MENU
Fragment:




Styl fragmentu




*Zezwalaj na cookies aby zapamiętać ustawienia

Ewangelia Św. Łukasza


1 PRZEDMOWA

CS RU Brytjka King J. 1 PRZEDMOWA1 cf. Tłum. Толк. Ponieważ wielu starało się ułożyć opowiadanie o rzeczach, które się wśród nas dokonały,Как уже многие начали составлять повествования о совершенно известных между нами событиях, (За?_а7.) Понeже ќбw мн0зи начaша чини1ти п0вэсть њ и3звёствованныхъ въ нaсъ вeщехъ, 1,1Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεπειδηπερ epeidēper
CONJ
ἐπειδήπερepeidēpersinceForasmuch
πολλοι polloi
A-NPM
πολύςpolusmuchas many
επεχειρησαν epecheirēsan
V-AAI-3P G5656
ἐπιχειρέωepicheireōto attempthave taken in hand
αναταξασθαι anataxasthai
V-ADN G5664
ἀνατάσσωanatassōto compileto set forth in order
διηγησιν diēgēsin
N-ASF
διήγησιςdiēgēsisnarrativea declaration
περι peri
PREP
περίperiaboutof
των tōn
T-GPN
hothe/this/who 
πεπληροφορημενων peplēroforēmenōn
V-RPP-GPN G5772
πληροφορέωplēroforeōto fulfillwhich are most surely believed
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongamong
ημιν ēmin
P-1DP
ἐγώegōI/weus
πραγματων pragmatōn
N-GPN
πρᾶγμαpragmathingthose things
 
2 cf. Tłum. Толк. jak nam podali ci, którzy się im od początku sami przypatrywali, i byli sługami słowa;как передали нам то бывшие с самого начала очевидцами и служителями Слова, ћкоже предaша нaмъ, и5же и3спeрва самови1дцы и3 слуги6 бhвшіи словесE: 1,2Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαθως kathōs
ADV
καθώςkathōsas/just asEven as
παρεδοσαν paredosan
V-2AAI-3P G5627
παραδίδωμιparadidōmito deliverthey delivered
ημιν ēmin
P-1DP
ἐγώegōI/wethem unto us
οι oi
T-NPM
hothe/this/who, which
απ ap
PREP
ἀπόapofromfrom
αρχης archēs
N-GSF
ἀρχήarchēbeginningthe beginning
αυτοπται autoptai
N-NPM
αὐτόπτηςautoptēseyewitnesseyewitnesses
και kai
CONJ
καίkaiand, and
υπηρεται upēretai
N-NPM
ὑπηρέτηςhupēretēsservantministers
γενομενοι genomenoi
V-2ADP-NPM G5637
γίνομαιginomaito bewere
του tou
T-GSM
hothe/this/whoof the word
λογου logou
N-GSM
λόγοςlogoswordof the word
 
3 cf. Tłum. Толк. postanowiłem i ja, zbadawszy wszystko dokładnie od początku, spisać ci po kolei, dostojny Teofilu, то рассудилось и мне, по тщательном исследовании всего сначала, по порядку описать тебе, достопочтенный Феофил, и3зв0лисz и3 мнЁ послёдовавшу вhше вс‰ и3спhтнw, порsду писaти тебЁ, держaвный fе0філе, 1,3Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεδοξεν edoxen
V-AAI-3S G5656
δοκέωdokeōto thinkIt seemed good
καμοι kamoi
P-1DS-K
κἀγώkagōand Ito me also
παρηκολουθηκοτι parēkolouthēkoti
V-RAP-DSM G5761
παρακολουθέωparakoloutheōto follow, having had
ανωθεν anōthen
ADV
ἄνωθενanōthenfrom above/againfrom the very first
πασιν pasin
A-DPN
πᾶςpasallof all things
ακριβως akribōs
ADV
ἀκριβῶςakribōsexactlyperfect
καθεξης kathexēs
ADV
καθεξῆςkathexēsin orderin order
σοι soi
P-2DS
σύsuyouunto thee
γραψαι grapsai
V-AAN G5658
γράφωgrafōto write, to write
κρατιστε kratiste
A-VSM-S
κράτιστοςkratistosexcellent, most excellent
θεοφιλε theofile
N-VSM
ΘεόφιλοςtheofilosTheophilusTheophilus
 
4 cf. Tłum. Толк. abyś poznał prawdę tych słów, których cię nauczono.чтобы ты узнал твердое основание того учения, в котором был наставлен. да разумёеши, њ ни1хже научи1лсz є3си2 словесёхъ ўтверждeніе. 1,4Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVινα ina
CONJ
ἵναhinain order that/toThat
επιγνως epignōs
V-2AAS-2S G5632
ἐπιγινώσκωepiginōskōto come to knowthou mightest know
περι peri
PREP
περίperiaboutof
ων ōn
R-GPM
ὅς, ἥhhos ēwhich, wherein
κατηχηθης katēchēthēs
V-API-2S G5681
κατηχέωkatēcheōto instructthou hast been instructed
λογων logōn
N-GPM
λόγοςlogoswordthose things
την tēn
T-ASF
hothe/this/whothe certainty
ασφαλειαν asfaleian
N-ASF
ἀσφάλειαasfaleiasecuritythe certainty
 
ZAPOWIEDŹ NARODZENIA JANA CHRZCICIELA.5 cf. Tłum. Толк. Za dni Heroda, króla Judei, pewien kapłan, imieniem Zachariasz, ze zmiany Abiasza, a żona jego z córek Aaronowych, a imię jej Elżbieta.Во дни Ирода, царя Иудейского, был священник из Авиевой чреды, именем Захария, и жена его из рода Ааронова, имя ей Елисавета. (За?_в7.) Бhсть во дни6 и4рwда царS їудeйска, їерeй нёкій, и4менемъ захaріа, t дневнhz чреды2 ґвіaни: и3 женA є3гw2 t дщeрей ґарHновэхъ, и3 и4мz є4й є3лісавeть. 1,5Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεγενετο egeneto
V-2ADI-3S G5633
γίνομαιginomaito beThere was
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
ταις tais
T-DPF
hothe/this/whothe days
ημεραις ēmerais
N-DPF
ἡμέραhēmeradaythe days
ηρωδου ērōdou
N-GSM
ἩρώδηςhērōdēsHerodof Herod
βασιλεως basileōs
N-GSM
βασιλεύςbasileusking, the king
της tēs
T-GSF
hothe/this/who, the king
ιουδαιας ioudaias
N-GSF
ἸουδαίαioudaiaJudeaof Judæa
ιερευς iereus
N-NSM
ἱερεύςhiereuspriestpriest
τις tis
X-NSM
τιςtisone, a certain
ονοματι onomati
N-DSN
ὄνομαonomanamenamed
ζαχαριας zacharias
N-NSM
ΖαχαρίαςzachariasZechariahZacharias
εξ ex
PREP
ἐκekof/from, of
εφημεριας efēmerias
N-GSF
ἐφημερίαefēmeriadivisionthe course
αβια abia
N-PRI
ἈβιάabiaAbijahof Abia
και kai
CONJ
καίkaiand: and
γυνη gunē
N-NSF
γυνήgunēwomanwife
αυτω autō
P-DSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
εκ ek
PREP
ἐκekof/fromof
των tōn
T-GPF
hothe/this/whoof Judæa
θυγατερων thugaterōn
N-GPF
θυγάτηρthugatērdaughterthe daughters
ααρων aarōn
N-PRI
ἈαρώνaarōnAaronof Aaron
και kai
CONJ
καίkaiand, and
το to
T-NSN
hothe/this/whowife
ονομα onoma
N-NSN
ὄνομαonomanamename
αυτης autēs
P-GSF
αὐτόςautoshe/she/it/selfher
ελισαβετ elisabet
N-PRI
ἘλισάβετelisabetElizabethElisabeth
 
6 cf. Tłum. Толк. Byli zaś oboje sprawiedliwi przed Bogiem, postępując według wszystkich przykazań i przepisów Pańskich bez przygany.Оба они были праведны пред Богом, поступая по всем заповедям и уставам Господним беспорочно. Бёста же првdна џба пред8 бGомъ, ход‰ща во всёхъ зaповэдехъ и3 њправдaніихъ гDнихъ безпорHчна. 1,6Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVησαν ēsan
V-IAI-3P G5707
εἰμίeimito bethey were
δε de
CONJ
δέdethenAnd
δικαιοι dikaioi
A-NPM
δίκαιοςdikaiosjustrighteous
αμφοτεροι amfoteroi
A-NPM
ἀμφότεροςamfoterosbothboth
εναντιον enantion
ADV
ἐναντίονenantionbefore[before]
του tou
T-GSM
hothe/this/whoGod
θεου theou
N-GSM
θεόςtheosGodGod
πορευομενοι poreuomenoi
V-PNP-NPM G5740
πορεύωporeuōto go, walking
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
πασαις pasais
A-DPF
πᾶςpasallall
ταις tais
T-DPF
hothe/this/whothe commandments
εντολαις entolais
N-DPF
ἐντολήentolēcommandmentthe commandments
και kai
CONJ
καίkaiandand
δικαιωμασιν dikaiōmasin
N-DPN
δικαίωμαdikaiōmarighteous actordinances
του tou
T-GSM
hothe/this/whoof the Lord
κυριου kuriou
N-GSM
κύριοςkurioslordof the Lord
αμεμπτοι amemptoi
A-NPM
ἄμεμπτοςamemptosblamelessblameless
 
7 cf. Tłum. Толк. A nie mieli syna, bo Elżbieta była niepłodna, a byli już oboje podeszli w latach swoich.У них не было детей, ибо Елисавета была неплодна, и оба были уже в летах преклонных. И# не бЁ и4ма чaда, понeже є3лісавeть бЁ непл0ды, и3 џба заматорBвша во днeхъ свои1хъ бёста. 1,7Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ουκ ouk
PRT-N
οὐounono
ην ēn
V-IAI-3S G5707
εἰμίeimito behad
αυτοις autois
P-DPM
αὐτόςautoshe/she/it/selfthey
τεκνον teknon
N-NSN
τέκνονteknonchildchild
καθοτι kathoti
ADV
καθότιkathotias/just as, because that
ην ēn
V-IAI-3S G5707
εἰμίeimito bewas
η]     ē
T-NSF
hothe/this/who 
ελισαβετ elisabet
N-PRI
ἘλισάβετelisabetElizabethElisabeth
στειρα steira
N-NSF
στεῖραsteirainfertilitybarren
και kai
CONJ
καίkaiand, and
αμφοτεροι amfoteroi
A-NPM
ἀμφότεροςamfoterosbothboth
προβεβηκοτες probebēkotes
V-RAP-NPM G5761
προβαίνωprobainōto advancewell stricken
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
ταις tais
T-DPF
hothe/this/whoyears
ημεραις ēmerais
N-DPF
ἡμέραhēmeradayyears
αυτων autōn
P-GPM
αὐτόςautoshe/she/it/selfthey
ησαν ēsan
V-IAI-3P G5707
εἰμίeimito bewere
 
8 cf. Tłum. Толк. I stało się, gdy sprawował urząd kapłański w porządku zmiany swojej przed Bogiem, według zwyczaju kapłaństwa padł los na niego, że miał kadzić,Однажды, когда он в порядке своей чреды служил пред Богом, Бhсть же служaщу є3мY въ чинY чреды2 своеS пред8 бGомъ, 1,8Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεγενετο egeneto
V-2ADI-3S G5633
γίνομαιginomaito beit came to pass
δε de
CONJ
δέdethenAnd
εν en
PREP
ἐνenin/on/among, that while
τω
T-DSN
hothe/this/who 
ιερατευειν ierateuein
V-PAN G5721
ἱερατεύωhierateuōto serve as priestexecuted the priest's office
αυτον auton
P-ASM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhe
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
τη
T-DSF
hothe/this/whoGod
ταξει taxei
N-DSF
τάξιςtaxisorderthe order
της tēs
T-GSF
hothe/this/whothe order
εφημεριας efēmerias
N-GSF
ἐφημερίαefēmeriadivisioncourse
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfof his
εναντι enanti
ADV
ἔναντιenantibeforebefore
του tou
T-GSM
hothe/this/whocourse
θεου theou
N-GSM
θεόςtheosGodGod
 
9 cf. Tłum. Толк. wszedłszy do świątyni Pańskiej;по жребию, как обыкновенно было у священников, досталось ему войти в храм Господень для каждения, по њбhчаю свzщeнничества ключи1сz є3мY покади1ти вшeдшу въ цeрковь гDню: 1,9Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκατα kata
PREP
κατάkataaccording toAccording to
το to
T-ASN
hothe/this/who 
εθος ethos
N-ASN
ἔθοςethoscustomthe custom
της tēs
T-GSF
hothe/this/whothe custom
ιερατειας ierateias
N-GSF
ἱερατείαhierateiapriesthoodof the priest's office
ελαχεν elachen
V-2AAI-3S G5627
λαγχάνωlanchanōto choose by lot, his lot was
του tou
T-GSN
hothe/this/whoof the priest's office
θυμιασαι thumiasai
V-AAN G5658
θυμιάωthumiaōto burn incenseto burn incense
εισελθων eiselthōn
V-2AAP-NSM G5631
εἰσέρχομαιeiserchomaito enterwhen he went
εις eis
PREP
εἰςeistowardinto
τον ton
T-ASM
hothe/this/whothe temple
ναον naon
N-ASM
ναόςnaostemplethe temple
του tou
T-GSM
hothe/this/whoof the Lord
κυριου kuriou
N-GSM
κύριοςkurioslordof the Lord
 
10 cf. Tłum. Толк. a całe mnóstwo ludu było zewnątrz, modląc się w czasie kadzenia.а всё множество народа молилось вне во время каждения,- и3 всE мн0жество людjй бЁ моли1тву дёz внЁ, въ г0дъ fmміaма: 1,10Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
παν pan
A-NSN
πᾶςpasallthe whole
το to
T-NSN
hothe/this/whomultitude
πληθος plēthos
N-NSN
πλῆθοςplēthosmultitudemultitude
ην ēn
V-IAI-3S G5707
εἰμίeimito bewere
του tou
T-GSM
hothe/this/whoof the people
λαου laou
N-GSM
λαόςlaosa peopleof the people
προσευχομενον proseuchomenon
V-PNP-NSN G5740
προσεύχομαιproseuchomaito praypraying
εξω exō
ADV
ἔξωexōout/outside(r)without
τη
T-DSF
hothe/this/whoat the time
ωρα ōra
N-DSF
ὥραhōrahourat the time
του tou
T-GSN
hothe/this/whoof incense
θυμιαματος thumiamatos
N-GSN
θυμίαμαthumiamaincenseof incense
 
11 cf. Tłum. Толк. I ukazał mu się Anioł Pański, stojący po prawej stronie ołtarza kadzenia.тогда явился ему Ангел Господень, стоя по правую сторону жертвенника кадильного. kви1сz же є3мY ѓгGлъ гDень, стоS њдеснyю nлтарS кади1льнагw: 1,11Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVωφθη ōfthē
V-API-3S G5681
ὁράωhoraōto seethere appeared
δε de
CONJ
δέdethenAnd
αυτω autō
P-DSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfunto him
αγγελος angelos
N-NSM
ἄγγελοςangelosangelan angel
κυριου kuriou
N-GSM
κύριοςkurioslordof the Lord
εστως estōs
V-RAP-NSM G5761
ἵστημιhistēmito standstanding
εκ ek
PREP
ἐκekof/fromon
δεξιων dexiōn
A-GPN
δεξιόςdexiosrightthe right side
του tou
T-GSN
hothe/this/whoof the altar
θυσιαστηριου thusiastēriou
N-GSN
θυσιαστήριονthusiastērionaltarof the altar
του tou
T-GSN
hothe/this/whoof incense
θυμιαματος thumiamatos
N-GSN
θυμίαμαthumiamaincenseof incense
 
12 cf. Tłum. Толк. A ujrzawszy, zatrwożył się Zachariasz, i przypadła nań bojaźń.Захария, увидев его, смутился, и страх напал на него. и3 смути1сz захaріа ви1дэвъ, и3 стрaхъ нападE нaнь. 1,12Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
εταραχθη etarachthē
V-API-3S G5681
ταράσσωtarassōto trouble, he was troubled
ζαχαριας zacharias
N-NSM
ΖαχαρίαςzachariasZechariahZacharias
ιδων idōn
V-2AAP-NSM G5631
ὁράωhoraōto seewhen
και kai
CONJ
καίkaiand, and
φοβος fobos
N-NSM
φόβοςfobosfearfear
επεπεσεν epepesen
V-2AAI-3S G5627
ἐπιπίπτωepipiptōto fall/press uponfell
επ ep
PREP
ἐπίepiupon/to/againstupon
αυτον auton
P-ASM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhim
 
13 cf. Tłum. Толк. I rzekł do niego Anioł: Nie bój się Zachariaszu, bo wysłuchana została prośba twoja i żona twoja Elżbieta urodzi ci syna, a nazwiesz imię jego Jan.Ангел же сказал ему: не бойся, Захария, ибо услышана молитва твоя, и жена твоя Елисавета родит тебе сына, и наречешь ему имя: Иоанн; Речe же къ немY ѓгGлъ: не б0йсz, захaріе: занE ўслhшана бhсть моли1тва твоS, и3 женA твоS є3лісавeть роди1тъ сhна тебЁ, и3 наречeши и4мz є3мY їwaннъ: 1,13Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVειπεν eipen
V-2AAI-3S G5627
λέγωlegōto speaksaid
δε de
CONJ
δέdethenBut
προς pros
PREP
πρόςprosto/withunto
αυτον auton
P-ASM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhim
ο o
T-NSM
hothe/this/whothe angel
αγγελος angelos
N-NSM
ἄγγελοςangelosangelthe angel
μη
PRT-N
μήnotnot
φοβου fobou
V-PNM-2S G5737
φοβέωfobeōto fear, Fear
ζαχαρια zacharia
N-VSM
ΖαχαρίαςzachariasZechariah, Zacharias
διοτι dioti
CONJ
διότιdiotibecause: for
εισηκουσθη eisēkousthē
V-API-3S G5681
εἰσακούωeisakouōto listen tois heard
η ē
T-NSF
hothe/this/whoprayer
δεησις deēsis
N-NSF
δέησιςdeēsisprayerprayer
σου sou
P-2GS
σύsuyouthee
και kai
CONJ
καίkaiand; and
η ē
T-NSF
hothe/this/whowife
γυνη gunē
N-NSF
γυνήgunēwomanwife
σου sou
P-2GS
σύsuyouthy
ελισαβετ elisabet
N-PRI
ἘλισάβετelisabetElizabethElisabeth
γεννησει gennēsei
V-FAI-3S G5692
γεννάωgennaōto begetshall bear
υιον uion
N-ASM
υἱόςhuiossona son
σοι soi
P-2DS
σύsuyouthy
και kai
CONJ
καίkaiand, and
καλεσεις kaleseis
V-FAI-2S G5692
καλέωkaleōto callthou shalt call
το to
T-ASN
hothe/this/whoname
ονομα onoma
N-ASN
ὄνομαonomanamename
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
ιωαννην iōannēn
N-ASM
ἸωάννηςiōannēsJohnJohn
 
14 cf. Tłum. Толк. A ty będziesz miał wesele i radość i wielu będzie się radować z narodzenia jego.и будет тебе радость и веселие, и многие о рождении его возрадуются, и3 бyдетъ тебЁ рaдость и3 весeліе, и3 мн0зи њ рождествЁ є3гw2 возрaдуютсz: 1,14Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
εσται estai
V-FDI-3S G5695
εἰμίeimito beshalt have
χαρα chara
N-NSF
χαράcharajoyjoy
σοι soi
P-2DS
σύsuyouthou
και kai
CONJ
καίkaiandand
αγαλλιασις agalliasis
N-NSF
ἀγαλλίασιςagalliasisjoygladness
και kai
CONJ
καίkaiand; and
πολλοι polloi
A-NPM
πολύςpolusmuchmany
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/againstat
τη
T-DSF
hothe/this/whobirth
γενεσει genesei
N-DSF
γένεσιςgenesisoriginbirth
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
χαρησονται charēsontai
V-2FOI-3P G5690
χαίρωchairōto rejoiceshall rejoice
 
15 cf. Tłum. Толк. Albowiem będzie wielki przed Panem, i wina i sycery pić nie będzie, i będzie napełniony Duchem Świętym jeszcze w żywocie matki swojej.ибо он будет велик пред Господом; не будет пить вина и сикера, и Духа Святаго исполнится еще от чрева матери своей; бyдетъ бо вeлій пред8 гDемъ: и3 вінA и3 сікeра не и4мать пи1ти, и3 д¦а с™aгw и3сп0лнитсz є3щE и3з8 чрeва мaтере своеS: 1,15Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεσται estai
V-FDI-3S G5695
εἰμίeimito behe shall be
γαρ gar
CONJ
γάρgarforFor
μεγας megas
A-NSM
μέγαςmegasgreatgreat
ενωπιον enōpion
ADV
ἐνώπιονenōpionbeforein the sight of
κυριου kuriou
N-GSM
κύριοςkurioslordthe Lord
και kai
CONJ
καίkaiand, and
οινον oinon
N-ASM
οἶνοςoinoswinewine
και kai
CONJ
καίkaiandnor
σικερα sikera
N-OI
σίκεραsikeraalcoholic drinkstrong drink
ου ou
PRT-N
οὐounoneither
μη
PRT-N
μήnot.
πιη piē
V-2AAS-3S G5632
πίνωpinōto drinkshall drink
και kai
CONJ
καίkaiand; and
πνευματος pneumatos
N-GSN
πνεῦμαpneumaspirit/breathwith
αγιου agiou
A-GSN
ἅγιοςhagiosholythe Holy
πλησθησεται plēsthēsetai
V-FPI-3S G5701
πλήθω, πίμπλημιplēthō pimplēmito fillhe shall be filled
ετι eti
ADV
ἔτιetistill, even
εκ ek
PREP
ἐκekof/fromfrom
κοιλιας koilias
N-GSF
κοιλίαkoiliabelly/womb/stomachwomb
μητρος mētros
N-GSF
μήτηρmētērmothermother's
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
 
16 cf. Tłum. Толк. I nawróci wielu synów izraelskich do Pana Boga ich;и многих из сынов Израилевых обратит к Господу Богу их; и3 мн0гихъ t сынHвъ ї}левыхъ њбрати1тъ ко гDу бGу и4хъ: 1,16Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
πολλους pollous
A-APM
πολύςpolusmuchmany
των tōn
T-GPM
hothe/this/whoof the children
υιων uiōn
N-GPM
υἱόςhuiossonof the children
ισραηλ israēl
N-PRI
ἸσραήλisraēlIsraelof Israel
επιστρεψει epistrepsei
V-FAI-3S G5692
ἐπιστρέφωepistrefōto turnshall he turn
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/againstto
κυριον kurion
N-ASM
κύριοςkurioslordthe Lord
τον ton
T-ASM
hothe/this/whoGod
θεον theon
N-ASM
θεόςtheosGodGod
αυτων autōn
P-GPM
αὐτόςautoshe/she/it/selftheir
 
17 cf. Tłum. Толк. a sam pójdzie przed nim w duchu i mocy Eliaszowej, aby zwrócić serca ojców ku dzieciom, a niedowiarków ku roztropności sprawiedliwych, by zgotować Panu lud doskonały.и предъидет пред Ним в духе и силе Илии, чтобы возвратить сердца отцов детям, и непокоривым образ мыслей праведников, дабы представить Господу народ приготовленный. и3 т0й пред8и1детъ пред8 ни1мъ дyхомъ и3 си1лою и3ліин0ю, њбрати1ти сердцA nтцє1мъ на ч†да, и3 проти6вныz въ мyдрости првdныхъ, ўгот0вати гDеви лю1ди совершє1ны. 1,17Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
αυτος autos
P-NSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhe
προελευσεται proeleusetai
V-FDI-3S G5695
προέρχομαιproerchomaito go beforeshall go
ενωπιον enōpion
ADV
ἐνώπιονenōpionbeforebefore
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhim
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
πνευματι pneumati
N-DSN
πνεῦμαpneumaspirit/breaththe spirit
και kai
CONJ
καίkaiandand
δυναμει dunamei
N-DSF
δύναμιςdunamispowerpower
ηλιου ēliou
N-GSM
ἩλίαςhēliasElijahof Elias
επιστρεψαι epistrepsai
V-AAN G5658
ἐπιστρέφωepistrefōto turn, to turn
καρδιας kardias
N-APF
καρδίαkardiaheartthe hearts
πατερων paterōn
N-GPM
πατήρpatērfatherof the fathers
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/againstto
τεκνα tekna
N-APN
τέκνονteknonchildthe children
και kai
CONJ
καίkaiand, and
απειθεις apeitheis
A-APM
ἀπειθήςapeithēsdisobedientthe disobedient
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongto
φρονησει fronēsei
N-DSF
φρόνησιςfronēsisunderstandingthe wisdom
δικαιων dikaiōn
A-GPM
δίκαιοςdikaiosjustof the just
ετοιμασαι etoimasai
V-AAN G5658
ἑτοιμάζωhetoimazōto make ready; to make ready
κυριω kuriō
N-DSM
κύριοςkurioslordfor the Lord
λαον laon
N-ASM
λαόςlaosa peoplea people
κατεσκευασμενον kateskeuasmenon
V-RPP-ASM G5772
κατασκευάζωkataskeuazōto prepareprepared
 
18 cf. Tłum. Толк. I rzekł Zachariasz do Anioła: Skądże to poznam, bo ja jestem stary, i żona moja podeszła w latach swoich?И сказал Захария Ангелу: по чему я узнаю это? ибо я стар, и жена моя в летах преклонных. И# речE захaріа ко ѓгGлу: по чесомY разумёю сіE; ѓзъ бо є4смь стaръ, и3 женA моS заматорёвши во днeхъ свои1хъ. 1,18Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ειπεν eipen
V-2AAI-3S G5627
λέγωlegōto speaksaid
ζαχαριας zacharias
N-NSM
ΖαχαρίαςzachariasZechariahZacharias
προς pros
PREP
πρόςprosto/withunto
τον ton
T-ASM
hothe/this/whothe angel
αγγελον angelon
N-ASM
ἄγγελοςangelosangelthe angel
κατα kata
PREP
κατάkataaccording to, Whereby
τι ti
I-ASN
τίςtiswhich? 
γνωσομαι gnōsomai
V-FDI-1S G5695
γινώσκωginōskōto knowshall I know
τουτο touto
D-ASN
οὗτοςhoutosthis/he/she/it[this/he/she/it]
εγω egō
P-1NS
ἐγώegōI/weI
γαρ gar
CONJ
γάρgarfor? for
ειμι eimi
V-PAI-1S G5719
εἰμίeimito beam
πρεσβυτης presbutēs
N-NSM
πρεσβύτηςpresbutēsold manan old man
και kai
CONJ
καίkaiand, and
η ē
T-NSF
hothe/this/whowife
γυνη gunē
N-NSF
γυνήgunēwomanwife
μου mou
P-1GS
ἐγώegōI/wemy
προβεβηκυια probebēkuia
V-RAP-NSF G5761
προβαίνωprobainōto advancewell stricken
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
ταις tais
T-DPF
hothe/this/whoyears
ημεραις ēmerais
N-DPF
ἡμέραhēmeradayyears
αυτης autēs
P-GSF
αὐτόςautoshe/she/it/self 
 
19 cf. Tłum. Толк. A odpowiadając Anioł, rzekł mu: Jam jest Gabriel, który stoję przed Bogiem, a jestem posłany, aby mówić do ciebie, i tę dobrą nowinę tobie zwiastować.Ангел сказал ему в ответ: я Гавриил, предстоящий пред Богом, и послан говорить с тобою и благовестить тебе сие; И# tвэщaвъ ѓгGлъ речE є3мY: ѓзъ є4смь гавріи1лъ предстоsй пред8 бGомъ, и3 п0сланъ є4смь глаг0лати къ тебЁ и3 бlговэсти1ти тебЁ сі‰: 1,19Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
αποκριθεις apokritheis
V-AOP-NSM G5679
ἀποκρίνωapokrinōto answeranswering
ο o
T-NSM
hothe/this/whothe angel
αγγελος angelos
N-NSM
ἄγγελοςangelosangelthe angel
ειπεν eipen
V-2AAI-3S G5627
λέγωlegōto speaksaid
αυτω autō
P-DSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfunto him
εγω egō
P-1NS
ἐγώegōI/we, I
ειμι eimi
V-PAI-1S G5719
εἰμίeimito beam
γαβριηλ gabriēl
N-PRI
ΓαβριήλgabriēlGabrielGabriel
ο o
T-NSM
hothe/this/who, that
παρεστηκως parestēkōs
V-RAP-NSM G5761
παρίστημιparistēmito stand bystand
ενωπιον enōpion
ADV
ἐνώπιονenōpionbeforein the presence
του tou
T-GSM
hothe/this/whoof God
θεου theou
N-GSM
θεόςtheosGodof God
και kai
CONJ
καίkaiand; and
απεσταλην apestalēn
V-2API-1S G5648
ἀποστέλλωapostellōto sendam sent
λαλησαι lalēsai
V-AAN G5658
λαλέωlaleōto speakto speak
προς pros
PREP
πρόςprosto/withunto
σε se
P-2AS
σύsuyouthee
και kai
CONJ
καίkaiand, and
ευαγγελισασθαι euangelisasthai
V-AMN G5670
εὐαγγελίζομαιeuangelizomaito speak good newsto shew
σοι soi
P-2DS
σύsuyouthee
ταυτα tauta
D-APN
οὗτοςhoutosthis/he/she/it[this/he/she/it]
 
20 cf. Tłum. Толк. A oto będziesz milczący, i nie będziesz mógł mówić aż do dnia, którego się to stanie, dlatego żeś nie uwierzył słowom moim, które wypełnią się czasu swego.и вот, ты будешь молчать и не будешь иметь возможности говорить до того дня, как это сбудется, за то, что ты не поверил словам моим, которые сбудутся в свое время. и3 сE, бyдеши молчS и3 не могjй проглаг0лати, до негHже днE бyдутъ сі‰: занE не вёровалъ є3си2 словесє1мъ мои6мъ, ±же сбyдутсz во врeмz своE. 1,20Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ιδου idou
V-2AMM-2S G5640
ὁράωhoraōto see, behold
εση esē
V-FDI-2S G5695
εἰμίeimito be, thou shalt be
σιωπων siōpōn
V-PAP-NSM G5723
σιωπάωsiōpaōbe quietdumb
και kai
CONJ
καίkaiand, and
μη
PRT-N
μήnotnot
δυναμενος dunamenos
V-PNP-NSM G5740
δύναμαιdunamaibe ableable
λαλησαι lalēsai
V-AAN G5658
λαλέωlaleōto speakto speak
αχρι achri
ADV
ἄχριachriuntil, until
ης ēs
R-GSF
ὅς, ἥhhos ēwhichthat
ημερας ēmeras
N-GSF
ἡμέραhēmeradaythe day
γενηται genētai
V-2ADS-3S G5638
γίνομαιginomaito beshall be performed
ταυτα tauta
D-NPN
οὗτοςhoutosthis/he/she/it[this/he/she/it]
ανθ anth
PREP
ἀντίantifor, because
ων ōn
R-GPM
ὅς, ἥhhos ēwhich.
ουκ ouk
PRT-N
οὐounonot
επιστευσας episteusas
V-AAI-2S G5656
πιστεύωpisteuōto trust (in)thou believest
τοις tois
T-DPM
hothe/this/whowords
λογοις logois
N-DPM
λόγοςlogoswordwords
μου mou
P-1GS
ἐγώegōI/wemy
οιτινες oitines
R-NPM
ὅστιςhostiswho/which, which
πληρωθησονται plērōthēsontai
V-FPI-3P G5701
πληρόωplēroōto fulfillshall be fulfilled
εις eis
PREP
εἰςeistowardin
τον ton
T-ASM
hothe/this/whoseason
καιρον kairon
N-ASM
καιρόςkairostime/right timeseason
αυτων autōn
P-GPM
αὐτόςautoshe/she/it/selftheir
 
21 cf. Tłum. Толк. A lud oczekiwał Zachariasza, i dziwili się, że tak długo przebywał w świątyni.Между тем народ ожидал Захарию и дивился, что он медлит в храме. И# бёша лю1діе ждyще захaрію: и3 чудsхусz коснsщу є3мY въ цeркви. 1,21Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ην ēn
V-IAI-3S G5707
εἰμίeimito be[to be]
ο o
T-NSM
hothe/this/who 
λαος laos
N-NSM
λαόςlaosa peoplethe people
προσδοκων prosdokōn
V-PAP-NSM G5723
προσδοκάωprosdokaōto look forwaited
τον ton
T-ASM
hothe/this/whothe people
ζαχαριαν zacharian
N-ASM
ΖαχαρίαςzachariasZechariahfor Zacharias
και kai
CONJ
καίkaiand, and
εθαυμαζον ethaumazon
V-IAI-3P G5707
θαυμάζωthaumazōto marvelmarvelled
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongthat
τω
T-DSN
hothe/this/whofor Zacharias
χρονιζειν chronizein
V-PAN G5721
χρονίζωchronizōto delaytarried so long
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
τω
T-DSM
hothe/this/whothe temple
ναω naō
N-DSM
ναόςnaostemplethe temple
αυτον auton
P-ASM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhe
 
22 cf. Tłum. Толк. Wyszedłszy zaś, nie mógł do nich mówić; i poznali, że miał w świątyni widzenie: A on dawał im znaki, i został niemy.Он же, выйдя, не мог говорить к ним; и они поняли, что он видел видение в храме; и он объяснялся с ними знаками, и оставался нем. И#зшeдъ же не можaше глаг0лати къ ни6мъ: и3 разумёша, ћкw видёніе ви1дэ въ цeркви: и3 т0й бЁ помавaz и5мъ, и3 пребывaше нёмъ. 1,22Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεξελθων exelthōn
V-2AAP-NSM G5631
ἐξέρχομαιexerchomaito go outwhen he came out
δε de
CONJ
δέdethenAnd
ουκ ouk
PRT-N
οὐounonot
εδυνατο edunato
V-INI-3S G5711
δύναμαιdunamaibe able, he could
λαλησαι lalēsai
V-AAN G5658
λαλέωlaleōto speakspeak
αυτοις autois
P-DPM
αὐτόςautoshe/she/it/selfunto them
και kai
CONJ
καίkaiand: and
επεγνωσαν epegnōsan
V-2AAI-3P G5627
ἐπιγινώσκωepiginōskōto come to knowthey perceived
οτι oti
CONJ
ὅτιhotithat/sincethat
οπτασιαν optasian
N-ASF
ὀπτασίαoptasiavisiona vision
εωρακεν eōraken
V-RAI-3S-ATT G5758
ὁράωhoraōto seehe had seen
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
τω
T-DSM
hothe/this/whothe temple
ναω naō
N-DSM
ναόςnaostemplethe temple
και kai
CONJ
καίkaiand: for
αυτος autos
P-NSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhe
ην ēn
V-IAI-3S G5707
εἰμίeimito be.
διανευων dianeuōn
V-PAP-NSM G5723
διανεύωdianeuōto signifybeckoned
αυτοις autois
P-DPM
αὐτόςautoshe/she/it/selfunto them
και kai
CONJ
καίkaiand, and
διεμενεν diemenen
V-IAI-3S G5707
διαμένωdiamenōto remainremained
κωφος kōfos
A-NSM
κωφόςkōfosdeaf/mutespeechless
 
23 cf. Tłum. Толк. I stało się, gdy się wypełniły dni urzędu jego, odszedł do domu swego.А когда окончились дни службы его, возвратился в дом свой. И# бhсть ћкw и3сп0лнишасz днjе слyжбы є3гw2, и4де въ д0мъ св0й. 1,23Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
εγενετο egeneto
V-2ADI-3S G5633
γίνομαιginomaito beit came to pass
ως ōs
ADV
ὡςhōswhich/how, that, as soon as
επλησθησαν eplēsthēsan
V-API-3P G5681
πλήθω, πίμπλημιplēthō pimplēmito fillwere accomplished
αι ai
T-NPF
hothe/this/whothe days
ημεραι ēmerai
N-NPF
ἡμέραhēmeradaythe days
της tēs
T-GSF
hothe/this/whoof
λειτουργιας leitourgias
N-GSF
λειτουργίαleitourgiaministryof
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
απηλθεν apēlthen
V-2AAI-3S G5627
ἀπέρχομαιaperchomaito go away, he departed
εις eis
PREP
εἰςeistowardto
τον ton
T-ASM
hothe/this/whohouse
οικον oikon
N-ASM
οἶκοςoikoshousehouse
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis own
 
24 cf. Tłum. Толк. A po tych dniach poczęła Elżbieta, żona jego, i ukrywała się przez pięć miesięcy, mówiąc:После сих дней зачала Елисавета, жена его, и таилась пять месяцев и говорила: (За?_г7.) По си1хъ же днeхъ зачaтъ є3лісавeть женA є3гw2, и3 таsшесz мцcъ пsть, глаг0лющи: 1,24Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVμετα meta
PREP
μετάmetawith/afterafter
δε de
CONJ
δέdethenAnd
ταυτας tautas
D-APF
οὗτοςhoutosthis/he/she/itthose
τας tas
T-APF
hothe/this/whodays
ημερας ēmeras
N-APF
ἡμέραhēmeradaydays
συνελαβεν sunelaben
V-2AAI-3S G5627
συλλαμβάνωsullambanōto seize/conceive/helpconceived
ελισαβετ elisabet
N-PRI
ἘλισάβετelisabetElizabethElisabeth
η ē
T-NSF
hothe/this/whowife
γυνη gunē
N-NSF
γυνήgunēwomanwife
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
και kai
CONJ
καίkaiand, and
περιεκρυβεν periekruben
V-IAI-3S G5707
περικρύπτωperikruptōto hidehid
εαυτην eautēn
F-3ASF
ἑαυτοῦheautoumy/your/him-selfherself
μηνας mēnas
N-APM
μήνmēnmonthmonths
πεντε pente
A-NUI
πέντεpentefivefive
λεγουσα legousa
V-PAP-NSF G5723
λέγωlegōto speak, saying
 
25 cf. Tłum. Толк. Że mi tak Pan uczynił w czasie, w którym wejrzał, aby zdjąć hańbę moją wśród ludzi.так сотворил мне Господь во дни сии, в которые призрел на меня, чтобы снять с меня поношение между людьми. ћкw тaкw мнЁ сотвори2 гDь во дни6, въ нsже призрЁ tsти поношeніе моE въ человёцэхъ. 1,25Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVοτι oti
CONJ
ὅτιhotithat/since 
ουτως outōs
ADV
οὕτω, οὕτωςhhoutō outōsthus(-ly)Thus
μοι moi
P-1DS
ἐγώegōI/wewith me
πεποιηκεν pepoiēken
V-RAI-3S G5758
ποιέωpoieōto do/makehath
κυριος kurios
N-NSM
κύριοςkurioslordthe Lord
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
ημεραις ēmerais
N-DPF
ἡμέραhēmeradaythe days
αις ais
R-DPF
ὅς, ἥhhos ēwhichwherein
επειδεν epeiden
V-2AAI-3S G5627
ἐπεῖδονepeidonto look uponhe looked on
αφελειν afelein
V-2AAN G5629
ἀφαιρέωafaireōto remove, to take away
ονειδος oneidos
N-ASN
ὄνειδοςoneidosdisgracereproach
μου mou
P-1GS
ἐγώegōI/wemy
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongamong
ανθρωποις anthrōpois
N-DPM
ἄνθρωποςanthrōposa humanmen
 
ZWIASTOWANIE MARYI. 26 cf. Tłum. Толк. W szóstym zaś miesiącu posłany został od Boga Anioł Gabriel do miasta galilejskiego Był, któremu imię Nazaret,В шестой же месяц послан был Ангел Гавриил от Бога в город Галилейский, называемый Назарет, Въ мцcъ же шестhй п0сланъ бhсть ѓгGлъ гавріи1лъ t бGа во грaдъ галілeйскій, є3мyже и4мz назарeтъ, 1,26Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
δε de
CONJ
δέdethenAnd
τω
T-DSM
hothe/this/who 
μηνι mēni
N-DSM
μήνmēnmonthmonth
τω
T-DSM
hothe/this/whomonth
εκτω ektō
A-DSM
ἕκτοςhektossixththe sixth
απεσταλη apestalē
V-2API-3S G5648
ἀποστέλλωapostellōto sendwas sent
ο o
T-NSM
hothe/this/whothe angel
αγγελος angelos
N-NSM
ἄγγελοςangelosangelthe angel
γαβριηλ gabriēl
N-PRI
ΓαβριήλgabriēlGabrielGabriel
απο apo
PREP
ἀπόapofrom[from]
του tou
T-GSM
hothe/this/whoGod
θεου theou
N-GSM
θεόςtheosGodGod
εις eis
PREP
εἰςeistowardunto
πολιν polin
N-ASF
πόλιςpoliscitya city
της tēs
T-GSF
hothe/this/whoof Galilee
γαλιλαιας galilaias
N-GSF
ΓαλιλαίαgalilaiaGalileeof Galilee
η ē
R-DSF
ὅς, ἥhhos ēwhich 
ονομα onoma
N-NSN
ὄνομαonomaname, named
ναζαρετ nazaret
N-PRI
Ναζαρέθ, Ναζαράnazareth nazaraNazarethNazareth
 
27 cf. Tłum. Толк. do panny poślubionej mężowi, któremu imię było Józef, z domu Dawidowego, a imię panny Maryja.к Деве, обрученной мужу, именем Иосифу, из дома Давидова; имя же Деве: Мария. къ дв7э њбручeннэй мyжеви, є3мyже и4мz їHсифъ, t д0му дв7дова: и3 и4мz дв7э мRіaмь. 1,27Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVπρος pros
PREP
πρόςprosto/withTo
παρθενον parthenon
N-ASF
παρθένοςparthenosvirgina virgin
εμνηστευμενην emnēsteumenēn
V-RPP-ASF G5772
μνηστεύωmnēsteuōto betrothespoused
ανδρι andri
N-DSM
ἀνήρanērmanto a man
ω ō
R-DSM
ὅς, ἥhhos ēwhichwhose
ονομα onoma
N-NSN
ὄνομαonomanamename was
ιωσηφ iōsēf
N-PRI
ἸωσήφiōsēfJosephJoseph
εξ ex
PREP
ἐκekof/from, of
οικου oikou
N-GSM
οἶκοςoikoshousethe house
δαυιδ dauid
N-PRI
Δαυείδ, Δαυίδ, Δαβίδdaueid dauid dabidDavidof David
και kai
CONJ
καίkaiand; and
το to
T-NSN
hothe/this/whothe virgin's
ονομα onoma
N-NSN
ὄνομαonomanamename
της tēs
T-GSF
hothe/this/whoname
παρθενου parthenou
N-GSF
παρθένοςparthenosvirginthe virgin's
μαριαμ mariam
N-PRI
ΜαρίαmariaMaryMary
 
28 cf. Tłum. Толк. I wszedłszy Anioł do niej, rzekł: Bądź pozdrowiona, łaski pełna, Pan z tobą, błogosławionaś ty między niewiastami.Ангел, войдя к Ней, сказал: радуйся, Благодатная! Господь с Тобою; благословенна Ты между женами. И# вшeдъ къ нeй ѓгGлъ речE: рaдуйсz, блгdтнаz: гDь съ тоб0ю: блгcвeна ты2 въ женaхъ. 1,28Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
εισελθων eiselthōn
V-2AAP-NSM G5631
εἰσέρχομαιeiserchomaito entercame in
προς pros
PREP
πρόςprosto/withunto
αυτην autēn
P-ASF
αὐτόςautoshe/she/it/selfher
ειπεν eipen
V-2AAI-3S G5627
λέγωlegōto speak, and said
χαιρε chaire
V-PAM-2S G5720
χαίρωchairōto rejoice, Hail
κεχαριτωμενη kecharitōmenē
V-RPP-NSF G5772
χαριτόωcharitoōto favor, highly favoured
ο o
T-NSM
hothe/this/whothe angel
κυριος kurios
N-NSM
κύριοςkurioslord, the Lord
μετα meta
PREP
μετάmetawith/afterwith
σου sou
P-2GS
σύsuyouthou
 
29 cf. Tłum. Толк. A ona, gdy usłyszała, zatrwożyła się na mowę jego, i myślała, jakie by to było pozdrowienie.Она же, увидев его, смутилась от слов его и размышляла, что бы это было за приветствие. Nнa же ви1дэвши смути1сz њ словеси2 є3гw2 и3 помышлsше, каково2 бyдетъ цэловaніе сіE. 1,29Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVη ē
T-NSF
hothe/this/who 
δε de
CONJ
δέdethenAnd
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/againstat
τω
T-DSM
hothe/this/whosaying
λογω logō
N-DSM
λόγοςlogoswordsaying
διεταραχθη dietarachthē
V-API-3S G5681
διαταράσσωdiatarassōto trouble, she was troubled
και kai
CONJ
καίkaiand, and
διελογιζετο dielogizeto
V-INI-3S G5711
διαλογίζομαιdialogizomaito reasoncast in her mind
ποταπος potapos
A-NSM
ποταπόςpotaposof what kind?what manner of
ειη eiē
V-PAO-3S G5722
εἰμίeimito beshould be
ο o
T-NSM
hothe/this/whosalutation
ασπασμος aspasmos
N-NSM
ἀσπασμόςaspasmossalutationsalutation
ουτος outos
D-NSM
οὗτοςhoutosthis/he/she/itthis
 
30 cf. Tłum. Толк. I rzekł jej Anioł: Nie bój się Maryjo, albowiem znalazłaś łaskę u Boga!И сказал Ей Ангел: не бойся, Мария, ибо Ты обрела благодать у Бога; И# речE ѓгGлъ є4й: не б0йсz, мRіaмь: њбрэлa бо є3си2 блгdть ў бGа. 1,30Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ειπεν eipen
V-2AAI-3S G5627
λέγωlegōto speaksaid
ο o
T-NSM
hothe/this/whothe angel
αγγελος angelos
N-NSM
ἄγγελοςangelosangelthe angel
αυτη autē
P-DSF
αὐτόςautoshe/she/it/selfunto her
μη
PRT-N
μήnotnot
φοβου fobou
V-PNM-2S G5737
φοβέωfobeōto fear, Fear
μαριαμ mariam
N-PRI
ΜαρίαmariaMary, Mary
ευρες eures
V-2AAI-2S G5627
εὑρίσκωheuriskōto find/meetthou hast found
γαρ gar
CONJ
γάρgarfor: for
χαριν charin
N-ASF
χάριςcharisgracefavour
παρα para
PREP
παράparafrom/with/besidewith
τω
T-DSM
hothe/this/whoGod
θεω theō
N-DSM
θεόςtheosGodGod
 
31 cf. Tłum. Толк. Oto poczniesz w łonie, i porodzisz syna, a nazwiesz imię jego Jezus. и вот, зачнешь во чреве, и родишь Сына, и наречешь Ему имя: Иисус. И# сE зачнeши во чрeвэ, и3 роди1ши сн7а, и3 наречeши и4мz є3мY ї}съ: 1,31Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ιδου idou
V-2AMM-2S G5640
ὁράωhoraōto see, behold
συλλημψη sullēmpsē
V-FDI-2S G5695
συλλαμβάνωsullambanōto seize/conceive/help, thou shalt conceive
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
γαστρι gastri
N-DSF
γαστήρgastērbellythy womb
και kai
CONJ
καίkaiand, and
τεξη texē
V-FDI-2S G5695
τίκτωtiktōto give birth tobring forth
υιον uion
N-ASM
υἱόςhuiossona son
και kai
CONJ
καίkaiand, and
καλεσεις kaleseis
V-FAI-2S G5692
καλέωkaleōto callshalt call
το to
T-ASN
hothe/this/whoname
ονομα onoma
N-ASN
ὄνομαonomanamename
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
ιησουν iēsoun
N-ASM
ἸησοῦςiēsousJesus/JoshuaJESUS
 
32 cf. Tłum. Толк. Ten będzie wielki, a będzie zwany Synem Najwyższego. I da mu Pan Bóg stolicę Dawida, ojca jego, i będzie królował w domu Jakubowym na wieki, Он будет велик и наречется Сыном Всевышнего, и даст Ему Господь Бог престол Давида, отца Его; сeй бyдетъ вeлій, и3 сн7ъ вhшнzгw наречeтсz: и3 дaстъ є3мY гDь бGъ пrт0лъ дв7да nтцA є3гw2: 1,32Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVουτος outos
D-NSM
οὗτοςhoutosthis/he/she/itHe
εσται estai
V-FDI-3S G5695
εἰμίeimito beshall be
μεγας megas
A-NSM
μέγαςmegasgreatgreat
και kai
CONJ
καίkaiand, and
υιος uios
N-NSM
υἱόςhuiossonthe Son
υψιστου upsistou
A-GSM-S
ὕψιστοςhupsistoshighestof the Highest
κληθησεται klēthēsetai
V-FPI-3S G5701
καλέωkaleōto callshall be called
και kai
CONJ
καίkaiand: and
δωσει dōsei
V-FAI-3S G5692
δίδωμιdidōmito giveshall give
αυτω autō
P-DSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfunto him
κυριος kurios
N-NSM
κύριοςkurioslordthe Lord
ο o
T-NSM
hothe/this/whoGod
θεος theos
N-NSM
θεόςtheosGodGod
τον ton
T-ASM
hothe/this/whothe throne
θρονον thronon
N-ASM
θρόνοςthronosthronethe throne
δαυιδ dauid
N-PRI
Δαυείδ, Δαυίδ, Δαβίδdaueid dauid dabidDavidDavid
του tou
T-GSM
hothe/this/whoof
πατρος patros
N-GSM
πατήρpatērfatherof
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
 
33 cf. Tłum. Толк. a królestwu jego nie będzie końca.и будет царствовать над домом Иакова во веки, и Царству Его не будет конца. и3 воцRи1тсz въ домY їaкwвли во вёки, и3 цrтвію є3гw2 не бyдетъ концA. 1,33Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
βασιλευσει basileusei
V-FAI-3S G5692
βασιλεύωbasileuōto reignhe shall reign
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/againstover
τον ton
T-ASM
hothe/this/whothe house
οικον oikon
N-ASM
οἶκοςoikoshousethe house
ιακωβ iakōb
N-PRI
ἸακώβiakōbJacobof Jacob
εις eis
PREP
εἰςeistowardfor
τους tous
T-APM
hothe/this/whoever
αιωνας aiōnas
N-APM
αἰώνaiōnan ageever
και kai
CONJ
καίkaiand; and
της tēs
T-GSF
hothe/this/whoof
βασιλειας basileias
N-GSF
βασιλείαbasileiakingdomof
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
ουκ ouk
PRT-N
οὐounono
εσται estai
V-FDI-3S G5695
εἰμίeimito bethere shall be
τελος telos
N-NSN
τέλοςtelosgoal/taxend
 
34 cf. Tłum. Толк. Maryja zaś rzekła do Anioła: Jakże się to stanie, gdyż męża nie znam?Мария же сказала Ангелу: как будет это, когда Я мужа не знаю? Речe же мRіaмь ко ѓгGлу: кaкw бyдетъ сіE, и3дёже мyжа не знaю; 1,34Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVειπεν eipen
V-2AAI-3S G5627
λέγωlegōto speaksaid
δε de
CONJ
δέdethenThen
μαριαμ mariam
N-PRI
ΜαρίαmariaMaryMary
προς pros
PREP
πρόςprosto/withunto
τον ton
T-ASM
hothe/this/whothe angel
αγγελον angelon
N-ASM
ἄγγελοςangelosangelthe angel
πως pōs
ADV-I
πωςpōshow, How
εσται estai
V-FDI-3S G5695
εἰμίeimito beshall
τουτο touto
D-NSN
οὗτοςhoutosthis/he/she/it[this/he/she/it]
επει epei
CONJ
ἐπείepeisince, seeing
ανδρα andra
N-ASM
ἀνήρanērmana man
ου ou
PRT-N
οὐounonot
γινωσκω ginōskō
V-PAI-1S G5719
γινώσκωginōskōto knowI know
 
35 cf. Tłum. Толк. A odpowiadając Anioł, rzekł jej: Duch Święty zstąpi na cię, a moc Najwyższego zacieni cię. Przeto i to, co się z ciebie narodzi Święte, będzie nazwane Synem Bożym.Ангел сказал Ей в ответ: Дух Святый найдет на Тебя, и сила Всевышнего осенит Тебя; посему и рождаемое Святое наречется Сыном Божиим. И# tвэщaвъ ѓгGлъ речE є4й: д¦ъ с™hй нaйдетъ на тS, и3 си1ла вhшнzгw њсэни1тъ тS: тёмже и3 раждaемое с™о наречeтсz сн7ъ б9ій: 1,35Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
αποκριθεις apokritheis
V-AOP-NSM G5679
ἀποκρίνωapokrinōto answeranswered
ο o
T-NSM
hothe/this/who 
αγγελος angelos
N-NSM
ἄγγελοςangelosangelthe angel
ειπεν eipen
V-2AAI-3S G5627
λέγωlegōto speakand said
αυτη autē
P-DSF
αὐτόςautoshe/she/it/selfunto her
πνευμα pneuma
N-NSN
πνεῦμαpneumaspirit/breathGhost
αγιον agion
A-NSN
ἅγιοςhagiosholy, The Holy
επελευσεται epeleusetai
V-FDI-3S G5695
ἐπέρχομαιeperchomaito arrive/invadeshall come
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/againstupon
σε se
P-2AS
σύsuyouthee
και kai
CONJ
καίkaiand, and
δυναμις dunamis
N-NSF
δύναμιςdunamispowerthe power
υψιστου upsistou
A-GSM-S
ὕψιστοςhupsistoshighestof the Highest
επισκιασει episkiasei
V-FAI-3S G5692
ἐπισκιάζωepiskiazōto overshadowshall overshadow
σοι soi
P-2DS
σύsuyouthee
διο dio
CONJ
διόdiotherefore: therefore
και kai
CONJ
καίkaiandalso
το to
T-NSN
hothe/this/whothe angel
γεννωμενον gennōmenon
V-PPP-NSN G5746
γεννάωgennaōto begetwhich shall be born of thee
αγιον agion
A-NSN
ἅγιοςhagiosholythat holy thing
κληθησεται klēthēsetai
V-FPI-3S G5701
καλέωkaleōto callshall be called
υιος uios
N-NSM
υἱόςhuiossonthe Son
θεου theou
N-GSM
θεόςtheosGodof God
 
36 cf. Tłum. Толк. I oto Elżbieta, krewna twoja, i ona poczęła syna w starości swojej, a ten miesiąc szósty jest tej, którą zowią niepłodną.Вот и Елисавета, родственница Твоя, называемая неплодною, и она зачала сына в старости своей, и ей уже шестой месяц, и3 сE, є3лісавeть ю4жика твоS, и3 тA зачaтъ сhна въ стaрости своeй: и3 сeй мцcъ шестhй є4сть є4й нарицaемэй непл0ды: 1,36Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ιδου idou
V-2AMM-2S G5640
ὁράωhoraōto see, behold
ελισαβετ elisabet
N-PRI
ἘλισάβετelisabetElizabethElisabeth
η ē
T-NSF
hothe/this/who 
συγγενις sungenis
N-NSF
συγγενήςsungenēskindredcousin
σου sou
P-2GS
σύsuyou, thy
και kai
CONJ
καίkaiandalso
αυτη autē
P-NSF
αὐτόςautoshe/she/it/self, she
συνειληφεν suneilēfen
V-2RAI-3S G5754
συλλαμβάνωsullambanōto seize/conceive/helphath
υιον uion
N-ASM
υἱόςhuiossona son
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
γηρει gērei
N-DSN
γῆραςgērasold ageold age
αυτης autēs
P-GSF
αὐτόςautoshe/she/it/selfher
και kai
CONJ
καίkaiand: and
ουτος outos
D-NSM
οὗτοςhoutosthis/he/she/itthis
μην mēn
N-NSM
μήνmēnmonthmonth
εκτος ektos
A-NSM
ἕκτοςhektossixththe sixth
εστιν estin
V-PAI-3S G5719
εἰμίeimito beis
αυτη autē
P-DSF
αὐτόςautoshe/she/it/selfwith her
τη
T-DSF
hothe/this/who 
καλουμενη kaloumenē
V-PPP-DSF G5746
καλέωkaleōto call, who was called
στειρα steira
N-DSF
στεῖραsteirainfertilitybarren
 
37 cf. Tłum. Толк. Gdyż u Boga nie będzie niemożliwe żadne słowo.ибо у Бога не останется бессильным никакое слово. ћкw не и3знем0жетъ ў бGа всsкъ гlг0лъ. 1,37Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVοτι oti
CONJ
ὅτιhotithat/sinceFor
ουκ ouk
PRT-N
οὐounonothing
αδυνατησει adunatēsei
V-FAI-3S G5692
ἀδυνατέωadunateōbe impossibleshall be impossible
παρα para
PREP
παράparafrom/with/besidewith
του tou
T-GSM
hothe/this/whoGod
θεου theou
N-GSM
θεόςtheosGodGod
παν pan
A-NSN
πᾶςpasall 
ρημα rēma
N-NSN
ῥῆμαrēmaword 
 
38 cf. Tłum. Толк. I rzekła Maryja: Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według słowa twego.I odszedł od niej Anioł.Тогда Мария сказала: се, Раба Господня; да будет Мне по слову твоему. И отошел от Нее Ангел. Речe же мRіaмь: сE, рабA гDнz: бyди мнЁ по глаг0лу твоемY. И# tи1де t неS ѓгGлъ. 1,38Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVειπεν eipen
V-2AAI-3S G5627
λέγωlegōto speaksaid
δε de
CONJ
δέdethenAnd
μαριαμ mariam
N-PRI
ΜαρίαmariaMaryMary
ιδου idou
V-2AMM-2S G5640
ὁράωhoraōto see, Behold
η ē
T-NSF
hothe/this/whothe handmaid
δουλη doulē
N-NSF
δούληdoulēfemale slavethe handmaid
κυριου kuriou
N-GSM
κύριοςkurioslordof the Lord
γενοιτο genoito
V-2ADO-3S G5636
γίνομαιginomaito be; be it
μοι moi
P-1DS
ἐγώegōI/weunto me
κατα kata
PREP
κατάkataaccording toaccording to
το to
T-ASN
hothe/this/whoword
ρημα rēma
N-ASN
ῥῆμαrēmawordword
σου sou
P-2GS
σύsuyouthy
και kai
CONJ
καίkaiand. And
απηλθεν apēlthen
V-2AAI-3S G5627
ἀπέρχομαιaperchomaito go awaydeparted
απ ap
PREP
ἀπόapofromfrom
αυτης autēs
P-GSF
αὐτόςautoshe/she/it/selfher
ο o
T-NSM
hothe/this/whothe angel
αγγελος angelos
N-NSM
ἄγγελοςangelosangelthe angel
 
MARYJA NAWIEDZA ELŻBIETĘ.39 cf. Tłum. Толк. Maryja zaś powstawszy w owe dni, poszła w góry z pośpiechem do miasta judzkiego.Встав же Мария во дни сии, с поспешностью пошла в нагорную страну, в город Иудин, (За?_д7.) Востaвши же мRіaмь во дни6 ты6z, и4де въ гHрнzz со тщaніемъ, во грaдъ їyдовъ: 1,39Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVαναστασα anastasa
V-2AAP-NSF G5631
ἀνίστημιanistēmito arisearose
δε de
CONJ
δέdethenAnd
μαριαμ mariam
N-PRI
ΜαρίαmariaMaryMary
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
ταις tais
T-DPF
hothe/this/who 
ημεραις ēmerais
N-DPF
ἡμέραhēmeradaydays
ταυταις tautais
D-DPF
οὗτοςhoutosthis/he/she/itthose
επορευθη eporeuthē
V-AOI-3S G5675
πορεύωporeuōto go, and went
εις eis
PREP
εἰςeistowardinto
την tēn
T-ASF
hothe/this/whodays
ορεινην oreinēn
A-ASF
ὀρεινόςoreinoshillythe hill country
μετα meta
PREP
μετάmetawith/afterwith
σπουδης spoudēs
N-GSF
σπουδήspoudēdiligencehaste
εις eis
PREP
εἰςeistoward, into
πολιν polin
N-ASF
πόλιςpoliscitya city
ιουδα iouda
N-GSM
ἸουδάioudaJudeaof Juda
 
40 cf. Tłum. Толк. I weszła w dom Zachariasza, i pozdrowiła Elżbietę. и вошла в дом Захарии, и приветствовала Елисавету. и3 вни1де въ д0мъ захaріинъ и3 цэловA є3лісавeть. 1,40Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
εισηλθεν eisēlthen
V-2AAI-3S G5627
εἰσέρχομαιeiserchomaito enterentered
εις eis
PREP
εἰςeistowardinto
τον ton
T-ASM
hothe/this/who 
οικον oikon
N-ASM
οἶκοςoikoshousethe house
ζαχαριου zachariou
N-GSM
ΖαχαρίαςzachariasZechariahof Zacharias
και kai
CONJ
καίkaiand, and
ησπασατο ēspasato
V-ADI-3S G5662
ἀσπάζομαιaspazomaito pay respects tosaluted
την tēn
T-ASF
hothe/this/whothe house
ελισαβετ elisabet
N-PRI
ἘλισάβετelisabetElizabethElisabeth
 
41 cf. Tłum. Толк. I stało się, skoro usłyszała Elżbieta pozdrowienie Maryi, skoczyło dzieciątko w jej łonie, a Elżbieta napełniona została Duchem Świętym.Когда Елисавета услышала приветствие Марии, взыграл младенец во чреве ее; и Елисавета исполнилась Святаго Духа, И# бhсть ћкw ўслhша є3лісавeть цэловaніе мRjино, взыгрaсz младeнецъ во чрeвэ є3S: и3 и3сп0лнисz д¦а с™а є3лісавeть, 1,41Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
εγενετο egeneto
V-2ADI-3S G5633
γίνομαιginomaito beit came to pass
ως ōs
ADV
ὡςhōswhich/how, that, when
ηκουσεν ēkousen
V-AAI-3S G5656
ἀκούωakouōto hearheard
τον ton
T-ASM
hothe/this/who 
ασπασμον aspasmon
N-ASM
ἀσπασμόςaspasmossalutationthe salutation
της tēs
T-GSF
hothe/this/who 
μαριας marias
N-GSF
ΜαρίαmariaMaryof Mary
η ē
T-NSF
hothe/this/whothe salutation
ελισαβετ elisabet
N-PRI
ἘλισάβετelisabetElizabethElisabeth
εσκιρτησεν eskirtēsen
V-AAI-3S G5656
σκιρτάωskirtaōto leapleaped
το to
T-NSN
hothe/this/whoof Mary
βρεφος brefos
N-NSN
βρέφοςbrefosinfant, the babe
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
τη
T-DSF
hothe/this/who, the babe
κοιλια koilia
N-DSF
κοιλίαkoiliabelly/womb/stomachwomb
αυτης autēs
P-GSF
αὐτόςautoshe/she/it/selfher
και kai
CONJ
καίkaiand; and
επλησθη eplēsthē
V-API-3S G5681
πλήθω, πίμπλημιplēthō pimplēmito fillwas filled
πνευματος pneumatos
N-GSN
πνεῦμαpneumaspirit/breathwith the
αγιου agiou
A-GSN
ἅγιοςhagiosholyHoly
η ē
T-NSF
hothe/this/whowomb
ελισαβετ elisabet
N-PRI
ἘλισάβετelisabetElizabethElisabeth
 
42 cf. Tłum. Толк. I zawołała głosem wielkim, mówiąc: Błogosławionaś ty między niewiastami, iи воскликнула громким голосом, и сказала: благословенна Ты между женами, и благословен плод чрева Твоего! и3 возопи2 глaсомъ вeліимъ, и3 речE: блгcвeна ты2 въ женaхъ, и3 блгcвeнъ пл0дъ чрeва твоегw2: 1,42Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ανεφωνησεν anefōnēsen
V-AAI-3S G5656
ἀναφωνέωanafōneōto exclaimshe spake out
κραυγη kraugē
N-DSF
κραυγήkraugēshouting[shouting]
μεγαλη megalē
A-DSF
μέγαςmegasgreatloud
και kai
CONJ
καίkaiand, and
ειπεν eipen
V-2AAI-3S G5627
λέγωlegōto speaksaid
ευλογημενη eulogēmenē
V-RPP-NSF G5772
εὐλογέωeulogeōto praise/bless, Blessed
συ su
P-2NS
σύsuyouthou
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongamong
γυναιξιν gunaixin
N-DPF
γυνήgunēwomanwomen
και kai
CONJ
καίkaiand, and
ευλογημενος eulogēmenos
V-RPP-NSM G5772
εὐλογέωeulogeōto praise/blessblessed
ο o
T-NSM
hothe/this/whothe fruit
καρπος karpos
N-NSM
καρπόςkarposfruitthe fruit
της tēs
T-GSF
hothe/this/whoof
κοιλιας koilias
N-GSF
κοιλίαkoiliabelly/womb/stomachof
σου sou
P-2GS
σύsuyouthy
 
43 cf. Tłum. Толк. A skądże mi to, że przyszła matka Pana mego do mnie?И откуда это мне, что пришла Матерь Господа моего ко мне? и3 tкyду мнЁ сіE, да пріи1детъ м™и гDа моегw2 ко мнЁ; 1,43Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ποθεν pothen
ADV-I
πόθενpothenwhencewhence
μοι moi
P-1DS
ἐγώegōI/weme
τουτο touto
D-NSN
οὗτοςhoutosthis/he/she/it[this/he/she/it]
ινα ina
CONJ
ἵναhinain order that/to, that
ελθη elthē
V-2AAS-3S G5632
ἔρχομαιerchomaito come/goshould come
η ē
T-NSF
hothe/this/whothe mother
μητηρ mētēr
N-NSF
μήτηρmētērmotherthe mother
του tou
T-GSM
hothe/this/whoof
κυριου kuriou
N-GSM
κύριοςkurioslordof
μου mou
P-1GS
ἐγώegōI/weto me
προς pros
PREP
πρόςprosto/withto
εμε eme
P-1AS
ἐγώegōI/wemy
 
44 cf. Tłum. Толк. 0to bowiem, skoro zabrzmiał głos pozdrowienia twego w uszach moich, skoczyło z radości dzieciątko w łonie moim.Ибо когда голос приветствия Твоего дошел до слуха моего, взыграл младенец радостно во чреве моем. сe бо, ћкw бhсть глaсъ цэловaніz твоегw2 во ќшію моє1ю, взыгрaсz младeнецъ рaдощами во чрeвэ моeмъ: 1,44Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVιδου idou
V-2AMM-2S G5640
ὁράωhoraōto see, lo
γαρ gar
CONJ
γάρgarforFor
ως ōs
ADV
ὡςhōswhich/how, as soon as
εγενετο egeneto
V-2ADI-3S G5633
γίνομαιginomaito besounded
η ē
T-NSF
hothe/this/whothe voice
φωνη fōnē
N-NSF
φωνήfōnēvoice/soundthe voice
του tou
T-GSM
hothe/this/whoof
ασπασμου aspasmou
N-GSM
ἀσπασμόςaspasmossalutationof
σου sou
P-2GS
σύsuyouthy
εις eis
PREP
εἰςeistowardin
τα ta
T-APN
hothe/this/whoears
ωτα ōta
N-APN
οὖςousearears
μου mou
P-1GS
ἐγώegōI/wemine
εσκιρτησεν eskirtēsen
V-AAI-3S G5656
σκιρτάωskirtaōto leapleaped
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
αγαλλιασει agalliasei
N-DSF
ἀγαλλίασιςagalliasisjoyjoy
το to
T-NSN
hothe/this/who, the babe
βρεφος brefos
N-NSN
βρέφοςbrefosinfant, the babe
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongfor
τη
T-DSF
hothe/this/whowomb
κοιλια koilia
N-DSF
κοιλίαkoiliabelly/womb/stomachwomb
μου mou
P-1GS
ἐγώegōI/wemy
 
45 cf. Tłum. Толк. A błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła, albowiem spełni się to, co ci było powiedziane od Pana.И блаженна Уверовавшая, потому что совершится сказанное Ей от Господа. и3 бlжeнна вёровавшаz, ћкw бyдетъ совершeніе гlгHланнымъ є4й t гDа. 1,45Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
μακαρια makaria
A-NSF
μακάριοςmakariosblessedblessed
η ē
T-NSF
hothe/this/who 
πιστευσασα pisteusasa
V-AAP-NSF G5660
πιστεύωpisteuōto trust (in)she that believed
οτι oti
CONJ
ὅτιhotithat/since: for
εσται estai
V-FDI-3S G5695
εἰμίeimito bethere shall be
τελειωσις teleiōsis
N-NSF
τελείωσιςteleiōsisperfectiona performance
τοις tois
T-DPN
hothe/this/who 
λελαλημενοις lelalēmenois
V-RPP-DPN G5772
λαλέωlaleōto speakof those things which were told
αυτη autē
P-DSF
αὐτόςautoshe/she/it/selfher
παρα para
PREP
παράparafrom/with/besidefrom
κυριου kuriou
N-GSM
κύριοςkurioslordthe Lord
 
46 cf. Tłum. Толк. I rzekła Maryja: Wielbi dusza moja Pana,И сказала Мария: величит душа Моя Господа, И# речE мRіaмь: вели1читъ дш7A моS гDа, 1,46Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ειπεν eipen
V-2AAI-3S G5627
λέγωlegōto speaksaid
μαριαμ mariam
N-PRI
ΜαρίαmariaMaryMary
μεγαλυνει megalunei
V-PAI-3S G5719
μεγαλύνωmegalunōto magnifydoth magnify
η ē
T-NSF
hothe/this/whosoul
ψυχη psuchē
N-NSF
ψυχήpsuchēsoulsoul
μου mou
P-1GS
ἐγώegōI/we, My
τον ton
T-ASM
hothe/this/whothe Lord
κυριον kurion
N-ASM
κύριοςkurioslordthe Lord
 
47 cf. Tłum. Толк. i rozradował się duch mój w Bogu, Zbawicielu moim. и возрадовался дух Мой о Боге, Спасителе Моем, и3 возрaдовасz д¦ъ м0й њ бз7э сп7сэ моeмъ: 1,47Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ηγαλλιασεν ēgalliasen
V-AAI-3S G5656
ἀγαλλιάωagalliaōto rejoicehath rejoiced
το to
T-NSN
hothe/this/whospirit
πνευμα pneuma
N-NSN
πνεῦμαpneumaspirit/breathspirit
μου mou
P-1GS
ἐγώegōI/wemy
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/againstin
τω
T-DSM
hothe/this/whoGod
θεω theō
N-DSM
θεόςtheosGodGod
τω
T-DSM
hothe/this/whoSaviour
σωτηρι sōtēri
N-DSM
σωτήρsōtērsaviorSaviour
μου mou
P-1GS
ἐγώegōI/wemy
 
48 cf. Tłum. Толк. Gdyż wejrzał na niskość służebnicy swojej; oto bowiem odtąd błogosławioną zwać mnie będą wszystkie narody.что призрел Он на смирение Рабы Своей, ибо отныне будут ублажать Меня все роды; ћкw призрЁ на смирeніе рабы2 своеS: сe бо, tнн7э ўблажaтъ мS вси2 р0ди: 1,48Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVοτι oti
CONJ
ὅτιhotithat/sinceFor
επεβλεψεν epeblepsen
V-AAI-3S G5656
ἐπιβλέπωepiblepōto look upon/athe hath regarded
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/against 
την tēn
T-ASF
hothe/this/who 
ταπεινωσιν tapeinōsin
N-ASF
ταπείνωσιςtapeinōsislowlinessthe low estate
της tēs
T-GSF
hothe/this/whothe low estate
δουλης doulēs
N-GSF
δούληdoulēfemale slaveof
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
ιδου idou
V-2AMM-2S G5640
ὁράωhoraōto see, behold
γαρ gar
CONJ
γάρgarfor: for
απο apo
PREP
ἀπόapofrom, from
του tou
T-GSM
hothe/this/whoof
νυν nun
ADV
νῦνnunnowhenceforth
μακαριουσιν makariousin
V-FAI-3P-ATT G5692
μακαρίζωmakarizōto blessshall call
με me
P-1AS
ἐγώegōI/weme
πασαι pasai
A-NPF
πᾶςpasallall
αι ai
T-NPF
hothe/this/whogenerations
γενεαι geneai
N-NPF
γενεάgeneagenerationgenerations
 
49 cf. Tłum. Толк. Albowiem uczynił mi wielkie rzeczy, który możny jest, i święte imię jego.что сотворил Мне величие Сильный, и свято имя Его; ћкw сотвори2 мнЁ вели1чіе си1льный, и3 с™о и4мz є3гw2: 1,49Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVοτι oti
CONJ
ὅτιhotithat/sinceFor
εποιησεν epoiēsen
V-AAI-3S G5656
ποιέωpoieōto do/makehath done
μοι moi
P-1DS
ἐγώegōI/weto me
μεγαλα megala
A-APN
μέγαςmegasgreat[great]
ο o
T-NSM
hothe/this/who 
δυνατος dunatos
A-NSM
δυνατόςdunatosablehe that is mighty
και kai
CONJ
καίkaiand; and
αγιον agion
A-ASN
ἅγιοςhagiosholyholy
το to
T-NSN
hothe/this/whoname
ονομα onoma
N-NSN
ὄνομαonomanamename
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
 
50 cf. Tłum. Толк. A miłosierdzie jego z pokolenia w pokolenie, bojącym się jego.и милость Его в роды родов к боящимся Его; и3 млcть є3гw2 въ р0ды родHвъ боsщымсz є3гw2: 1,50Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
το to
T-NSN
hothe/this/who 
ελεος eleos
N-NSN
ἔλεοςeleosmercymercy
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
εις eis
PREP
εἰςeistowardfrom
γενεας geneas
N-APF
γενεάgeneagenerationgeneration
και kai
CONJ
καίkaiand[and]
γενεας geneas
N-APF
γενεάgeneagenerationto generation
τοις tois
T-DPM
hothe/this/who 
φοβουμενοις foboumenois
V-PNP-DPM G5740
φοβέωfobeōto fearon them that fear
αυτον auton
P-ASM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhim
 
51 cf. Tłum. Толк. Uczynił moc ramieniem swoim, rozproszył pysznych w zamysłach ich serca.явил силу мышцы Своей; рассеял надменных помышлениями сердца их; сотвори2 держaву мhшцею своeю: расточи2 гHрдыz мhслію сeрдца и4хъ: 1,51Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεποιησεν epoiēsen
V-AAI-3S G5656
ποιέωpoieōto do/makeHe hath shewed
κρατος kratos
N-ASN
κράτοςkratospowerstrength
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongwith
βραχιονι brachioni
N-DSM
βραχίωνbrachiōnarmarm
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
διεσκορπισεν dieskorpisen
V-AAI-3S G5656
διασκορπίζωdiaskorpizōto scatter; he hath scattered
υπερηφανους uperēfanous
A-APM
ὑπερήφανοςhuperēfanosarrogantthe proud
διανοια dianoia
N-DSF
διάνοιαdianoiamindin the imagination
καρδιας kardias
N-GSF
καρδίαkardiaheartof
αυτων autōn
P-GPM
αὐτόςautoshe/she/it/selftheir
 
52 cf. Tłum. Толк. Strącił mocarzy ze stolicy, a podwyższył pokornych.низложил сильных с престолов, и вознес смиренных; низложи2 си6льныz со престHлъ, и3 вознесE смирє1нныz: 1,52Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαθειλεν katheilen
V-2AAI-3S G5627
καθαιρέωkathaireōto take downHe hath put down
δυναστας dunastas
N-APM
δυνάστηςdunastēsrulerthe mighty
απο apo
PREP
ἀπόapofromfrom
θρονων thronōn
N-GPM
θρόνοςthronosthroneseats
και kai
CONJ
καίkaiand, and
υψωσεν upsōsen
V-AAI-3S G5656
ὑψόωhupsoōto lift upexalted
ταπεινους tapeinous
A-APM
ταπεινόςtapeinoslowlythem of low degree
 
53 cf. Tłum. Толк. Łaknących napełnił dobrami, a bogaczy z niczym puścił. алчущих исполнил благ, и богатящихся отпустил ни с чем; ѓлчущыz и3сп0лни бл†гъ и3 богатsщыzсz tпусти2 тщы2: 1,53Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVπεινωντας peinōntas
V-PAP-APM G5723
πεινάωpeinaōto hungerthe hungry
ενεπλησεν eneplēsen
V-AAI-3S G5656
ἐμπίμπλημιempimplēmito fill upHe hath filled
αγαθων agathōn
A-GPM
ἀγαθόςagathosgood-doerwith good things
και kai
CONJ
καίkaiand; and
πλουτουντας ploutountas
V-PAP-APM G5723
πλουτέωplouteōbe richthe rich
εξαπεστειλεν exapesteilen
V-AAI-3S G5656
ἐξαποστέλλωexapostellōto send out/awayhe hath sent
κενους kenous
A-APM
κενόςkenosemptyempty
 
54 cf. Tłum. Толк. Przyjął Izraela, sługę swego, wspomniawszy na miłosierdzie swoje.воспринял Израиля, отрока Своего, воспомянув милость, воспріsтъ ї}лz џтрока своего2, помzнyти млcти, 1,54Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVαντελαβετο antelabeto
V-2ADI-3S G5633
ἀντιλαμβάνωantilambanōto helpHe hath holpen
ισραηλ israēl
N-PRI
ἸσραήλisraēlIsraelIsrael
παιδος paidos
N-GSM
παῖςpaischildservant
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
μνησθηναι mnēsthēnai
V-APN G5683
μιμνήσκωmimnēskōto remember, in remembrance
ελεους eleous
N-GSN
ἔλεοςeleosmercyof
 
55 cf. Tłum. Толк. Jak mówił do ojców naszych, Abrahamowi i potomstwu jego na wieki.как говорил отцам нашим, к Аврааму и семени его до века. ћкоже гlа ко nтцє1мъ нaшымъ, ґвраaму и3 сёмени є3гw2 до вёка. 1,55Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαθως kathōs
ADV
καθώςkathōsas/just asAs
ελαλησεν elalēsen
V-AAI-3S G5656
λαλέωlaleōto speakhe spake
προς pros
PREP
πρόςprosto/withto
τους tous
T-APM
hothe/this/who 
πατερας pateras
N-APM
πατήρpatērfatherfathers
ημων ēmōn
P-1GP
ἐγώegōI/weour
τω
T-DSM
hothe/this/whofathers
αβρααμ abraam
N-PRI
ἈβραάμabraamAbraham, to Abraham
και kai
CONJ
καίkaiand, and
τω
T-DSN
hothe/this/whoto
σπερματι spermati
N-DSN
σπέρμαspermaseedto
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
εις eis
PREP
εἰςeistowardfor
τον ton
T-ASM
hothe/this/whoever
αιωνα aiōna
N-ASM
αἰώνaiōnan ageever
 
56 cf. Tłum. Толк. Mieszkała zaś z nią Maryja około trzech miesięcy, i wróciła się do domu swego.Пребыла же Мария с нею около трех месяцев, и возвратилась в дом свой. Пребhсть же мRіaмь съ нeю ћкw три2 мцcы и3 возврати1сz въ д0мъ св0й. 1,56Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεμεινεν emeinen
V-AAI-3S G5656
μένωmenōto stayabode
δε de
CONJ
δέdethenAnd
μαριαμ mariam
N-PRI
ΜαρίαmariaMaryMary
συν sun
PREP
σύνsunwithwith
αυτη autē
P-DSF
αὐτόςautoshe/she/it/selfher
ως ōs
ADV
ὡςhōswhich/how[which/how]
μηνας mēnas
N-APM
μήνmēnmonthmonths
τρεις treis
A-APM
τρεῖς, τρίαtreis triathreethree
και kai
CONJ
καίkaiand, and
υπεστρεψεν upestrepsen
V-AAI-3S G5656
ὑποστρέφωhupostrefōto returnreturned
εις eis
PREP
εἰςeistowardto
τον ton
T-ASM
hothe/this/whohouse
οικον oikon
N-ASM
οἶκοςoikoshousehouse
αυτης autēs
P-GSF
αὐτόςautoshe/she/it/selfher own
 
NARODZENIE JANA CHRZCICIELA.57 cf. Tłum. Толк. A Elżbiecie wypełnił się czas rozwiązania, i porodziła syna.Елисавете же настало время родить, и она родила сына. є3лісавeти же и3сп0лнисz врeмz роди1ти є4й, и3 роди2 сhна. 1,57Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVτη
T-DSF
hothe/this/who 
δε de
CONJ
δέdethenNow
ελισαβετ elisabet
N-PRI
ἘλισάβετelisabetElizabethElisabeth's
επλησθη eplēsthē
V-API-3S G5681
πλήθω, πίμπλημιplēthō pimplēmito fillfull
ο o
T-NSM
hothe/this/who 
χρονος chronos
N-NSM
χρόνοςchronostimetime
του tou
T-GSN
hothe/this/whotime
τεκειν tekein
V-2AAN G5629
τίκτωtiktōto give birth toshould be delivered
αυτην autēn
P-ASF
αὐτόςautoshe/she/it/selfthat she
και kai
CONJ
καίkaiand; and
εγεννησεν egennēsen
V-AAI-3S G5656
γεννάωgennaōto begetshe brought forth
υιον uion
N-ASM
υἱόςhuiossona son
 
58 cf. Tłum. Толк. I usłyszeli sąsiedzi i krewni jej, że Pan uczynił jej wielkie miłosierdzie swoje, i radowali się z nią.И услышали соседи и родственники ее, что возвеличил Господь милость Свою над нею, и радовались с нею. И# слhшаша w4крестъ живyщіи и3 ќжики є3S, ћкw возвели1чилъ є4сть гDь млcть свою2 съ нeю: и3 рaдовахусz съ нeю. 1,58Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ηκουσαν ēkousan
V-AAI-3P G5656
ἀκούωakouōto hearheard
οι oi
T-NPM
hothe/this/who 
περιοικοι perioikoi
A-NPM
περίοικοςperioikosneighboringneighbours
και kai
CONJ
καίkaiandand
οι oi
T-NPM
hothe/this/who 
συγγενεις sungeneis
A-NPM
συγγενήςsungenēskindredcousins
αυτης autēs
P-GSF
αὐτόςautoshe/she/it/selfher
οτι oti
CONJ
ὅτιhotithat/sincehow
εμεγαλυνεν emegalunen
V-IAI-3S G5707
μεγαλύνωmegalunōto magnifyhad shewed great
κυριος kurios
N-NSM
κύριοςkurioslordthe Lord
το to
T-ASN
hothe/this/whomercy
ελεος eleos
N-ASN
ἔλεοςeleosmercymercy
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfher
μετ met
PREP
μετάmetawith/afterupon
αυτης autēs
P-GSF
αὐτόςautoshe/she/it/selfher
και kai
CONJ
καίkaiand; and
συνεχαιρον sunechairon
V-IAI-3P G5707
συγχαίρωsunchairōto rejoice withthey rejoiced
αυτη autē
P-DSF
αὐτόςautoshe/she/it/selfwith her
 
59 cf. Tłum. Толк. I stało się, dnia ósmego przyszli obrzezać dzieciątko, i nazwali je imieniem ojca jego, Zachariaszem.В восьмой день пришли обрезать младенца и хотели назвать его, по имени отца его, Захариею. И# бhсть во nсмhй дeнь, пріид0ша њбрёзати nтрочA, и3 нарицaху є5 и4менемъ nтцA є3гw2, захaрію. 1,59Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
εγενετο egeneto
V-2ADI-3S G5633
γίνομαιginomaito beit came to pass, that
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongon
τη
T-DSF
hothe/this/who 
ημερα ēmera
N-DSF
ἡμέραhēmeradayday
τη
T-DSF
hothe/this/whothe child
ογδοη ogdoē
A-DSF
ὄγδοοςogdooseighththe eighth
ηλθαν ēlthan
V-2AAI-3P G5627
ἔρχομαιerchomaito come/gothey came
περιτεμειν peritemein
V-2AAN G5629
περιτέμνωperitemnōto circumciseto circumcise
το to
T-ASN
hothe/this/whothe name
παιδιον paidion
N-ASN
παιδίονpaidionchildthe child
και kai
CONJ
καίkaiand; and
εκαλουν ekaloun
V-IAI-3P G5707
καλέωkaleōto callthey called
αυτο auto
P-ASN
αὐτόςautoshe/she/it/selfhim
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/against, after
τω
T-DSN
hothe/this/whoof
ονοματι onomati
N-DSN
ὄνομαonomanamethe name
του tou
T-GSM
hothe/this/who[the/this/who]
πατρος patros
N-GSM
πατήρpatērfatherof
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
ζαχαριαν zacharian
N-ASM
ΖαχαρίαςzachariasZechariahZacharias
 
60 cf. Tłum. Толк. A matka jego odpowiadając, rzekła: Wcale nie, ale nazwany będzie Janem. 61 I mówili do niej: Iż nikogo nie ma w rodzie twoim, którego by zwano tym imieniem.На это мать его сказала: нет, а назвать его Иоанном. И# tвэщaвши мaти є3гw2 речE: ни2, но да наречeтсz їwaннъ. 1,60Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
αποκριθεισα apokritheisa
V-AOP-NSF G5679
ἀποκρίνωapokrinōto answeranswered
η ē
T-NSF
hothe/this/whomother
μητηρ mētēr
N-NSF
μήτηρmētērmothermother
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
ειπεν eipen
V-2AAI-3S G5627
λέγωlegōto speakand said
ουχι ouchi
PRT-N
οὐχίouchinot, Not
αλλα alla
CONJ
ἀλλάallabut; but
κληθησεται klēthēsetai
V-FPI-3S G5701
καλέωkaleōto callhe shall be called
ιωαννης iōannēs
N-NSM
ἸωάννηςiōannēsJohnJohn
 
61 cf. Tłum. Толк. И сказали ей: никого нет в родстве твоем, кто назывался бы сим именем. И# рёша къ нeй, ћкw никт0же є4сть въ родствЁ твоeмъ, и4же нарицaетсz и4менемъ тёмъ. 1,61Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ειπαν eipan
V-2AAI-3P G5627
λέγωlegōto speakthey said
προς pros
PREP
πρόςprosto/withunto
αυτην autēn
P-ASF
αὐτόςautoshe/she/it/selfher
οτι oti
CONJ
ὅτιhotithat/since.
ουδεις oudeis
A-NSM-N
οὐδείςoudeisno onenone
εστιν estin
V-PAI-3S G5719
εἰμίeimito be, There is
εκ ek
PREP
ἐκekof/from[of/from]
της tēs
T-GSF
hothe/this/whokindred
συγγενειας sungeneias
N-GSF
συγγένειαsungeneiakindredkindred
σου sou
P-2GS
σύsuyouthy
ος os
R-NSM
ὅς, ἥhhos ēwhichthat
καλειται kaleitai
V-PPI-3S G5743
καλέωkaleōto callis called
τω
T-DSN
hothe/this/whoby
ονοματι onomati
N-DSN
ὄνομαonomanameby
τουτω toutō
D-DSN
οὗτοςhoutosthis/he/she/it[this/he/she/it]
 
62 cf. Tłum. Толк. I pytali przez znaki ojca jego, jakby go chciał nazwać.И спрашивали знаками у отца его, как бы он хотел назвать его. И# помавaху nтцY є3гw2, є4же кaкw бы хотёлъ нарещи2 є5. 1,62Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVενενευον eneneuon
V-IAI-3P G5707
ἐννεύωenneuōto signifythey made signs
δε de
CONJ
δέdethenAnd
τω
T-DSM
hothe/this/who 
πατρι patri
N-DSM
πατήρpatērfatherto
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
το to
T-ASN
hothe/this/whoto
τι ti
I-ASN
τίςtiswhich?, how
αν an
PRT
ἄνanif 
θελοι theloi
V-PAO-3S G5722
θέλωthelōto will/desirehe would have
καλεισθαι kaleisthai
V-PPN G5745
καλέωkaleōto callcalled
αυτο auto
P-ASN
αὐτόςautoshe/she/it/selfhim
 
63 cf. Tłum. Толк. A zażądawszy tabliczki, napisał, mówiąc: Jan jest imię jego. I zdziwili się wszyscy.Он потребовал дощечку и написал: Иоанн имя ему. И все удивились. И# и3спр0шь дщи1цу, написA, глаг0лz: їwaннъ бyдетъ и4мz є3мY. И# чудsхусz вси2. 1,63Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
αιτησας aitēsas
V-AAP-NSM G5660
αἰτέωaiteōto askhe asked
πινακιδιον pinakidion
N-ASN
πινακίδιονpinakidionlittle tabletfor a writing table
εγραψεν egrapsen
V-AAI-3S G5656
γράφωgrafōto write, and wrote
λεγων legōn
V-PAP-NSM G5723
λέγωlegōto speak, saying
ιωαννης iōannēs
N-NSM
ἸωάννηςiōannēsJohnJohn
εστιν estin
V-PAI-3S G5719
εἰμίeimito beis
ονομα onoma
N-NSN
ὄνομαonomanamename
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/self, His
και kai
CONJ
καίkaiand. And
εθαυμασαν ethaumasan
V-AAI-3P G5656
θαυμάζωthaumazōto marvelthey marvelled
παντες pantes
A-NPM
πᾶςpasallall
 
64 cf. Tłum. Толк. Wnet zaś otwarły się usta jego i język jego, i mówił, błogosławiąc Boga.И тотчас разрешились уста его и язык его, и он стал говорить, благословляя Бога. Tверз0шасz же ўстA є3гw2 ѓбіе и3 љзhкъ є3гw2, и3 глаг0лаше благословS бGа. 1,64Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVανεωχθη aneōchthē
V-API-3S G5681
ἀνοίγωanoigōto openwas opened
δε de
CONJ
δέdethenAnd
το to
T-NSN
hothe/this/whomouth
στομα stoma
N-NSN
στόμαstomamouthmouth
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
παραχρημα parachrēma
ADV
παραχρῆμαparachrēmainstantlyimmediately
και kai
CONJ
καίkaiand, and
η ē
T-NSF
hothe/this/whotongue
γλωσσα glōssa
N-NSF
γλῶσσαglōssatonguetongue
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
και kai
CONJ
καίkaiand, and
ελαλει elalei
V-IAI-3S G5707
λαλέωlaleōto speakhe spake
ευλογων eulogōn
V-PAP-NSM G5723
εὐλογέωeulogeōto praise/bless, and praised
τον ton
T-ASM
hothe/this/whoGod
θεον theon
N-ASM
θεόςtheosGodGod
 
65 cf. Tłum. Толк. I padł strach na wszystkich sąsiadów ich, i po wszystkich górach Judei rozpowiadano te wszystkie słowa.И был страх на всех живущих вокруг них; и рассказывали обо всем этом по всей нагорной стране Иудейской. И# бhсть на всёхъ стрaхъ живyщихъ w4крестъ и4хъ: и3 во всeй странЁ їудeйстэй повёдаеми бsху вси2 глагHли сjи. 1,65Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
εγενετο egeneto
V-2ADI-3S G5633
γίνομαιginomaito became
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/againston
παντας pantas
A-APM
πᾶςpasallall
φοβος fobos
N-NSM
φόβοςfobosfearfear
τους tous
T-APM
hothe/this/who 
περιοικουντας perioikountas
V-PAP-APM G5723
περιοικέωperioikeōto dwell aroundthat dwelt round about
αυτους autous
P-APM
αὐτόςautoshe/she/it/selfthem
και kai
CONJ
καίkaiand: and
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongthroughout
ολη olē
A-DSF
ὅλοςholosallall
τη
T-DSF
hothe/this/who 
ορεινη oreinē
A-DSF
ὀρεινόςoreinoshillythe hill country
της tēs
T-GSF
hothe/this/whosayings
ιουδαιας ioudaias
N-GSF
ἸουδαίαioudaiaJudeaof Judæa
διελαλειτο dielaleito
V-IPI-3S G5712
διαλαλέωdialaleōto discusswere noised abroad
παντα panta
A-NPN
πᾶςpasallall
τα ta
T-NPN
hothe/this/whoof Judæa
ρηματα rēmata
N-NPN
ῥῆμαrēmawordsayings
ταυτα tauta
D-NPN
οὗτοςhoutosthis/he/she/it[this/he/she/it]
 
66 cf. Tłum. Толк. A wszyscy, którzy słyszeli, brali do serca swego, mówiąc: Czym, mniemasz, dziecię to będzie ? A1bowiem była z nim ręka Pańska.Все слышавшие положили это на сердце своем и говорили: что будет младенец сей? И рука Господня была с ним. И# положи1ша вси2 слhшавшіи въ сeрдцы своeмъ, глаг0люще: что2 ќбw nтрочA сіE бyдетъ; И# рукA гDнz бЁ съ ни1мъ. 1,66Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
εθεντο ethento
V-2AMI-3P G5639
τίθημιtithēmito placelaid
παντες pantes
A-NPM
πᾶςpasallall
οι oi
T-NPM
hothe/this/who 
ακουσαντες akousantes
V-AAP-NPM G5660
ἀκούωakouōto hearthey that heard
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
τη
T-DSF
hothe/this/whohearts
καρδια kardia
N-DSF
καρδίαkardiahearthearts
αυτων autōn
P-GPM
αὐτόςautoshe/she/it/selftheir
λεγοντες legontes
V-PAP-NPM G5723
λέγωlegōto speak, saying
τι ti
I-NSN
τίςtiswhich?, What
αρα ara
PRT-I
ἆραarano?manner
το to
T-NSN
hothe/this/whoof child
παιδιον paidion
N-NSN
παιδίονpaidionchildof child
τουτο touto
D-NSN
οὗτοςhoutosthis/he/she/it[this/he/she/it]
εσται estai
V-FDI-3S G5695
εἰμίeimito beshall
και kai
CONJ
καίkaiand! And
γαρ gar
CONJ
γάρgarfor[for]
χειρ cheir
N-NSF
χείρcheirhandthe hand
κυριου kuriou
N-GSM
κύριοςkurioslordof the Lord
ην ēn
V-IAI-3S G5707
εἰμίeimito bebe
μετ met
PREP
μετάmetawith/afterwith
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhim
 
HYMN ZACHARIASZA.67 cf. Tłum. Толк. A Zachariasz, ojciec jego, napełniony został Duchem Świętym, i prorokował mówiąc:И Захария, отец его, исполнился Святаго Духа и пророчествовал, говоря: И# захaріа nтeцъ є3гw2 и3сп0лнисz д¦а с™а, и3 прор0чествова, глаг0лz: 1,67Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ζαχαριας zacharias
N-NSM
ΖαχαρίαςzachariasZechariahZacharias
ο o
T-NSM
hothe/this/whofather
πατηρ patēr
N-NSM
πατήρpatērfatherfather
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
επλησθη eplēsthē
V-API-3S G5681
πλήθω, πίμπλημιplēthō pimplēmito fillwas filled
πνευματος pneumatos
N-GSN
πνεῦμαpneumaspirit/breathwith the
αγιου agiou
A-GSN
ἅγιοςhagiosholyHoly
και kai
CONJ
καίkaiand, and
επροφητευσεν eprofēteusen
V-AAI-3S G5656
προφητεύωprofēteuōto prophesyprophesied
λεγων legōn
V-PAP-NSM G5723
λέγωlegōto speak, saying
 
68 cf. Tłum. Толк. Błogosławiony Pan Bóg Izraela, że nawiedził, i uczynił odkupienie ludu swego,благословен Господь Бог Израилев, что посетил народ Свой и сотворил избавление ему, блгcвeнъ гDь бGъ ї}левъ, ћкw посэти2 и3 сотвори2 и3збавлeніе лю1демъ свои6мъ: 1,68Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVευλογητος eulogētos
A-NSM
εὐλογητόςeulogētospraiseworthyBlessed
κυριος kurios
N-NSM
κύριοςkurioslordthe Lord
ο o
T-NSM
hothe/this/who 
θεος theos
N-NSM
θεόςtheosGodGod
του tou
T-GSM
hothe/this/whoGod
ισραηλ israēl
N-PRI
ἸσραήλisraēlIsraelof Israel;
οτι oti
CONJ
ὅτιhotithat/sincefor
επεσκεψατο epeskepsato
V-ADI-3S G5662
ἐπισκέπτομαιepiskeptomaito visit/care forhe hath visited
και kai
CONJ
καίkaiandand
εποιησεν epoiēsen
V-AAI-3S G5656
ποιέωpoieōto do/make 
λυτρωσιν lutrōsin
N-ASF
λύτρωσιςlutrōsisredemptionredeemed
τω
T-DSM
hothe/this/whopeople
λαω laō
N-DSM
λαόςlaosa peoplepeople
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
 
69 cf. Tłum. Толк. i wzbudził dla nas róg zbawienia w domu Dawida, sługi swego,и воздвиг рог спасения нам в дому Давида, отрока Своего, и3 воздви1же р0гъ спcніz нaмъ, въ домY дв7да џтрока своегw2: 1,69Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ηγειρεν ēgeiren
V-AAI-3S G5656
ἐγείρωegeirōto arisehath raised up
κερας keras
N-ASN
κέραςkerashornan horn
σωτηριας sōtērias
N-GSF
σωτηρίαsōtēriasalvationof salvation
ημιν ēmin
P-1DP
ἐγώegōI/wefor us
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
οικω oikō
N-DSM
οἶκοςoikoshousethe house
δαυιδ dauid
N-PRI
Δαυείδ, Δαυίδ, Δαβίδdaueid dauid dabidDavidDavid
παιδος paidos
N-GSM
παῖςpaischildof
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
 
70 cf. Tłum. Толк. jak mówił przez usta świętych, którzy przed wiekami byli, proroków swoich;как возвестил устами бывших от века святых пророков Своих, ћкоже гlа ўсты6 с™hхъ сyщихъ t вёка прbрHкъ є3гw2, 1,70Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαθως kathōs
ADV
καθώςkathōsas/just asAs
ελαλησεν elalēsen
V-AAI-3S G5656
λαλέωlaleōto speakhe spake
δια dia
PREP
διάdiathrough/because ofby
στοματος stomatos
N-GSN
στόμαstomamouththe mouth
των tōn
T-GPM
hothe/this/who 
αγιων agiōn
A-GPM
ἅγιοςhagiosholyholy
απ ap
PREP
ἀπόapofromhave been since
αιωνος aiōnos
N-GSM
αἰώνaiōnan agethe world began
προφητων profētōn
N-GPM
προφήτηςprofētēsprophetof
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
 
71 cf. Tłum. Толк. wybawienie od nieprzyjaciół naszych, i z rąk wszystkich, którzy nas nienawidzą,что спасет нас от врагов наших и от руки всех ненавидящих нас; спcніе t вр†гъ нaшихъ и3 и3з8 руки2 всёхъ ненави1дzщихъ нaсъ: 1,71Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVσωτηριαν sōtērian
N-ASF
σωτηρίαsōtēriasalvationThat we should be saved
εξ ex
PREP
ἐκekof/fromfrom
εχθρων echthrōn
A-GPM
ἐχθρόςechthrosenemyenemies
ημων ēmōn
P-1GP
ἐγώegōI/weus
και kai
CONJ
καίkaiand, and
εκ ek
PREP
ἐκekof/fromfrom
χειρος cheiros
N-GSF
χείρcheirhandthe hand
παντων pantōn
A-GPM
πᾶςpasallof all
των tōn
T-GPM
hothe/this/who 
μισουντων misountōn
V-PAP-GPM G5723
μισέωmiseōto hatethat hate
ημας ēmas
P-1AP
ἐγώegōI/weour
 
72 cf. Tłum. Толк. aby uczynić miłosierdzie nad ojcami naszymi, i wspomnieć na przymierze swoje święte, сотворит милость с отцами нашими и помянет святой завет Свой, сотвори1ти млcть со nтцы6 нaшими и3 помzнyти завётъ с™hй св0й, 1,72Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVποιησαι poiēsai
V-AAN G5658
ποιέωpoieōto do/makeTo perform
ελεος eleos
N-ASN
ἔλεοςeleosmercythe mercy
μετα meta
PREP
μετάmetawith/afterto
των tōn
T-GPM
hothe/this/whofathers
πατερων paterōn
N-GPM
πατήρpatērfatherfathers
ημων ēmōn
P-1GP
ἐγώegōI/weour
και kai
CONJ
καίkaiand, and
μνησθηναι mnēsthēnai
V-APN G5683
μιμνήσκωmimnēskōto rememberto remember
διαθηκης diathēkēs
N-GSF
διαθήκηdiathēkēcovenantcovenant
αγιας agias
A-GSF
ἅγιοςhagiosholyholy
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
 
73 cf. Tłum. Толк. na przysięgę, którą przysiągł Abrahamowi, ojcu naszemu, że nam da,клятву, которою клялся Он Аврааму, отцу нашему, дать нам, клsтву, є4юже клsтсz ко ґвраaму nтцY нaшему, дaти нaмъ, 1,73Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVορκον orkon
N-ASM
ὅρκοςhorkosoathThe oath
ον on
R-ASM
ὅς, ἥhhos ēwhichwhich
ωμοσεν ōmosen
V-AAI-3S G5656
ὄμνυμιomnumito swearhe sware
προς pros
PREP
πρόςprosto/withto
αβρααμ abraam
N-PRI
ἈβραάμabraamAbrahamAbraham
τον ton
T-ASM
hothe/this/whofather
πατερα patera
N-ASM
πατήρpatērfatherfather
ημων ēmōn
P-1GP
ἐγώegōI/weour
του tou
T-GSN
hothe/this/who[the/this/who]
δουναι dounai
V-2AAN G5629
δίδωμιdidōmito give[to give]
ημιν ēmin
P-1DP
ἐγώegōI/we[I/we]
 
74 cf. Tłum. Толк. abyśmy, wybawieni z ręki nieprzyjaciół naszych bez bojaźni mu służyli,небоязненно, по избавлении от руки врагов наших, без8 стрaха, и3з8 руки2 вр†гъ нaшихъ и3збaвльшымсz, 1,74Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVαφοβως afobōs
ADV
ἀφόβωςafobōsfearlesslywithout fear
εκ ek
PREP
ἐκekof/fromout of
χειρος cheiros
N-GSF
χείρcheirhandthe hand
εχθρων echthrōn
A-GPM
ἐχθρόςechthrosenemyof
ρυσθεντας rusthentas
V-APP-APM G5685
ῥύομαιruomaito rescue, that we being delivered
λατρευειν latreuein
V-PAN G5721
λατρεύωlatreuōto ministermight serve
αυτω autō
P-DSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhim
 
75 cf. Tłum. Толк. w świątobliwości i w sprawiedliwości przed nim, po wszystkie dni nasze.служить Ему в святости и правде пред Ним, во все дни жизни нашей. служи1ти є3мY прпdбіемъ и3 прaвдою пред8 ни1мъ вс‰ дни6 животA нaшегw. 1,75Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεν en
PREP
ἐνenin/on/amongIn
οσιοτητι osiotēti
N-DSF
ὁσιότηςhosiotēsholinessholiness
και kai
CONJ
καίkaiandand
δικαιοσυνη dikaiosunē
N-DSF
δικαιοσύνηdikaiosunērighteousnessrighteousness
ενωπιον enōpion
ADV
ἐνώπιονenōpionbeforebefore
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhim
πασαις pasais
A-DPF
πᾶςpasall, all
ταις tais
T-DPF
hothe/this/whothe days
ημεραις ēmerais
N-DPF
ἡμέραhēmeradaythe days
ημων ēmōn
P-1GP
ἐγώegōI/weour
 
76 cf. Tłum. Толк. A ty, dzieciątko, nazwane będziesz prorokiem Najwyższego; bo pójdziesz przed obliczem Pana, gotować drogi jego,И ты, младенец, наречешься пророком Всевышнего, ибо предъидешь пред лицем Господа приготовить пути Ему, И# ты2, nтрочA, прbр0къ вhшнzгw наречeшисz: пред8и1деши бо пред8 лицeмъ гDнимъ, ўгот0вати пути6 є3гw2, 1,76Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
συ su
P-2NS
σύsuyouthou
δε de
CONJ
δέdethen[then]
παιδιον paidion
N-VSN
παιδίονpaidionchild, child
προφητης profētēs
N-NSM
προφήτηςprofētēsprophetthe prophet
υψιστου upsistou
A-GSM-S
ὕψιστοςhupsistoshighestof the Highest
κληθηση klēthēsē
V-FPI-2S G5701
καλέωkaleōto call, shalt be called
προπορευση proporeusē
V-FDI-2S G5695
προπορεύωproporeuōto go beforethou shalt go
γαρ gar
CONJ
γάρgarfor: for
ενωπιον enōpion
ADV
ἐνώπιονenōpionbefore[before]
κυριου kuriou
N-GSM
κύριοςkurioslordof the Lord
ετοιμασαι etoimasai
V-AAN G5658
ἑτοιμάζωhetoimazōto make readyto prepare
οδους odous
N-APF
ὁδόςhodosroadways
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
 
77 cf. Tłum. Толк. aby dać naukę zbawienia ludowi jego, na odpuszczenie grzechów ich.дать уразуметь народу Его спасение в прощении грехов их, дaти рaзумъ спcніz лю1демъ є3гw2, во њставлeніе грBхъ и4хъ, 1,77Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVτου tou
T-GSN
hothe/this/who 
δουναι dounai
V-2AAN G5629
δίδωμιdidōmito giveTo give
γνωσιν gnōsin
N-ASF
γνῶσιςgnōsisknowledgeknowledge
σωτηριας sōtērias
N-GSF
σωτηρίαsōtēriasalvationof salvation
τω
T-DSM
hothe/this/whounto
λαω laō
N-DSM
λαόςlaosa peopleunto
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongby
αφεσει afesei
N-DSF
ἄφεσιςafesisforgivenessthe remission
αμαρτιων amartiōn
N-GPF
ἁμαρτίαhamartiasinof
αυτων autōn
P-GPM
αὐτόςautoshe/she/it/selftheir
 
78 cf. Tłum. Толк. Dla wnętrzności miłosierdzia Boga naszego, przez które nawiedził nas, Wschód z wysokości,по благоутробному милосердию Бога нашего, которым посетил нас Восток свыше, млcрдіz рaди млcти бGа нaшегw, въ ни1хже посэти1лъ є4сть нaсъ вост0къ свhше, 1,78Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVδια dia
PREP
διάdiathrough/because ofThrough
σπλαγχνα splanchna
N-APN
σπλάγχνονsplanchnonaffection/entrailstender
ελεους eleous
N-GSN
ἔλεοςeleosmercythe
θεου theou
N-GSM
θεόςtheosGodof
ημων ēmōn
P-1GP
ἐγώegōI/weus
εν en
PREP
ἐνenin/on/among; whereby
οις ois
R-DPN
ὅς, ἥhhos ēwhich 
επισκεψεται episkepsetai
V-FDI-3S G5695
ἐπισκέπτομαιepiskeptomaito visit/care forhath visited
ημας ēmas
P-1AP
ἐγώegōI/weour
ανατολη anatolē
N-NSF
ἀνατολήanatolēeastthe dayspring
εξ ex
PREP
ἐκekof/fromfrom
υψους upsous
N-GSN
ὕψοςhupsosheighton high
 
79 cf. Tłum. Толк. aby zaświecić tym, którzy w ciemności i w cieniu śmierci siedzą, aby pokierować nogi nasze na drogę pokoju.просветить сидящих во тьме и тени смертной, направить ноги наши на путь мира. просвэти1ти во тьмЁ и3 сёни смeртнэй сэдsщыz, напрaвити н0ги нaшz на пyть ми1ренъ. 1,79Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεπιφαναι epifanai
V-AAN G5658
ἐπιφαίνωepifainōto appearTo give light
τοις tois
T-DPM
hothe/this/who 
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
σκοτει skotei
N-DSN
σκότοςskotosdarknessdarkness
και kai
CONJ
καίkaiandand
σκια skia
N-DSF
σκιάskiashadowthe shadow
θανατου thanatou
N-GSM
θάνατοςthanatosdeathof death
καθημενοις kathēmenois
V-PNP-DPM G5740
κάθημαιkathēmaito sitthat sit
του tou
T-GSN
hothe/this/whoto them
κατευθυναι kateuthunai
V-AAN G5658
κατευθύνωkateuthunōto guide, to guide
τους tous
T-APM
hothe/this/whofeet
ποδας podas
N-APM
πούςpousfootfeet
ημων ēmōn
P-1GP
ἐγώegōI/weour
εις eis
PREP
εἰςeistowardinto
οδον odon
N-ASF
ὁδόςhodosroadthe way
ειρηνης eirēnēs
N-GSF
εἰρήνηeirēnēpeaceof peace
 
80 cf. Tłum. Толк. A dzieciątko rosło, i umacniało się duchem, i było na pustynnych miejscach aż do czasu ukazania się swego przed Izraelem.Младенец же возрастал и укреплялся духом, и был в пустынях до дня явления своего Израилю.Nтрочa же растsше и3 крэплsшесz дyхомъ: и3 бЁ въ пустhнехъ до днE kвлeніz своегw2 ко ї}лю.1,80Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVτο to
T-NSN
hothe/this/who 
δε de
CONJ
δέdethenAnd
παιδιον paidion
N-NSN
παιδίονpaidionchildthe child
ηυξανεν ēuxanen
V-IAI-3S G5707
αὐξάνωauxanōto growgrew
και kai
CONJ
καίkaiand, and
εκραταιουτο ekrataiouto
V-IPI-3S G5712
κραταιόωkrataioōto strengthenwaxed strong
πνευματι pneumati
N-DSN
πνεῦμαpneumaspirit/breathin spirit
και kai
CONJ
καίkaiand, and
ην ēn
V-IAI-3S G5707
εἰμίeimito bewas
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
ταις tais
T-DPF
hothe/this/who 
ερημοις erēmois
A-DPF
ἔρημοςerēmosdesertedthe deserts
εως eōs
ADV
ἕωςheōsuntiltill
ημερας ēmeras
N-GSF
ἡμέραhēmeradaythe day
αναδειξεως anadeixeōs
N-GSF
ἀνάδειξιςanadeixispublic appearanceof
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
προς pros
PREP
πρόςprosto/withunto
τον ton
T-ASM
hothe/this/who 
ισραηλ israēl
N-PRI
ἸσραήλisraēlIsraelIsrael

2 NARODZENIE PANA JEZUSA.1 I stało się w owe dni, wyszedł dekret od cesarza Augusta, aby spisano wszystek świat. 2 Ten pierwszy spis dokonany został przez namiestnika Syrii, Cyryna.3 I szli wszyscy, aby dać się zapisać, każdy do miasta swego.4 Poszedł też i Józef z Galilei, z miasta Nazaret do Judei, do miasta Dawidowego, które zowią Betlejem, dlatego, że był z domu i pokolenia Dawidowego,5 aby dać się zapisać z Maryją, poślubioną sobie małżonką brzemienną.6 I stało się, gdy tam byli, wypełniły się dni, aby porodziła.7 I porodziła syna swego pierworodnego, a uwinęła go w pieluszki, i położyła go w żłobie, bo nie było dla nich miejsca w gospodzie. PASTERZE U ŻŁÓBKA.8 A byli w tejże krainie pasterze, czuwający i odbywający straże nocne przy trzodzie swojej.9 I oto Anioł Pański stanął przy nich, a jasność Boża zewsząd ich oświeciła, i zlękli się bojaźnią wielką.10 I rzekł im Anioł: Nie bójcie się; bo oto opowiadam wam wesele wielkie,11 które będzie wszystkiemu ludowi, bo się wam dziś narodził Zbawiciel, który jest Chrystus Pan, w mieście Dawidowym. 12 A ten znak dla was: Znajdziecie niemowlątko, uwinięte w pieluszki i położone w żłobie.13 I nagle zjawiło się z Aniołem mnóstwo wojska niebieskiego, wielbiąc Boga, i mówiąc:14 Chwała na wysokości Bogu, a na ziemi pokój ludziom dobrej woli.15 I stało się, gdy odeszli od nich aniołowie do nieba, pasterze mówili jeden do drugiego: Pójdźmy aż do Betlejem, a oglądajmy to słowo, które się stało, które nam Pan oznajmił.16 I przyszli z pośpiechem, i znaleźli Maryję i Józefa i dzieciątko położone w żłobie.17 Ujrzawszy zaś poznali słowo, które im było powiedziane o tym dzieciątku.16 A wszyscy, którzy słyszeli, dziwili się, i temu, co im pasterze powiedzieli.19 Lecz Maryja zachowywała te wszystkie słowa, rozważając w sercu swoim.20 I wrócili się pasterze, wysławiając i chwaląc Boga za wszystko, co słyszeli i widzieli, jak im było powiedziane. OBRZEZANIE I OFIAROWANIE JEZUSA. 21 A gdy się spełniło osiem dni, aby obrzezano dzieciątko, nazwano imię jego Jezus, które nazwane było przez Anioła pierwej niż się w łonie poczęło.22 A gdy się wypełniły dni oczyszczenia jej według Zakonu Mojżeszowego, przynieśli je do Jeruzalem, aby je stawić przed Panem, 23 jak napisane jest w Zakonie Pańskim, że “wszelki pierworodny płód męski świętym Panu nazwany będzie,”24 i żeby złożyć na ofiarę według tego, co powiedziane jest w Zakonie Pańskim, “parę synogarlic, albo dwoje gołębiąt.”25 I oto był w Jeruzalem człowiek, któremu imię było Symeon, a człowiek ten sprawiedliwy i bogobojny, wyczekujący pociechy Izraela, a Duch Święty był w nim.26 I otrzymał był zapowiedź od Ducha Świętego, że nie miał oglądać śmierci, dopókiby wpierw nie ujrzał Chrystusa Pańskiego.27 I przyszedł w duchu do świątyni. A gdy wnosili dzieciątko Jezus rodzice jego, aby z nim postąpić według zwyczaju Zakonu,28 on też wziął je na ręce swoje, i błogosławił Boga, mówiąc:29 Teraz puszczasz, Panie, sługę twego w pokoju, według słowa twego,30 gdyż oczy moje oglądały zbawienie twoje,31 które zgotowałeś przed obliczem wszystkich narodów.32 Światłość na objawienie pogan i chwałę ludu twego izraelskiego33 A ojciec jego i matka dziwili się temu, co o nim mówiono.34 I błogosławił im Symeon, i rzekł do Maryi, matki jego: Oto ten położony jest na upadek i na powstanie wielu w Izraelu, i na znak, któremu sprzeciwiać się będą,35 a duszę twą własną przeniknie miecz, aby myśli z wielu serc były objawione.36 Była też Anna prorokini, córka Fanuela, z pokolenia Aser; ta była bardzo podeszła w latach, a siedem lat żyła z mężem swym od panieństwa swego.37 Ona to będąc wdową aż do lat osiemdziesięciu czterech, nie odchodziła z świątyni, postami i modlitwami służąc we dnie i w nocy.38 I ona tejże godziny nadszedłszy wyznawała Panu, i opowiadała o nim wszystkim, którzy oczekiwali odkupienia Izraela.39 Skoro wykonali wszystko według Zakonu Pańskiego, wrócili się do Galilei, do Nazaret, miasta swego.40 A dziecię rosło, i umacniało się pełne mądrości, i łaska Boża była w nim. DWUNASTOLETNI JEZUS W ŚWIĄTYNi.41 A rodzice jego chodzili co roku do Jeruzalem, na dzień uroczysty Paschy42 A gdy już miał lat dwanaście, gdy oni poszli do Jeruzalem według zwyczaju dnia świętego,43 i kiedy wypełniwszy dni, wracali, zostało dziecię Jezus w Jeruzalem, a nie zauważyli rodzice jego44 Mniemając zaś, że on jest w towarzystwie, uszli dzień drogi, i szukali go wśród krewnych i znajomych.45 A nie znalazłszy, wrócili się do Jeruzalem, szukając go. 46 I stało się, po trzech dniach znaleźli go w świątyni, siedzącego w pośrodku doktorów, słuchającego i pytającego ich.47 Wszyscy zaś, którzy go słuchali, zdumiewali się nad rozumem i odpowiedziami jego.48 A ujrzawszy go, zdziwili się. I rzekła doń matka jego: Synu, cóżeś nam tak uczynił ? Oto ojciec twój i ja, bolejąc, szukaliśmy cię.49 I rzekł do nich: Cóż jest, żeście mnie szukali? Nie wiedzieliście, że w tych rzeczach, które są Ojca mego, potrzeba, żebym był? 5o A oni nie zrozumieli słowa, które im powiedział.51 I poszedł z nimi, i przyszedł do Nazaretu, a był im poddany. A matka jego zachowywała wszystkie te słowa w sercu swoim.52 A Jezus pomnażał się w mądrości i w latach, i w łasce u Boga i u ludzi.CZĘŚĆ II (3,1 – 21,38)ŻYCIE PUBLICZNE ZBAWICIELAI. Okres przygotowawczy. (3,1 – 4,13)3 DZIAŁALNOŚĆ JANA CHRZCICIELA.1 A piętnastego roku panowania Tyberiusza cesarza, gdy, Poncjusz Piłat rządził Judeą, a Herod był tetrarchą Galilei, a Filip, brat jego, tetrarchą Iturei i krainy Trachonu, a Lizaniasz tetrarchą Abileny,2 za najwyższych kapłanów Annasza i Kajfasza, stało się słowo Pańskie do Jana, syna Zachariaszowego, na pustyni.3 I przeszedł całą krainę nadjordańską, opowiadając chrzest pokuty na odpuszczenie grzechów, 4 jako napisane jest w księdze mów Izajasza proroka: “Głos wołającego na pustyni: Gotujcie drogę Pańską, czyńcie proste ścieżki jego.5 Wszelka dolina będzie napełniona, a wszelka góra i pagórek będzie poniżony, i krzywe miejsca będą proste, a ostre drogami gładkimi.6 I ujrzy wszelkie ciało zbawienie Boże.”7 Mówił tedy do rzesz, które wychodziły, aby przyjąć chrzest od niego: Plemię żmijowe! Kto was nauczył uciekać przed nadchodzącym gniewem?8 Czyńcie tedy owoce godne pokuty, a nie zaczynajcie mówić: Ojcem mamy Abrahama. Albowiem wam powiadam, że Bóg ma moc z tych kamieni wzbudzić synów Abrahamowi.9 Już bowiem siekiera do korzenia drzew jest przyłożona, a przeto wszelkie drzewo, nie rodzące owocu dobrego, będzie wycięte, i w ogień wrzucone.10 I pytały go rzesze, mówiąc: Cóż więc mamy czynić? Odpowiadając zaś mówił im:11 Kto ma dwie suknie niech da nie mającemu, a kto ma żywność, niech tak samo uczyni.12 Przyszli też i celnicy, aby chrzest otrzymać, i rzekli mu: Nauczycielu, co czynić mamy?13 A on im rzekł: Nic więcej nie czyńcie nad to, co wam postanowiono. 14 Pytali go zaś i żołnierze, mówiąc: Cóż i my czynić mamy ? I rzekł im: Nikogo nie bijcie, ani nie potwarzajcie, ale na żołdzie waszym poprzestawajcie.15 A gdy lud się domniemywał, i wszyscy myśleli o Janie w sercu swoim, czy on przypadkiem nie jest Chrystusem,16 odpowiedział Jan, mówiąc wszystkim: Ja was chrzczę wodą, ale przyjdzie mocniejszy ode mnie, któremu nie jestem godzien rozwiązać rzemyka u obuwia jego; on was chrzcić będzie Duchem Świętym i ogniem.17 Ma on wiejadło w ręku swym, i wyczyści boisko swoje, i zgromadzi pszenicę do spichlerza swego, a plewy spali ogniem nieugaszonym. 18 Wiele innych rzeczy, napominając, głosił ludowi.19 Gdy zaś Herod tetrarcha był karcony przez niego o Herodiadę, żonę brata swego, i o wszystkie złości, które uczynił Herod,20 do wszystkiego dodał też i to, że zamknął Jana w więzieniu.CHRZEST JEZUSA.21 I stało się, gdy był chrzczony lud wszystek, i gdy Jezus był ochrzczony, i modlił się, niebo się otwarło,22 i zstąpił nań Duch Święty w postaci cielesnej jako gołębica, i rozległ się głos z nieba: Tyś j jest Syn mój miły, w tobie upodobałem sobie. RODOWÓD JEZUSA.23 Sam zaś Jezus rozpoczynając, był w latach około trzydziestu, jak mniemano, syn Józefa, który był Helego, który był Mattata,24 który był Lewiego, który był Melchiego, który był Jannaja, który był Józefa, 25 który był Mattatiasza, który był Amosa, który był Nahuma, który był Hesliego, który był Naggaja,26 który był Mahata, który był Mattatiasza, który był Semeja, który był Józefa, który był Judy,27 który był Joanna, który był Resy, który był Zorobabela, który był Salatiela, który był Neriego,28 który był Melchiego, który był Addeja, który był Kosama, który był Elnladama, który był Hera,29 który był Jezusa, który był Eliezera, który był Joryma, który był Mattata, który był Lewiego,30 który był Symeona, który był Judy, który był Józefa, który był Arama, który był Esrona, który był Jony, który był Eliakima,31 który był Meleasza, który był Menny, który był Mattata, który był Natana, który był Dawida,32 który był Jessego, który był Obeda, który był Booza, który był Salmona,33 który był Aminadaba, który był Arama, który był Esroma, który był Faresa,34 który był Judy, który był Jakuba, który był Izaaka, który był Abrahama, który był Tarego, który był Nachora,35 który był Saruga, który był Ragaua, który był Falega, który był Hebera, który był Salego, który był Kainana, 36 który był Arfaksada, który był Sema, który był Noego, który był Lamecha,37 który był Matusali, który był Enocha, który był Jareda, który był Malaleela, który był Kainana, 38 który był Henosa, który był Seta, który był Adama, który był Boży.4 POST I KUSZENIE NA PUSTYNI.1 Jezus zaś pełen Ducha Świętego, wrócił się od Jordanu, i był prowadzony przez Ducha na pustynię 2 dni czterdzieści, i był przez diabła kuszony. A nie jadł nic w owe dni; i gdy one się skończyły, łaknął. 3 Rzekł mu zaś diabeł: Jeśliś jest Synem Bożym, powiedz kamieniowi temu, aby stał się chlebem. 4 I odpowiedział mu Jezus: Napisane jest: “Nie samym chlebem żyje człowiek, ale wszelkim słowem Bożym.” 5 I zawiódł go diabeł na górę wysoką, i ukazał mu w okamgnieniu wszystkie królestwa całego świata.6 I rzekł mu: Tobie dam całą tę potęgę i chwałę ich; bo mnie są oddane, a daję je, komu chcę.7 Jeśli więc ty pokłonisz się przede mną, będą twoje wszystkie.8 A odpowiadając Jezus, rzekł mu: Napisane jest: “Panu Bogu twemu będziesz się kłaniał, i jemu samemu służył.”9 I zawiódł go do Jeruzalem, a postawił go na ganku świątyni, i rzekł mu: Jeśli jesteś Synem Bożym, rzuć się stąd na dół; 10 albowiem napisane jest: “Że aniołom swoim rozkazał o tobie, aby cię strzegli.” 11 I że “cię na ręku nosić będą, byś przypadkiem nie zranił o kamień nogi twojej12 A odpowiadając Jezus, rzekł mu: Powiedziane jest: “Nie będziesz kusił Pana Boga twego.” 13 A skończywszy całe kuszenie, diabeł odszedł od niego aż do czasu.II. Działalność Pana Jezusa w Galilei (4,14 – 9,50)A. OD POCZĄTKU DO WYBORU APOSTOŁÓW (4,14 – 6,I I) POWRÓT DO GALILEI. 14 A Jezus powrócił w mocy Ducha do Galilei. I rozeszła się o nim sława po wszystkiej krainie.15 A on nauczał w synagogach ich, i był wielce sławiony przez wszystkich. JEZUS NIE PRZYJĘTY W NAZARECIE.16 I przyszedł do Nazaretu, gdzie był wychowany, i wszedł zwyczajem swoim w dzień sobotni do synagogi i powstał, by czytać.17 I podano mu księgę Izajasza proroka. A rozwinąwszy księgę, znalazł miejsce, gdzie było napisane:18 “Duch Pański nade mną: dlatego mnie namaścił, abym opowiadał ewangelię ubogim; posłał mnie, abym uzdrowił skruszonych w sercu, 19 abym opowiadał więźniom wyzwolenie i ślepym przejrzenie, żebym wypuścił na wolność znękanych, i opowiadał rok Pański przyjemny i dzień odpłaty,”20 A zwinąwszy księgę, oddał słudze, i usiadł. A oczy wszystkich w synagodze były nań zwrócone.21 I począł do nich mówić: I dziś spełniło się to Pismo w uszach waszych.27 A wszyscy mu przyświadczali i dziwili się wdzięcznym słowom, które wychodziły z ust jego i mówili: Czyż to nie jest syn Józefa?23 I rzekł im: Pewnie mi powiecie tę przypowieść: Lekarzu, ulecz samego siebie. Jako wielkie rzeczy słyszeliśmy, że uczyniłeś w Kafarnaum, takie też uczyń i tu, w ojczyźnie twojej.24 I rzekł: Zaprawdę wam powiadam, że żaden prorok nie jest przyjęty w ojczyźnie swojej.25 Po prawdzie wam mówię, że wiele wdów było za dni Eliaszowych w Izraelu, gdy było zamknięte niebo przez trzy lata i sześć miesięcy, gdy był wielki głód po całej ziemi;26 a do żadnej z nich nie był posłany Eliasz, tylko do niewiasty wdowy w Sarepcie Sydońskiej.27 I wielu trędowatych było w Izraelu za Elizeusza proroka, a żaden z nich nie został oczyszczony, tylko Naaman Syryjczyk.28 A słysząc to, wszyscy w synagodze zapłonęli gniewem.29 I wstali, i wyrzucili go z miasta, i wyprowadzili go aż na wierzch góry, na której ich miasto było zbudowane, aby go strącić.30 On zaś oddalił się, przeszedłszy przez środek ich. UZDROWIENIE OPĘTANEGO.31 I zeszedł do Kafarnaum, miasta galilejskiego, i tam ich nauczał w szabaty.32 I zdumiewali się nad nauką jego, bo władzą tchnęła jego mowa33 A w synagodze był człowiek, mający czarta nieczystego, i zawołał wielkim głosem,34 mówiąc: Ach, co ci do nas, Jezusie Nazareński? Przyszedłeś zgubić nas? Znam cię, ktoś jest, Święty Boży.35 I zgromił go Jezus, mówiąc: Zamilknij, a wyjdź z niego. A czart rzuciwszy go na środek, wyszedł z niego, i nic mu nie zaszkodził.36 I padł strach na wszystkich, i rozmawiali między sobą mówiąc: Cóż to za nauka, że z władzą i mocą rozkazuje duchom nieczystym, a wychodzą?37 i rozchodziła się sława o nim po wszystkich miejscach okolicznych. W DOMU PIOTRA. 38 A powstawszy Jezus z synagogi, wszedł do domu Szymona. Świekra zaś Szymona była trawiona wielką gorączką, i prosili go za nią.39 I stanąwszy nad nią, rozkazał gorączce, i opuściła ją. A natychmiast wstawszy, służyła im.40 Gdy zaś słońce zaszło, wszyscy, którzy mieli chorych na różne niemoce, przyprowadzali ich do niego, a on na każdego z osobna kładąc ręce, uzdrawiał ich.41 Wychodziły zaś z wielu czarty, wołając i mówiąc: Ty jesteś Syn Boży. A łając, nie pozwalał im mówić, iż wiedzieli, że on jest Chrystusem.42 Gdy zaś dzień nastał wyszedłszy, odszedł na miejsce pustynne, a rzesze go szukały. I przyszły aż do niego, i zatrzymywały go, aby nie odchodził od nich.43 A on im rzekł: Że potrzeba, abym i innym miastom opowiadał królestwo Boże; bo na to jestem posłany.44 I nauczał w synagogach galilejskich.5 CUDOWNY POŁÓW RYB.1 I stało się gdy cisnęły się doń rzesze, by słuchać słowa Bożego, a on stał nad jeziorem Genezaret.2 I ujrzał dwie łodzie, stojące przy jeziorze, a rybacy wyszli byli, i płukali sieci.3 Wszedłszy zaś w jedną łódź, która była Szymonowa, prosił go, żeby trochę odjechał od ziemi. A usiadłszy, uczył rzesze z łodzi.4 Gdy zaś przestał mówić, rzekł do Szymona: Zajedź na głębię, i zapuśćcie sieci wasze na połów.5 A Szymon odpowiadając, rzekł mu: Nauczycielu! Przez całą noc pracując, nic nie ułowiliśmy; wszakże na słowo twoje zapuszczę sieć.6 A gdy to uczynili, zagarnęli ryb mnóstwo wielkie, i rwała się ich sieć.7 I skinęli na towarzyszów, którzy byli w drugiej łodzi, aby przybyli, i dopomogli im. I przybyli, i napełnili obie łódki, tak że się prawie zanurzały.8 Co widząc Szymon Piotr, przypadł do kolan Jezusowych, mówiąc: Wyjdź ode mnie, bo jestem człowiek grzeszny, Panie.9 Albowiem zdumienie ogarnęło go i wszystkich, co przy nim byli, z połowu ryb, które schwytali.10 A także Jakuba i Jana, synów Zebedeuszowych, którzy byli towarzyszami Szymona. I rzekł Jezus do Szymona: Nie bój się, odtąd już ludzi łowić będziesz.11 A wyciągnąwszy łodzie na ziemię, opuściwszy wszystko, poszli za nim. UZDROWIENIE TRĘDOWATEGO.12 I stało się gdy był w jednym mieście, a oto człowiek pełen trądu; a ujrzawszy Jezusa, i padłszy na oblicze, prosił go, mówiąc: Panie! Jeśli chcesz, możesz mnie oczyścić.13 I wyciągnąwszy rękę, dotknął się go, mówiąc: Chcę, bądź oczyszczony. I natychmiast ustąpił trąd z niego.14 A on mu przykazał, aby nikomu nie mówił; ale: Idź, ukaż się kapłanowi, i ofiaruj za oczyszczenie twoje, jak rozkazał Mojżesz, na świadectwo im. 15 Wieść zaś rozchodziła się coraz więcej o nim i gromadziły się wielkie rzesze, aby słuchać i znaleźć uzdrowienie z niemocy swoich.16 A on usuwał się na pustynię, i modlił się. UZDROWIENIE PARALITYKA17 I stało się dnia jednego, a on siedział, ucząc. I siedzieli faryzeusze i doktorowie zakonni, którzy przyszli ze wszystkich miasteczek Galilei i Judei i z Jeruzalem, a moc Pańska była ku uzdrowieniu ich.18 I oto mężowie niosący na łożu człowieka, który był paralitykiem; i próbowali go wnieść i postawić przed nim.19 A nie znalazłszy, którędyby go wnieść, z powodu rzeszy, weszli na dach, i przez dachówki spuścili go z łożem na środek przed Jezusa20 A on widząc ich wiarę, rzekł: Człowiecze, odpuszczają ci się grzechy twoje. 21 I poczęli myśleć doktorowie i faryzeusze, mówiąc: Któż jest ten, co mówi bluźnierstwa? Któż może odpuszczać grzechy, jeśli nie sam Bóg? 22 Jezus zaś poznawszy myśli ich, odpowiadając, rzekł do nich: Cóż myślicie w sercach waszych?23 Cóż jest łatwiej powiedzieć: Odpuszczają ci się grzechy, czy też powiedzieć: Wstań, a chodź?24 Lecz abyście wiedzieli, że Syn Człowieczy ma władzę na ziemi odpuszczać grzechy, (rzekł paralitykowi): Tobie mówię, wstań. Weź łoże swoje, i idź do domu swego. 25 A natychmiast wstawszy przed nimi, wziął łoże, na którym leżał, i poszedł do domu swego, wielbiąc Boga. I zdumienie ogarnęło wszystkich, i wielbili Boga. 26 I napełnili się bojaźnią, mówiąc: Żeśmy dzisiaj dziwy widzieli. POWOŁANIE MATEUSZA.27 A potem wyszedł, i ujrzał celnika, imieniem Lewi, siedzącego przy cle, i rzekł mu: Pójdź za mną.28 A opuściwszy wszystko, wstawszy, poszedł za nim. 29 I sprawił mu Lewi wielką ucztę w domu swoim; a była wielka rzesza celników i innych, którzy z nim siedzieli u stołu.30 I szemrali faryzeusze i doktorowie ich, mówiąc do uczniów jego: Czemu z celnikami i z grzesznikami jecie i pijecie 31 A Jezus odpowiadając, rzekł do nich: Nie potrzebują zdrowi lekarza, ale ci, którzy źle się mają.32 Nie przyszedłem wzywać sprawiedliwych, ale grzesznych do pokuty. SPRAWA POSTU.33 Lecz oni rzekli do niego: Czemu uczniowie Jana, a także i faryzeuszów, poszczą często i modlitwy czynią, a twoi jedzą i piją?34 A on im rzekł: Czy możecie sprawić, żeby goście weselni pościli, póki z nimi jest oblubieniec35 Lecz przyjdą dni, gdy oblubieniec będzie wzięty od nich, wtedy pościć będą w owe dni.Powiedział im też podobieństwo: Nikt nie przyszywa płata od sukni nowej do starej szaty; bo inaczej i nową obedrze, i starej nie przystoi płat od nowej.37 I nikt nie leje nowego wina w stare bukłaki, bo inaczej wino nowe rozsadzi bukłaki, i samo wyciecze, a bukłaki zniszczeją.38 Ale nowe wino trzeba lać w nowe bukłaki; a tak jedno i drugie się zachowa.39 I nikt pijąc stare, nie chce zaraz nowego, bo mówi: lepsze jest stare.6 ZRYWANIE KŁOSÓW W SZABAT.1 I stało się w szabat wtóropierwszy, gdy szedł przez zboża, uczniowie rwali kłosy, i jedli wycierając rękami.2 Niektórzy zaś z faryzeuszów mówili im: cóż czynicie, czego się nie godzi w szabat ?3 A Jezus odpowiadając, rzekł do nich: Czyście i tego nie czytali, co uczynił Dawid, gdy sam łaknął, i ci, co z nim byli?4 Jak wszedł do domu Bożego, i wziął chleby pokładne, i jadł, i dał tym, którzy z nim byli, choć nie godzi się ich jeść, tylko samym kapłanom ?5 I mówił im: Że Syn Człowieczy jest Panem szabatu. UZDROWIENIE W SZABAT.6 5tało się zaś i w inny szabat, że wszedł do synagogi i uczył. A był tam człowiek, który miał prawą rękę uschłą. 7 I podpatrywali doktorowie i faryzeusze, czy w szabat będzie uzdrawiał, aby znaleźć, o co by go oskarżyć.8 A on znał myśli ich, i rzekł człowiekowi, który miał rękę uschłą: Wstań, a stań w pośrodku. I powstawszy, stanął. 9 I rzekł do nich Jezus: Pytam was, czy godzi się w szabaty czynić dobrze, czy też źle, życie ocalić, czy stracić?10 A spojrzawszy po wszystkich, rzekł człowiekowi: Wyciągnij rękę twoją. I wyciągnął. I została przywrócona ręka jego.11 Ich zaś ogarnął szał i umawiali się między sobą, co by uczynić Jezusowi.B. OD WYBORU APOSTOŁÓW DO ROZMNOŻENIA CHLEBA (6,12 – 9,9) WYBÓR 12 APOSTOŁÓW.12 Stało się też w owe dni, odszedł na górę modlić się, i nocował na modlitwie Bożej.13 A gdy nastał dzień, przywołał uczniów swoich, i wybrał z nich dwunastu, i nazwał ich apostołami:14 Szymona, którego nazwał Piotrem, i Andrzeja, brata jego, Jakuba i Jana, Filipa i Bartłomieja,15 Mateusza i Tomasza, Jakuba Alfeuszowego i Szymona, którego zwią Zelotą,16 i Judę Jakubowego, i Judasza Iszkariota, który był zdrajcą. LICZNE UZDROWIENIA.17 A Zeszedłszy z nimi, stanął na polu i rzesza uczniów jego, i wielkie mnóstwo ludu z całej Judei, i z Jeruzalem, i z nad morza, i z Tyru, i z Sydonu, 18 którzy przyszli go słuchać, i być uzdrowieni z niemocy swoich. I ci, co byli dręczeni od duchów nieczystych, byli uzdrawiani.19 Cała zaś rzesza starała się go dotknąć, bo moc wychodziła z niego, i uzdrawiała wszystkich. KAZANIE NA GÓRZE.20 A on podniósłszy oczy na uczniów swoich, mówił: Błogosławieni ubodzy, bo wasze jest królestwo Boże.21 Błogosławieni, którzy teraz łakniecie, bo będziecie nasyceni. Błogosławieni, którzy teraz płaczecie, bo śmiać się będziecie.22 Błogosławieni będziecie, gdy będą was ludzie nienawidzić i gdy was wyłączą, i będą wam złorzeczyć, a imię wasze jako złe będą zniesławiać dla Syna Człowieczego.23 Weselcie się dnia owego, i radujcie się, bo oto zapłata wasza obfita jest w niebie; podobnie bowiem ojcowie ich czynili prorokom.24 Wszakże biada wam bogaczom, bo macie pociechę waszą.25 Biada wam, którzy jesteście nasyceni, albowiem łaknąć będziecie. Biada wam, którzy się teraz śmiejecie, bo będziecie narzekać i płakać.26 Biada, kiedy o was dobrze mówić będą ludzie; podobnie bowiem ojcowie ich czynili fałszywym prorokom. MIŁOŚĆ NIEPRZYJACIÓŁ.27 Ale wam, którzy słuchacie, powiadam: Miłujcie nieprzyjaciół waszych, czyńcie dobrze tym, co was nienawidzą28 Błogosławcie tym, co was przeklinają, a módlcie się za tych, którzy was potwarzają.29 I kto cię uderzy w policzek, nadstaw mu i drugi, a temu, który bierze ci płaszcz, nie wzbraniaj i sukni.30 I każdemu, kto cię prosi, daj, a kto bierze, co twojego jest, nie upominaj się. 31 A jak chcecie, aby wam ludzie czynili, tak i wy im czyńcie.32 A jeśli miłujecie tych, którzy was miłują, jakąż macie zasługę? Albowiem i grzesznicy miłują tych, co ich kochają.33 A jeśli dobrze czynicie tym, którzy wam dobrze czynią, jakąż macie zasługę? Albowiem i grzesznicy to czynią34 A jeśli pożyczacie tym, od których spodziewacie się odebrać, jakąż macie zasługę? Albowiem i grzesznicy grzesznikom pożyczają, aby tyleż odebrali.35 Ale wy miłujcie nieprzyjaciół waszych, czyńcie dobrze i pożyczajcie, niczego stąd się nie spodziewając; i wielka będzie zapłata wasza, a będziecie dziećmi Najwyższego: albowiem on łaskawy jest dla niewdzięcznych, i złych.36 Bądźcie więc miłosierni, jak i Ojciec wasz miłosierny jest. PRZEPISY MIŁOŚCI BLIŻNIEGO.37 Nie sądźcie, a nie będziecie sądzeni. Nie potępiajcie, a nie będziecie potępieni. Odpuszczajcie a będzie wam odpuszczone38 Dawajcie, a będzie wam dane: miarę dobrą i natłoczoną i potrzęsioną i opływającą dadzą w zanadrze wasze. Wszak tą samą miarą, którą mierzycie, będzie wam odmierzone. PRZYPOWIEŚĆ O ŚLEPYM.39 A powiedział im i podobieństwo: Czy może ślepy ślepego prowadzić? Czy nie wpadną obydwaj w dół ?40 Nie jest uczeń nad mistrza; lecz każdy będzie doskonały, jeżeli będzie jako mistrz jego.41 A cóż widzisz źdźbło w oku brata twego, belki zaś, która jest w oku twoim nie spostrzegasz?42 Albo jak możesz mówić bratu twemu: Bracie, pozwól, że wyrzucę źdźbło z oka twego, sam belki w oku swoim nie widząc? Obłudniku, wyrzuć pierwej belkę z oka swego, a wtedy przejrzysz, aby wyjąć źdźbło z oka brata twego! PRZYPOWIEŚĆ O DRZEWIE ZŁYM I DOBRYM.43 Albowiem nie ma drzewa dobrego, które by rodziło złe owoce, ani drzewa złego, które by rodziło owoc dobry.44 Każde bowiem drzewo z owocu swego bywa poznawane: bo nie zbierają z ciernia fig, ani z głogu nie zbierają winnych jagód.45 Człowiek dobry z dobrego skarbu serca swego wynosi dobre, a zły człowiek ze złego skarbu wynosi złe; albowiem z obfitości serca usta mówią.46 Czemuż to mnie nazywacie: Panie, Panie, a nie czynicie tego, co powiadam? ZAKOŃCZENIE KAZANIA.47 Wszelki, który przychodzi do mnie, a słucha słów moich, i wypełnia je, pokażę wam, komu jest podobny.48 Podobny jest do człowieka budującego dom, który wykopał głęboko, i założył fundament na skale, a gdy nadeszła powódź, uderzyła rzeka o ten dom, a nie mogła go poruszyć, bo był założony na skale.49 Lecz ten, który słucha, a nie czyni, podobny jest do człowieka, który buduje dom swój na ziemi bez fundamentu, o który uderzyła rzeka, i natychmiast upadł, i stał się upadek tego domu wielki.7 SŁUGA SETNIKA Z KAFARNAUM.1 A gdy dokończył wszystkich mów swoich wobec słuchającego ludu, wszedł do Kafarnaum.2 Sługa zaś pewnego setnika, źle się mając, był umierający; a był mu on drogi.3 A usłyszawszy o Jezusie, posłał do niego starszych żydowskich, prosząc go, aby przyszedł, i uzdrowił sługę jego.4 Lecz oni przyszedłszy do Jezusa, prosili go usilnie, mówiąc mu: Iż godzien jest, abyś mu to uczynił.5 Albowiem naród nasz miłuje, i on zbudował nam synagogę.6 Jezus zaś poszedł z nimi. A gdy już niedaleko był od domu, posłał do niego setnik przyjaciół, mówiąc: Panie, nie trudź się, bo nie jestem godzien, abyś wszedł pod dach mój.7 Dlatego też i sam nie miałem się za godnego, aby przyjść do ciebie; ale powiedz słowo, a będzie uzdrowiony sługa mój.8 Gdyż i ja jestem człowiek pod władzą postawiony, mający pod sobą żołnierzy, i mówię temu: idź, a idzie; a drugiemu: przyjdź, i przychodzi: a słudze mojemu uczyń to, i czyni.9 Co usłyszawszy Jezus zadziwił się, i obróciwszy się, rzekł rzeszom za sobą idącym: Zaprawdę powiadam wam, nie znalazłem tak wielkiej wiary nawet w Izraelu10 A wróciwszy się do domu ci, co byli posłani, znaleźli sługę, który chorował, zdrowego. WSKRZESZENIE MŁODZIEŃCA Z NAIM.11 I Stało się, potem szedł do miasta, które zowią Naim, a z nim szli uczniowie jego i rzesza wielka.12 Gdy się zaś przybliżył ku bramie miejskiej, oto wynoszono umarłego, jedynego syna matki jego, a była to wdowa, i wielka rzesza z miasta była z nią.13 A gdy ujrzał ją Pan, miłosierdziem wzruszony nad nią, rzekł jej: Nie płacz! 14 I przystąpił i dotknął się mar (a ci, co nieśli, stanęli), i rzekł: Młodzieńcze! Tobie mówię, wstań!15 I usiadł ten, który był umarły, i począł mówić, i oddał go matce jego16 I zdjął wszystkich strach, i wielbili Boga, mówiąc: Że prorok wielki powstał między nami, i że Bóg nawiedził lud swój.17 I rozeszła się o nim ta wieść po całej Judei i po wszystkiej okolicznej krainie. POSELSTWO JANA CHRZCICIELA.18 I oznajmili o tym wszystkim Janowi uczniowie jego.19 A Jan wezwał dwóch spośród uczniów swoich, i posłał do Jezusa, mówiąc: Ty jesteś tym, który ma przyjść, czy też innego czekamy?20 Gdy zaś przyszli do niego ci mężowie, rzekli: Jan Chrzciciel posłał nas do ciebie, mówiąc: Ty jesteś tym, który ma przyjść, czy też innego czekamy? 21 (W tej też godzinie uzdrowił wielu od niemocy i chorób i od złych duchów, a wielu ślepym wzrok przywrócił).22 A odpowiadając, rzekł im: Idźcie i donieście Janowi, coście słyszeli i widzieli; “Że ślepi widzą, chromi chodzą, trędowaci bywają oczyszczeni, głusi słyszą, umarli zmartwychwstają, ubogim ewangelia bywa opowiadana.”23 A błogosławiony jest, który się ze mnie nie zgorszy.24 I gdy posłowie Janowi odeszli, począł mówić o Janie do rzeszy: Cóżeście wyszli widzieć na pustyni? Trzcinę chwiejącą się od wiatru?25 Ale coście wyszli widzieć ? Człowieka w miękkie szaty obleczonego ? Oto ci, co są w kosztownej odzieży i w rozkoszach, w domach królewskich są26 Ale coście wyszli widzieć ? Proroka ? Zaiste powiadam wam i więcej niż proroka.27 Ten jest, o którym napisane jest: “Oto posyłam Anioła mego przed obliczem twoim, który zgotuje drogę twoją przed tobą.”28 Albowiem powiadam wam: Nie ma między narodzonymi z niewiast większego proroka nad Jana Chrzciciela; ale kto mniejszy jest w królestwie Bożym, większy jest, niźli on.29 A słysząc lud wszystek i celnicy, oddali cześć Bogu, przyjmując chrzest Janowy.30 Ale faryzeusze i biegli w Zakonie wzgardzili zamiarem Bożym względem siebie, nie przyjmując chrztu od niego.31 I rzekł Pan: Do kogóż więc przyrównam ludzi plemienia tego, a komu są podobni?32 Podobni są chłopiętom na rynku siedzącym i wołającym jedni do drugich i mówiącym: Graliśmy wam na piszczałkach, a nie tańczyliście; zawodziliśmy, a nie płakaliście.32 Gdyż Jan Chrzciciel przyszedł, nie jedząc chleba ani nie pijąc wina, a mówicie: Czarta ma.34 Przyszedł Syn Człowieczy jedząc i pijąc, a mówicie: Oto człowiek obżerca i winopijca, przyjaciel celników i grzeszników. 35 I usprawiedliwiona jest mądrość od wszystkich synów swoich. GRZESZNICA PODCZAS UCZTY.36 Pewien zaś faryzeusz prosił go, aby z nim jadł. I wszedłszy w dom faryzeusza, zasiadł do stołu.37 A oto niewiasta, która była w mieście grzesznicą, skoro dowiedziała się, że siedzi u stołu w domu faryzeusza, przyniosła słoik alabastrowy olejku;38 i stanąwszy z tyłu u nóg jego, poczęła łzami polewać nogi jego, a włosami głowy swojej wycierała, i całowała nogi jego, i olejkiem namaszczała.39 A widząc faryzeusz, który go był zaprosił, rzekł sam do siebie, mówiąc: Gdyby ten był prorokiem, przecieżby wiedział, kto i jaka jest ta niewiasta, która się go dotyka: że jest grzesznicą.40 A Jezus odpowiadając, rzekł do niego: Szymonie, mam ci coś powiedzieć.41 On zaś rzekł: Mistrzu, powiedz. Dwóch dłużników miał pewien wierzyciel: jeden winien był pięćset denarów, a drugi pięćdziesiąt.42 Lecz gdy oni nie mieli skąd oddać, darował obydwom; któryż więc bardziej go miłuje?43 Szymon odpowiadając, rzekł: Mniemam, że ten, któremu więcej darował. A on mu powiedział: Dobrześ rozsądził.44 I zwróciwszy się do niewiasty, rzekł Szymonowi: Widzisz tę niewiastę? Wszedłem do domu twego, nie dałeś wody na nogi moje, a ona łzami oblała nogi moje, i włosami swymi otarła.45 Nie dałeś mi pocałunku, a ona odkąd weszła, nie przestała całować nóg moich.46 Nie namaściłeś oliwą głowy mojej, ta zaś namaściła olejkiem nogi moje.47 Przeto powiadam ci: Odpuszcza się jej wiele grzechów, gdyż wielce umiłowała; a komu mniej odpuszczają, mniej miłuje.48 I rzekł do niej: Odpuszczają ci się grzechy.49 I poczęli współsiedzący mówić między sobą: Któż jest ten, który i grzechy odpuszcza? I rzekł do niewiasty: Wiara twoja cię zbawiła, idź w pokoju.8 PODRÓŻ PO GALILEI1.I Stało się potem, a on chodził po miastach i miasteczkach, każąc i przepowiadając królestwo Boże, a dwunastu z nim,2 i niektóre niewiasty, które były uzdrowione od złych duchów i od chorób: Maria, którą zowią Magdaleną, z której wyszło było siedmiu czartów,3 i Joanna, żona Chuzy, zarządcy dóbr Heroda, i Zuzanna i wiele innych, które mu służyły z majętności swoich. PRZYPOWIEŚĆ O SIEWCY.4 Gdy zaś wielka rzesza schodziła się i zmiast spieszyli do niego, rzekł przez podobieństwo:5 Wyszedł który sieje, siać nasienie swoje. A gdy siał, jedno upadło koło drogi, i zdeptane zostało, a ptaki niebieskie wydziobały je.6 A drugie upadło na opokę, a gdy wzeszło, uschło, bo nie miało wilgoci.7 A inne padło między ciernie, a gdy ciernie razem wzrosły, przydusiły je.8 A inne padło na ziemię dobrą; a gdy wzrosło, wydało owoc stokrotny. To mówiąc, wołał: Kto ma uszy ku słuchaniu, niechaj słucha.9 I pytali go uczniowie jego, co by to była za przypowieść ?10 A on im rzekł: Wam dane jest znać tajemnice królestwa Bożego, a innym przez przypowieści, aby widząc nie widzieli, a słysząc nie rozumieli.11 Jest zaś ta przypowieść: Nasieniem jest słowo Boże.12 A którzy koło drogi są, ci są, co słuchają, a potem przychodzi diabeł i wybiera słowo z serca ich, aby uwierzywszy nie byli zbawieni.13 A którzy na opokę, ci są, którzy gdy usłyszą, z weselem przyjmują słowo, ale korzenia nie mają; ci do czasu wierzą, i w czasie próby odstępują.14 Które zaś padło między ciernie, ci są, którzy usłyszeli, a odszedłszy, od trosk i bogactw i rozkoszy życia bywają zaduszeni, i nie przynoszą owocu.15 A które na ziemię dobrą, ci są, co dobrym a wybornym sercem usłyszawszy, zachowują słowo, i owoc przynoszą w cierpliwości. CEL TEJ NAUKI.16 Nikt zaś, zapaliwszy świecę, nie nakrywa jej naczyniem, ani stawia pod łóżko, ale stawia na świeczniku, aby ci, co wchodzą, widzieli światło.17 Nie ma bowiem tajemnej rzeczy, która by się wyjawić nie miała, ani skrytej, która by poznana nie była, i na jaw nie wyszła18 A więc uważajcie, jak słuchać macie; albowiem kto ma, będzie mu dane; a kto nie ma, i to, co sądzi, że ma, będzie mu odjęte. KREWNI JEZUSA19 I przyszli do niego matka i bracia jego, ale nie mogli do niego przystąpić z powodu ciżby.20 I oznajmiono mu: Matka twoja i bracia twoi stoją przed domem, chcąc cię widzieć.21 A on odpowiadając, rzekł im: Matką moją i braćmi moimi są ci, którzy słuchają słowa Bożego i czynią je. BURZA NA MORZU.22 Stało się zaś dnia jednego, a on wstąpił w łódkę i uczniowie jego. I rzekł do nich: Przeprawmy się za jezioro. I odbili od brzegu23 A gdy oni płynęli usnął. I przyszła nawałnica wiatru na jezioro, i zalewało ich, i byli w niebezpieczeństwie.24 A przystąpiwszy, zbudzili go, mówiąc: Mistrzu, giniemy! A on wstawszy, złajał wiatr i nawałnicę wody, i uspokoiły się, i stała się cisza.25 I rzekł im: Gdzież jest wiara wasza ? A oni. bojąc się, mówili ze zdziwieniem jeden do drugiego: Kto mniemasz, jest ten, że i wiatrom i morzu rozkazuje, a słuchają go? OPĘTANY Z GERAZY.26 I popłynęli do krainy Gerazeńczyków, która jest naprzeciw Galilei.27 A gdy wyszedł na ląd, zabiegł mu pewien człowiek, co miał czarta już od dawnego czasu, i nie nosił odzienia, i nie mieszkał w domu, ale w grobach.28 Ten, gdy ujrzał Jezusa, upadł przed nim i zawoławszy wielkim głosem, mówił: Co ci do mnie, Jezusie, Synu Boga Najwyższego? Proszę cię, nie dręcz mnie.29 Rozkazywał bowiem duchowi nieczystemu, aby wyszedł z człowieka. Od dawnego bowiem czasu porywał go, i wiązano go łańcuchami, i w pętach strzeżono; a on zerwawszy więzy, bywał pędzony od czarta na pustynię.30 Jezus zaś spytał go, mówiąc: Jakie masz imię? A on odpowiedział: Legion: bo weszło było wielu czartów w niego.31 I prosili go, aby im nie.kazał iść do przepaści.32 A było tam stado wielu wieprzów, pasących się na górze; i prosili go, aby im pozwolił w nie wejść; i pozwolił im.33 Wyszli tedy czarci z człowieka i weszli w wieprze, i stado pędem wpadło z urwistego brzegu w jezioro, i utonęło.34 A gdy pasterze ujrzeli, co się stało, uciekli, i dali znać do miasta i do wiosek. 35 I wyszli oglądać, co się stało, i przyszli do Jezusa; i znaleźli człowieka, z którego wyszły czarty, siedzącego, ubranego i ze zdrowym umysłem, u nóg jego, i zlękli się36 I opowiedzieli im też ci, którzy widzieli, jak wybawiony został od legionu.37 I prosił go cały lud krainy Gerazeńczyków, aby odszedł od nich; bo byli wielkim strachem zdjęci. A on wsiadłszy do łodzi, odjechał z powrotem.38 I prosił go człowiek, z którego wyszli byli czarci, aby mógł być przy nim.39 Ale Jezus odprawił go, mówiąc: Wróć się do domu twego, a opowiadaj, jak wielkie rzeczy Bóg ci uczynił. I poszedł po całym mieście, opowiadając, jak wielkie rzeczy uczynił mu Jezus. WSKRZESZENIE CÓRKI JAIRA.40 Stało się zaś, gdy się wrócił Jezus, przyjęła go rzesza, bo wszyscy nań czekali.41 A oto przyszedł mąż imieniem Jair, a był on przełożonym synagogi; i upadł do nóg Jezusowych, prosząc go, aby przyszedł do domu jego,42 bo miał córkę jedyną, około lat dwunastu, a ta umierała. I zdarzyło się, gdy szedł, cisnęły się nań rzesze.43 A pewna niewiasta, która miała krwotok od lat dwunastu, i wydała była na lekarzy całą swą majętność, a od żadnego nie mogła być uleczona,44 przystąpiła z tyłu, i dotknęła się kraju szaty jego, a natychmiast ustał jej krwotok45 I rzekł Jezus: Kto jest, co się mnie dotknął ? Gdy się zaś wszyscy wypierali, rzekł Piotr i ci, którzy z nim byli: Mistrzu! Rzesze ściskają się i tłoczą, a ty mówisz: Kto się mnie dotknął?46 A Jezus rzekł: Dotknął się mnie ktoś, bo ja wiem, że moc wyszła ze mnie.47 Niewiasta zaś widząc, że się nie ukryła, drżąc przyszła, i upadła do nóg jego; í dla jakiej przyczyny się go dotknęła, oznajmiła wobec całego ludu i jak natychmiast uzdrowiona została.48 Lecz on jej powiedział: Córko, wiara twoja cię uzdrowiła, idź w pokoju.49 Gdy on jeszcze mówił, przyszedł ktoś do przełożonego synagogi, mówiąc mu: Że umarła córka twoja, nie trudź go.50 A Jezus usłyszawszy to słowo, odpowiedział ojcu dzieweczki: Nie bój się, wierz tylko, a będzie zdrowa.51 I wszedłszy w dom, nie pozwolił nikomu wejść ze sobą tylko Piotrowi i Jakubowi i Janowi i ojcu i matce dzieweczki.52 Wszyscy zaś płakali, i żałowali jej; lecz on rzekł: Nie płaczcie! Nie umarła dzieweczka, ale śpi.53 I śmiali się z niego, wiedząc, że była umarła.54 A on ująwszy ją za rękę, zawołał, mówiąc: Dzieweczko, wstań!55 I wrócił się duch jej, i zaraz wstała; i rozkazał, aby jej dano jeść. 56 I zdumieli się rodzice jej, a on im nakazał, aby nikomu nie opowiadali, co się stało.9 ROZESŁANIE APOSTOŁÓW.1 Zwoławszy zaś dwunastu apostołów, dał im moc i władzę nad wszystkimi czartami, i żeby uzdrawiali choroby.2 I posłał ich przepowiadać królestwo Boże i uzdrawiać niemocnych. 3 I rzekł do nich: Nie bierzcie nic na drogę, ani laski, ani torby podróżnej, ani chleba, ani pieniędzy, ani nie miejcie po dwie suknie.4 A do któregokolwiek domu wejdziecie, tam mieszkajcie, i stamtąd nie wychodźcie.5 A którzykolwiek by was nie przyjęli, wychodząc z tego miasta, nawet proch z nóg waszych otrząśnijcie na świadectwo przeciw nim. 6 Wyszedłszy zaś, obchodzili miasteczka, opowiadając ewangelię, i uzdrawiając wszędzie. NIEPOKÓJ HERODA.7 I usłyszał Herod tetrarcha wszystko, co się działo przez niego, a wahał się, dlatego że niektórzy powiadali, iż Jan zmartwychwstał;8 a inni zaś, że się Eliasz ukazał; a inni znowu, że zmartwychwstał jeden z dawnych proroków.9 I rzekł Herod: Jana ja ściąłem; któż więc jest ten, o którym takie rzeczy słyszę ? I starał się go zobaczyć.C. OD ROZMNOŻENIA CHLEBA DO PIERWSZEJ PODRÓŻY DO JERUZALEM (9,10-50) ROZMNOŻENIE CHLEBA.10 I wróciwszy się apostołowie opowiedzieli mu wszystko, co uczynili. I wziąwszy ich, udał się osobno na miejsce pustynne, w pobliżu Betsaidy.11 A rzesze dowiedziawszy się o tym, poszły za nim; i przyjął je, i opowiadał im o królestwie Bożym; a tych, którzy potrzebowali uleczenia, uzdrawiał.12 Dzień zaś miał się ku schyłkowi. I przystąpiwszy dwunastu, rzekli mu: Rozpuść rzesze, by odszedłszy do miasteczek i wsi, które są Wokoło, znalazły gospodę i żywność; bo jesteśmy tu na miejscu pustynnym.13 I rzekł do nich: Wy im jeść dajcie. A oni powiedzieli: Nie mamy więcej, tylko pięcioro chleba i dwie ryby; chyba że my pójdziemy, i kupimy żywności na całą tę rzeszę.14 A było mężczyzn około pięciu tysięcy. I rzekł do uczniów swoich: Posadźcie ich gromadami po pięćdziesięciu.15 I uczynili tak, i posadzili wszystkich.16 A wziąwszy pięcioro chleba i dwie ryby, spojrzał w niebo, i pobłogosławił je, i połamał, i rozdawał uczniom swoim, aby kładli przed rzeszę.17 I jedli wszyscy, i najedli się, i zebrano co im zbyło, dwanaście koszów ułomków. WYZNANIE PIOTRA I ZAPOWIEDŹ MĘK1.18 I stało się, gdy był sam na modlitwie, byli z nim i uczniowie, i zapytał ich, mówiąc: Kim mię powiadają być rzesze ?19 A oni odpowiedzieli, i rzekli: Janem Chrzcicielem, drudzy zaś Eliaszem, a inni, że prorok jeden z dawniejszych zmartwychwstał.20 I rzekł im: A wy kim mnie być powiadacie? Odpowiadając Szymon Piotr, rzekł: Chrystusem -Bożym.21 0n zaś zagroziwszy im, rozkazał, aby tego nikomu nie powiadali,22 mówiąc: Że potrzeba, aby Syn Człowieczy wiele cierpiał, i był wzgardzony od starszych i od przedniejszych kapłanów i doktorów, i aby był zabity, a trzeciego dnia zmartwychwstał. NAŚLADOWANIE CHRYSTUSA.23 Mówił zaś do wszystkich: Jeśli kto chce iść za mną, niech zaprze samego siebie, a weźmie krzyż swój na każdy dzień, i niech idzie za mną. 24 Kto bowiem chciałby duszę swoją zachować, straci ją; a kto by stracił duszę swoją dla mnie, zachowa ją.26 Albowiem co za pożytek ma człowiek, jeśliby zyskał wszystek świat, a samego siebie stracił, i sam na sobie szkodę poniósł?26 Kto bowiem wstydziłby się mnie i słów moich, tego Syn Człowieczy wstydzić się będzie, kiedy przyjdzie w majestacie swoim, i Ojca, i świętych aniołów.27 A powiadam wam prawdziwie: Są niektórzy tu stojący, co nie zaznają śmierci, aż ujrzą królestwo Boże. PRZEMIENIENIE PAŃSKIE.28 I stało się po tych słowach prawie w osiem dni, i wziął Piotra i Jakuba i Jana, i wyszedł na górę, aby się modlić.29 A gdy się modlił, stał się inny wygląd oblicza jego, a odzienie jego białe i lśniące.30 A oto dwaj mężowie rozmawiali z nim a byli to Mojżesz i Eliasz,31 widziani w chwale; i mówili o zejściu jego, którego miał dokonać w Jeruzalem. 32 Piotr zaś i ci, co byli z nim, byli snem zmorzeni; a przebudziwszy się, ujrzeli majestat jego i dwóch mężów, którzy przy nim stali.33 I stało się, gdy odchodzili od niego, rzekł Piotr do Jezusa: Mistrzu! Dobrze nam tu być, i uczyńmy trzy przybytki, jeden tobie, a jeden Mojżeszowi, i jeden Eliaszowi; a nie wiedział, co mówi.34 Skoro on to mówił, powstał obłok, i zasłonił ich; i zlękli się, gdy wchodzili w obłok.36 I odezwał się głos z obłoku mówiący: Ten jest Syn mój miły, jego słuchajcie.36 Gdy zaś głos brzmiał, pozostał sam Jezus. A oni milczeli, i w te dni nikomu nic nie powiedzieli z tego, co widzieli. UZDROWIENIE CHŁOPCA OPĘTANEGO.37 I stało się nazajutrz, gdy oni -schodzili z góry, zabiegła im rzesza wielka.38 I oto człowiek z rzeszy zawołał, mówiąc: Nauczycielu! Proszę cię, wejrzyj na syna mego, bo jedynego mam.39 A oto duch go porywa, i nagle krzyczy, i rzuca nim, i targa z pianą, i z trudnością odchodzi, męcząc go.40 I prosiłem uczniów twoich, aby go wyrzucili, a nie mogli.41 Jezus zaś odpowiadając, rzekł: O plemię niewierne i przewrotne! Dokądże u was będę i cierpieć was będę? Przyprowadź tu syna twego.42 A gdy nadchodził, rzucił go czart o ziemię, i tarzał; lecz Jezus zgromił ducha nieczystego, i uzdrowił chłopca, i oddał go ojcu jego. DRUGA ZAPOWIEDŹ MĘKI.43 I Zdumieli się wszyscy nad wielkością Boga. A gdy się wszyscy dziwili wszystkiemu, co czynił, rzekł do uczniów swoich:44 Weźcie wy sobie do waszych serc te słowa; albowiem stanie się, że Syn Człowieczy będzie wydany w ręce ludzkie.45 Lecz oni nie rozumieli tego słowa, i zakryte było przed nimi, że go nie pojęli; a bali się spytać go o to słowo. ZALECENIE POKORY I WYROZUMIAŁOŚCI.46 A przyszła im myśl, który też z nich jest większy.47 Jezus zaś widząc myśli ich serca, wziął dziecko, i postawił je przy sobie, 48 i rzekł im: Ktokolwiek przyjąłby to dziecko w imię moje, mnie przyjmuje; a kto mnie przyjmuje, przyjmuje tego, który mię posłał; albowiem kto mniejszy jest między wami wszystkimi, ten jest większy.49 A odpowiadając Jan, rzekł: Mistrzu, widzieliśmy człowieka w imię twoje czarty wyrzucającego, i zabroniliśmy mu, bo nie chodzi z nami.50 I rzekł do niego Jezus: Nie zabraniajcie; bo kto nie jest przeciwko wam, za wami jest.III Podróże do Jeruzalem (9,51-19,28) A. PIERWSZA PODRÓŻ (9,51-10,42) NIEGOŚCINNI SAMARYTANIE.51 Stało się zaś gdy się dopełniły dni wzięcia jego, a on postanowił niezłomnie, aby iść do Jeruzalem.52 I wysłał posłów przed obliczem swoim, a idąc, weszli do miasteczka samarytańskiego, aby mu przygotować gospodę.53 Ale go nie przyjęli, ponieważ szedł w stronę Jeruzalem.54 Widząc zaś uczniowie jego Jakub i Jan, rzekli: Panie, chcesz, powiemy, żeby ogień zstąpił z nieba, i spalił ich ?55 A obróciwszy się, zganił ich, mówiąc: Nie wiecie, czyjego ducha jesteście. 56 Syn Człowieczy nie przyszedł gubić dusz, ale je zbawiać. I odeszli do innego miasteczka. NIEDOSKONALI UCZNIOWIE.57 I zdarzyło się, gdy oni szli drogą, odezwał się ktoś do niego: Pójdę za tobą, dokądkolwiek pójdziesz.58 Rzekł mu Jezus: Lisy mają jamy, a ptaki niebieskie gniazda, lecz Syn Człowieczy nie ma, gdzieby głowę skłonił. 59 I rzekł do innego: Pójdź za mną. On zaś odparł: Panie, pozwól mi najpierw pójść i pogrzebać ojca mego.60 A Jezus mu rzekł: Niechaj umarli grzebią swych umarłych; a ty idź, i opowiadaj królestwo Boże.61 I rzekł inny: Pójdę za tobą, Panie, ale pozwól mi wpierw rozporządzić rzeczami, które są w domu.62 Rzekł do niego Jezus: Żaden, który rękę swą przyłożył do pługa, a ogląda się wstecz, nie jest zdatny do królestwa Bożego.10 ROZESŁANIE 72 UCZNIÓW.1 Potem zaś naznaczył Pan innych siedemdziesięciu dwóch, i rozesłał ich po dwóch przed sobą do wszystkich miast i miejsc, dokąd sam miał przybyć. 2 I mówił im: Żniwo wprawdzie wielkie, ale robotników mało; proścież tedy Pana żniwa, aby wysłał robotników na żniwo swoje.3 Idźcie, oto ja was posyłam jako baranki między wilki.4 Nie noście trzosa, ani torby podróżnej, ani butów, a nikogo po drodze nie pozdrawiajcie.5 Do któregokolwiek domu wejdziecie, naprzód mówcie: Pokój temu domowi.6 A jeśliby tam był syn pokoju, spocznie na nim pokój wasz; a jeśli nie, wróci się do was.7 W tym też samym domu mieszkajcie, jedząc i pijąc to, co u nich jest, bo godzien jest robotnik zapłaty swojej. Nie przechodźcie z domu do domu.8 A do jakiegokolwiek miasta wejdziecie, a przyjmą was, jedzcie, co przed was położą. 9 I uzdrawiajcie niemocnych, którzy w nim są, a powiadajcie im: Przybliżyło się do was królestwo Boże.10 Jeśli zaś w -jakim mieście, do którego wejdziecie, nie przyjmą was, wyszedłszy na ulice jego, mówcie:11 I proch, który przylgnął do nas z miasta waszego, strząsamy na was; wszakże to wiedzcie, że przybliżyło się królestwo Boże.12 Powiadam wam, że Sodomie lżej będzie w ów dzień, niż temu miastu: NIEPOKUTUJĄCE MIASTA.13 Biada tobie, Korozain! Biada tobie, Betsaido! Albowiem, gdyby w Tyrze i Sydonie dokonały się były cuda, które się w was spełniły, dawno by siedząc we włosienicy i w popiele pokutowali.14 Wszakże Tyrowi i Sydonowi lżej będzie na sądzie, niźli wam.15 I ty Kafarnaum, aż do nieba wyniesione, aż do piekła będziesz pogrążone.16 Kto was słucha, mnie słucha; a kto wami gardzi, mną gardzi; a kto mną gardzi, gardzi tym, który mię posłał. POWRÓT UCZNIÓW17 A powróciło siedemdziesięciu dwóch z weselem, mówiąc: Panie, i czarci się nam poddają w imię twoje.18 I rzekł im: Widziałem szatana, jako błyskawicę z nieba spadającego19 Oto dałem wam moc deptania po wężach i skorpionach i po wszelakiej mocy nieprzyjaciela, a nic wam nie zaszkodzi.20 Wszelako z tego się nie weselcie, że się wam duchy poddają; ale się weselcie, że imiona wasze zapisane są w niebiosach. DZIĘKCZYNNA MODLITWA JEZUSA.21 W owej godzinie rozradował się Duchem Świętym, i rzekł: Wyznaję Tobie, Ojcze, Panie nieba i ziemi, żeś to zakrył przed mądrymi i uczonymi, a objawiłeś to maluczkim. Tak, Ojcze, gdyż tak się spodobało tobie.22 Wszystko jest mi oddane przez Ojca mego; a nikt nie wie, kim jest Syn, tylko Ojciec; i kim jest Ojciec, tylko Syn i komu Syn chciałby objawić.23 A zwróciwszy się do uczniów swoich, rzekł: Błogosławione oczy, które widzą, co wy widzicie.24 Mówię wam bowiem, że wielu proroków i królów pragnęło widzieć, co wy widzicie, a nie widzieli, i słyszeć, co słyszycie, a nie słyszeli. MIŁOSIERNY SAMARYTANIN.25 A oto pewien biegły w Zakonie powstał, kusząc go, i mówiąc: Nauczycielu, co czyniąc, dostąpię życia wiecznego?26 A on rzekł do niego: W Zakonie co napisane, jak czytasz?27 On odpowiadając, rzekł: “Będziesz miłował Pana Boga twego, z całego serca twego i z całej duszy twojej, i ze wszystkich sił twoich i ze wszystkiej myśli twojej, a bliźniego twego jako samego siebie.”28 I rzekł mu: Dobrześ odpowiedział; to czyń, a będziesz żył.29 0n zaś chcąc samego siebie usprawiedliwić, rzekł do Jezusa: A kto jest moim bliźnim ?30 Jezus zaś podejmując, rzekł: Pewien człowiek szedł z Jeruzalem do Jerycha i wpadł między zbójców, którzy go też złupili, i rany zadawszy, odeszli, na pół umarłego zostawiając.31 I zdarzyło się, że pewien kapłan zstępował tą samą drogą, a ujrzawszy go, minął.32 Także i lewita, przyszedłszy na to miejsce i ujrzawszy go, minął.33 Lecz pewien Samarytanin jadąc, przechodził obok niego, i ujrzawszy go, wzruszył się miłosierdziem. 34 A przybliżywszy się, zawiązał rany jego, nalawszy oliwy i wina, a włożywszy go na bydlę swoje, zaprowadził do gospody, i pielęgnował go.35 A nazajutrz wyjął dwa denary, i dał gospodarzowi, i rzekł: Miej staranie o nim, a cokolwiek więcej wydasz, ja, gdy się wrócę, oddam tobie.36 Który z tych trzech zdaje ci się być bliźnim tego, co wpadł między zbójców ?37 On zaś rzekł: Ten, który uczynił miłosierdzie nad nim. I rzekł mu Jezus: Idź, i ty czyń podobnie. MARTA I MARIA.38 I stało się, gdy szli, a on wstąpił do pewnego miasteczka; i pewna niewiasta, imieniem Marta, przyjęła go do domu swego.39 A miała ona siostrę, imieniem Maria, która też siedząc u nóg Pańskich, słuchała słowa jego.40 Marta zaś zabiegała około rozmaitej posługi. A stanąwszy rzekła: Panie, czy nie dbasz o to, że siostra moja zostawiła mię, żebym sama usługiwała ? Powiedzże jej tedy, by mi pomogła.41 I odpowiadając, rzekł jej Pan: Marto, Marto, troszczysz się i frasujesz około bardzo wiela. Ale jednego potrzeba42 Maria najlepszą cząstkę obrała, która od niej odjęta nie będzie.11B. W JERUZALEM I W DRODZE POWROTNEJ (11,1-13,21) MODLITWA PAŃSKA.1 I Stało się, gdy był w pewnym miejscu na modlitwie, skoro przestał, rzekł doń jeden z uczniów jego: Panie, naucz nas modlić się, jak i Jan nauczył uczniów swoich.2 I rzekł im: Gdy się modlicie, mówcie: Ojcze, święć się imię twoje. Przyjdź królestwo twoje.3 Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj.4 A odpuść nam grzechy nasze, bo i my odpuszczamy każdemu naszemu winowajcy. I nie wwódź nas w pokuszenie. WYTRWAŁOŚĆ W MODLITWIE5 I rzekł do nich: Kto z was będzie miał przyjaciela, i pójdzie do niego o północy, i powie mu: “Przyjacielu, pożycz mi trzy chleby;6 bo przyjaciel mój przyszedł do mnie z drogi, a nie mam co przed nim położyć.” 7 A on z wewnątrz odpowiadając, rzekłby: “Nie naprzykrzaj mi się, już drzwi zamknięte, a dzieci moje są ze mną w łóżku; nie mogę wstać i dać ci.”8 I jeśli on będzie dalej kołatał, powiadam wam: chociaż nie da mu, i nie wstanie, dlatego że jest przyjacielem jego, to dla natręctwa jego wstanie, i da mu tyle, ile mu potrzeba.9 I ja wam powiadam: Proście, a będzie wam dane; szukajcie, a znajdziecie; pukajcie, a będzie wam otworzone.10 Albowiem każdy, kto prosi, otrzymuje; a kto szuka, znajduje; a pukającemu będzie otworzone. 11 Kto zaś z was jeśli prosi ojca o chleb, czy da mu kamień; albo o rybę, czy zamiast ryby poda mu węża?12 Albo jeśliby prosił o jajo, czy poda mu skorpiona?13 Jeśli więc wy, choć jesteście złymi, umiecie dawać dobre datki dzieciom waszym, o ileż więcej Ojciec wasz z nieba da ducha dobrego tym, którzy go proszą ? BLUŹNIERSTWO FARYZEUSZÓW14 I wyrzucał czarta, a on był niemy; a gdy wyrzucił czarta, przemówił niemy i zdziwiły się rzesze.15 A niektórzy z nich mówili: Przez Belzebuba, księcia czartowskiego, wyrzuca czarty.16 Inni zaś kusząc, domagali się znaku od niego z nieba.17 On zaś gdy poznał myśli ich, rzekł im: Wszelkie królestwo przeciw sobie rozdzielone, będzie spustoszone, i dom na dom upadnie.18 A jeśli i szatan rozdzielony jest przeciw sobie, jakże się ostoi królestwo jego? Mówicie bowiem, że ja przez Belzebuba wyrzucam czarty.19 A jeśli ja przez Belzebuba wyrzucam czarty, synowie wasi przez kogo wyrzucają? Dlatego oni sędziami waszymi będą.20 Lecz jeśli palcem Bożym wyrzucam czarty, zaiste przyszło do was królestwo Boże.21 Gdy mocarz zbrojny strzeże dworu swego, w pokoju jest to, co posiada.22 A jeśli mocniejszy od niego nadszedłszy, zwycięży go, zabierze wszystką broń jego, w której ufał, i łupy jego rozda.23 Kto nie jest ze mną, przeciw mnie jest, a kto nie gromadzi ze mną, rozprasza.24 Gdy duch nieczysty wyjdzie z człowieka, chodzi po miejscach bezwodnych, szukając odpoczynku; a nie znalazłszy, mówi: Wrócę się do domu mego, skąd wyszedłem.25 I przyszedłszy, znajduje go umiecionym i ozdobionym.26 Wtedy idzie, i bierze ze sobą siedmiu innych duchów gorszych aniżeli sam, a wszedłszy mieszkają tam. I stają się ostatnie rzeczy tego człowieka gorsze, niż pierwsze. MACIERZYŃSTWO MARYI BŁOGOSŁAWIONE27 I stało się, gdy to mówił, podniósłszy głos pewna niewiasta z rzeszy, rzekła mu: Błogosławione łono, które cię nosiło, i piersi któreś ssał.28 A on rzekł: I owszem, błogosławieni, którzy słuchają słowa Bożego, i strzegą go. JONASZ FIGURĄ MESJASZA.29 Gdy zaś rzesze się zbierały, począł mówić: Plemię to jest plemieniem złośliwym: żąda znaku, a znak nie będzie mu dany, tylko znak Jonasza proroka.30 Jak bowiem Jonasz był znakiem dla niniwitów, tak będzie i Syn Człowieczy dla plemienia tego.31 Królowa Południa powstanie na sądzie z mężami plemienia tego, i potępi ich; bo przyjechała od krańców ziemi słuchać mądrości Salomona; a oto tu więcej, niż Salomon.32 Mężowie niniwici powstaną na sądzie z plemieniem tym, i potępią je, bo pokutę czynili na kazanie Jonasza; a oto tu więcej, niż Jonasz. PORÓWNANIE ZE ŚWIECĄ.33 Nikt świecy nie zapala, i nie stawia w ukryciu, ani pod korcem, ale na świeczniku, aby ci, którzy wchodzą, widzieli światło.34 Świecą ciała twego jest oko twoje. Jeśli oko twoje będzie szczere, całe ciało twoje będzie świetlane; lecz jeśli będzie złe, i ciało twoje też ciemne będzie.35 Bacz tedy, żeby światło, które w tobie jest, nie było ciemnością.36 Jeśliby więc całe twoje ciało było świetlane, nie mając żadnej cząstki ciemności, całe będzie jasne, i jako światło błyskawicy oświeci cię. NAPIĘTNOWANIE OBŁUDY FARYZEJSKIEJ.37 A gdy mówił, zaprosił go pewien faryzeusz, aby obiadował u niego. I wszedłszy, zasiadł do stołu.38 Lecz faryzeusz zastanawiając się, począł sam sobie w myśli mówić, czemu się nie obmył przed obiadem.39 I rzekł Pan do niego: Teraz wy faryzeusze oczyszczacie, co jest z wierzchu kubka i misy, wnętrze zaś wasze pełne jest zdzierstwa i nieprawości.40 Nierozumni! Czy ten, który uczynił to, co jest z wierzchu, nie uczynił też tego, co jest iˇwewnątrz ?41 Wszakże co zbywa, dajcie jałmużnę, a oto wszystkie rzeczy będą wam czyste.42 Ale biada wam faryzeuszom, że dajecie dziesięcinę z mięty i z ruty i z wszelkiej jarzyny, a zaniedbujecie sąd i miłość Bożą; lecz te rzeczy trzeba było czynić, a tamtych nie zaniedbywać43 Biada wam faryzeuszom, że lubicie pierwsze krzesła w synagogach i pozdrowienia na rynku.44 Biada wam, gdyż jesteście jako groby, których nie widać, i o których ludzie, przechodzący po nich, nie wiedzą. BIADA UCZONYM W PIŚMIE45 A odpowiadając jeden z biegłych w Zakonie, rzekł mu: Nauczycielu, to mówiąc i nam zelżywość czynisz.46 Lecz on rzekł:I wam, biegłym w Zakonie, biada! Gdyż obciążacie ludzi brzemionami, których unieść nie mogą, a sami jednym palcem swoim nie dotykacie brzemion.47 Biada wam, którzy budujecie groby proroków, a ojcowie wasi pozabijali ich.48 Zaiste dajecie świadectwo, że zgadzacie się z uczynkami ojców waszych; bo oni ich zabili, a wybudujecie im groby.49 Dlatego i mądrość Boża powiedziała: Będę posyłać do nich proroków i apostołów, a oni niektórych z nich zabiją i prześladować będą,50 aby żądano krwi wszystkich proroków, którą wylał ten naród od założenia świata,51 od krwi Abla aż do krwi Zachariasza, który zginął między ołtarzem a przybytkiem. Zaiste powiadam wam, zażądają jej od plemienia tego52 Biada wam, biegłym w Zakonie, bo wzięliście klucz zrozumienia; samiście nie weszli, a tym, którzy chcieli wejść, przeszkodziliście.53 Skoro to do nich mówił, zaczęli faryzeusze i biegli w Zakonie bardzo nacierać i zagadywać go o wiele rzeczy,54 czyhając nań, i starając się podchwycić coś z ust. jego, aby go oskarżyć.12 PRZESTROGA PRZED OBŁUDĄ.1 Gdy zaś liczne rzesze stały wokoło, tak że jedni drugich nadeptywali, począł mówić do uczniów swoich. Strzeżcie się kwasu faryzejskiego, którym jest obłuda.2 A nie ma nic ukrytego, o czym by się nie dowiedziano.3 Albowiem coście mówili w ciemnościach, w świetle powiedziane będzie, a coście na ucho mówili w komorach, będzie głoszone na dachach. POCIECHA W PRZEŚLADOWANIU.4 A mówię wam, przyjaciołom moim: Nie dajcie się zastraszyć tym, którzy zabijają ciało, i potem już nie mają co więcej uczynić.5 Lecz pokażę wam, kogo się bać macie; bójcie się tego, który skoro zabije, ma moc wtrącić do piekła. Zaiste powiadam wam, tego się bójcie.6 Czyż pięciu wróbli nie sprzedają za dwa miedziaki, a żaden z nich nie jest w zapomnieniu u Boga?7 Ale i włosy na głowie waszej wszystkie są policzone. A przeto się nie bójcie; drożsi wy jesteście, niż wiele wróbli.8 Wam zaś mówię: Ktokolwiek wyzna mię przed ludźmi, i Syn Człowieczy wyzna go przed aniołami Bożymi.9 Lecz kto się mnie zaprze przed ludźmi, nie będzie uznany przed aniołami Bożymi.10 I każdemu, który mówi słowo przeciw Synowi Człowieczemu, będzie odpuszczone, ale temu, co by bluźnił przeciw Duchowi Świętemu, nie będzie odpuszczone.11 A gdy was prowadzić będą do synagogi i do urzędów i zwierzchności, nie troszczcie się, jak albo co macie odpowiadać albo mówić.12 Gdyż Duch Święty nauczy was w owej godzinie, co wam mówić potrzeba. PRZESTROGA PRZED CHCIWOŚCIĄ.13 I rzekł mu ktoś z rzeszy: Nauczycielu, powiedz bratu memu, aby się ze mną podzielił dziedzictwem.14 Lecz on mu odrzekł: Człowiecze, któż mnie ustanowił sędzią albo rozdzielcą nad wami ?15 I rzekł do nich: Uważajcie, a strzeżcie się wszelkiej chciwości, bo niczyje życie nie polega na obfitości tego, co posiada.16 I powiedział im podobieństwo, mówiąc: Rola pewnego bogatego człowieka zrodziła obfite plony.17 I rozmyślał sam w sobie, mówiąc: Cóż uczynię bo nie mam gdzie zgromadzić plonów moich ?18 I rzekł: Oto co uczynię: zburzę spichlerze moje, a większe pobuduję, i tam zgromadzę wszystko, co mi się urodziło, i dobra moje.19 I powiem duszy swojej: Duszo, masz wiele dóbr zgotowanych na wiele lat; odpoczywaj, jedz, pij, używaj.20 I rzekł mu Bóg: Szalony! Tej nocy duszý twojej zażądają od ciebie; a coś nagotował, czyjeż będzie?21 Tak bywa z tym, który sobie skarby zbiera, a nie jest wobec Boga bogaty. NADMIERNA TROSKA.22 I rzekł do uczniów swoich: Dlatego wam powiadam: nie troszczcie się o duszę waszą, co będziecie jedli, ani o ciało, w co będziecie się odziewali.23 Dusza jest czymś więcej, niż pokarm; a ciało czymś więcej, niż odzienie24 Przypatrzcie się krukom, iż nie sieją, ani żną, nie mają one spiżarni ani spichlerza, a Bóg je karmi. O ileż drożsi od nich wy jesteście?25 A któż z was myśląc, potrafi jeden łokieć przydać do wzrostu swego? 26 Jeśli więc ani tego, co najmniejsze jest, nie możecie, czemuż się o inne rzeczy troszczycie ?27 Przypatrzcie się liliom, jak rosną; nie pracują ani przędą, a powiadam wam: ani Salomon w całej chwale swojej nie był tak ubrany, jak jedna z nich.28 A jeśli trawę, która dziś jest na polu, i jutro bywa w piec wrzucona, tak Bóg przyodziewa, o ileż bardziej was, małej wiary!29 I wy nie pytajcie się, co będziecie jeść, albo co będziecie pić; a w górę się nie podnoście.30 Tego wszystkiego bowiem narody tego świata szukają; a Ojciec wasz wie, że tego potrzebujecie.31 Ale szukajcie najpierw królestwa Bożego, a to wszystko przydane wam będzie. SKARBY W NIEBIE.32 Nie bój się, trzódko mała, bo spodobało się Ojcu waszemu dać wam królestwo.33 Sprzedajcie, co macie, a dajcie jałmużnę; sprawcie sobie trzosy, które nie niszczeją, skarb niewyczerpany w niebie, gdzie złodziej się nie przybliża, ani mól nie psuje. 34 Albowiem gdzie jest skarb wasz, tam i serce wasze będzie. PRZYPOWIEŚĆ O WIERNYM SŁUDZE.35 Niech będą przepasane biodra wasze, i pochodnie gorejące w rękach waszych.36 A wy podobni ludziom, oczekującym pana swego, kiedy z godów weselnych powróci, aby gdy przyjdzie i zapuka, natychmiast mu otworzyć.37 Błogosławieni owi słudzy, których pan przyszedłszy, znajdzie czuwających. Zaprawdę powiadam wam, że się przepasze, i każe im usiąść za stołem, a przechodząc, będzie im służył38 A jeśliby przyszedł o drugiej straży, i jeśliby o trzeciej straży przyszedł, i tak by znalazł, błogosławieni są owi słudzy.39 To zaś wiedzcie, że gdyby wiedział gospodarz, o której godzinie złodziej przyjdzie, czuwałby bez wątpienia, i nie dopuściłby włamać się do domu swego.40 I wy bądźcie gotowi; bo o godzinie, której się nie domyślacie, Syn Człowieczy przyjdzie. WYJAŚNIENIE PRZYPOWIEŚCI41 I rzekł mu Piotr: Panie, czy do nas mówisz tę przypowieść, czy i do wszystkich?42 Pan zaś rzekł: Któż, mniemasz, jest wiernym a roztropnym szafarzem, kto go Pan postanowił nad czeladzią swoją, aby im dał na czas miarę pszenicy?43 Błogosławiony ów sługa, którego pan przyszedłszy, znajdzie tak czyniącym.44 Prawdziwie mówię wam, nad wszystkim, co ma, postanowi go. 45 Ale jeśliby rzekł ów sługa w sercu swoim: Ociąga się pan mój z przyjściem, i zacząłby bić sługi i służebnice, i jeść, i pić, i upijać się;46 przyjdzie pan tego sługi w dzień, w który się nie spodziewa, i o godzinie, której nie wie, i odłączy go, a dział z niewiernymi mu wyznaczy47 Ów zaś sługa, który poznał wolę pana swego, a nie przygotował, i nie uczynił według woli jego, otrzyma wielką chłostę.48 Ale ten, który nie wiedząc, popełnił cośˇgodnego kary, niewielką chłostę otrzyma. A od każdego, któremu wiele dano, wiele domagać się będą, i od tego, któremu wiele zlecono, więcej żądać będą od niego. OGIEŃ I ROZŁĄKA.49 Przyszedłem puścić ogień na ziemię, a czegóż chcę, tylko żeby zapłonął?50 Mam też być chrztem ochrzczony; a jakże ściśniony jestem, póki się to nie dokona!51 Mniemacie, żem przyszedł pokój przynieść na ziemię? Nie, mówię wam, ale rozłączenie.52 Albowiem odtąd będzie w jednym domu pięcioro rozłączonych, troje przeciwko dwojgu, a dwoje przeciwko trojgu.53 Podzielą się ojciec przeciw synowi, a syn przeciw ojcu swemu, matka przeciw córce, a córka przeciw matce, świekra przeciw synowej swojej, a synowa przeciw świekrze swojej. ZNAKI CZASU.54 Mówił zaś i do rzeszy: Gdy widzicie obłok, podnoszący się od zachodu, zaraz mówicie: będzie deszcz; i tak bywa.55 A gdy wiatr wiejący z południa, powiadacie, że będzie gorąco; i bywa.56 0błudnicy! Wygląd nieba i ziemi umiecie rozpoznać, tego zaś czasu jakże nie poznajecie ?57 Czemuż to i sami z siebie nie sądzicie, co jest sprawiedliwe?58 Gdy bowiem idziesz z twym przeciwnikiem do przełożonego, starajże się w drodze uwolnić od niego, by cię przypadkiem nie pociągnął przed sędziego, a sędzia odda cię dozorcy, a dozorca wrzuci cię do więzienia. 59 Powiadam ci: Nie wyjdziesz stamtąd, póki nie oddasz aż do ostatniego szelążka.13 NAPOMNIENIE DO POKUTY1 A na ten czas przybyli niektórzy, oznajmiając mu o Galilejczykach, których krew zmieszał Piłat z ich ofiarami 2 A odpowiadając, rzekł im: Mniemacie, że ci Galilejczycy nad wszystkich innych Galilejczyków bardziej byli grzeszni, że takie rzeczy ucierpieli ?3 Nie, powiadam wam; lecz jeśli pokutować nie będziecie, wszyscy podobnie zginiecie.4 Jak osiemnastu tych, na których upadła wieża w Siloe, i zabiła ich, czy mniemacie, że i oni byli więcej winni, niż wszyscy ludzie mieszkający w Jeruzalem ?5 Nie, mówię wam; ale jeśli pokutować nie będziecie, wszyscy podobnie zginiecie. PRZYPOWIEŚĆ O FIDZE.6 Powiedział zaś i to podobieństwo. Pewien człowiek miał drzewo figowe posadzone w winnicy swojej, i przyszedł, szukając na nim owocu, i nie znalazł.7 I rzekł do uprawiającego winnicę: Oto trzy lata są, jak przychodzę szukać owocu na tej fidze, a nie znajduję; wytnij ją więc, po cóż i ziemię zajmuje?8 A on odpowiadając, rzekł mu: Panie, zostaw ją i na ten rok, aż ją okopię, i gnojem obłożę,9 a może da owoc; a jeśli nie, to potem ją wytniesz. NIEWIASTA UZDROWIONA W SZABAT.10 I nauczał w synagodze ich w szabaty.11 A oto była tam niewiasta, która od osiemnastu lat miała ducha niemocy, a była pochylona, i nie mogła żadną miarą w górę spojrzeć12 Skoro ją ujrzał Jezus, przywołał ją do siebie, i rzekł jej: Niewiasto, uwolniona jesteś od niemocy twojej.13 I włożył na nią ręce, a natychmiast wyprostowała się, i chwaliła Boga.14 0dpowiadając zaś przełożony synagogi, oburzony, że Jezus w szabat uzdrowił, mówił do rzeszy: Jest sześć dni, w które pracować należy, w te dni więc przychodźcie, i leczcie się, a nie w dzień sobotni15 A odpowiadając Pan, rzekł mu: Obłudnicy! Czyż każdy z was w szabat nie odwiązuje od żłobu wołu swego albo osła, i nie prowadzi; by go napoić?16 Tej zaś córki Abrahama, którą związał szatan, oto już osiemnaście lat, nie trzeba było z tych więzów uwolnić w dzień sobotni?17 gdy to mówił, wstydzili się wszyscy przeciwnicy jego; a cały lud radował się ze wszystkiego, co chwalebnie działo się przez niego. RZYPOWIEŚĆ O ZIARNIE GORCZYCY I O KWASIE.18 Mówił tedy: Do czego podobne jest królestwo niebieskie, a do czego je przyrównam?19 Podobne jest do ziarna gorczycznego, które wziąwszy człowiek, posadził w ogrodzie swoim, i urosło, i stało się drzewem wielkim, a ptaki niebieskie spoczywały na gałęziach jego.20 I znowu rzekł: Do czego przyrównam królestwo Boże?21 Podobne jest do kwasu, który wziąwszy niewiasta, włożyła w trzy miary mąki, aż się wszystko zakwasiło.C. DRUGA PODRÓŻ DO JERUZALEM (13,22 -17,10) O CIASNEJ BRAMIE.22 I szedł przez miasta i miasteczka, nauczając i idąc ku Jeruzalem.23 I rzekł mu ktoś: Panie, czy mało jest tych, co mają być zbawieni? On zaś rzekł do nich:24 Usiłujcie wejść przez ciasną bramę; bo powiadam wam, że wielu będzie chciało wejść, a nie będą mogli.25 Lecz gdy wejdzie gospodarz, i zamknie drzwi, zaczniecie stać na dworze i pukać do drzwi, mówiąc: Panie, otwórz nam! A odpowiadając, rzecze wam: Nie znam was, skąd jesteście.26 Wtedy poczniecie mówić: Jadaliśmy wobec ciebie, i pijali, i na ulicach naszych uczyłeś.27 I rzecze wam: Nie znam was, skąd jesteście; odstąpcie ode mnie wszyscy, którzy czynicie nieprawość.28 Tam będzie płacz i zgrzytanie zębów, gdy ujrzycie Abrahama i Izaaka, i Jakuba i wszystkich proroków w królestwie Bożym, a siebie samych precz wyrzuconych.29 I przyjdą od Wschodu i Zachodu, od Północy i Południa, i zasiędą w królestwie Bożym.30 I oto są ostatni, którzy będą pierwszymi, a są pierwsi, którzy będą ostatnimi. JEZUS I HEROD.31 Tegoż dnia przyszli niektórzy z faryzeuszów, mówiąc mu: Wyjdź, a uchodź stąd, bo cię Herod chce zabić.32 I rzekł im: Idźcie, a powiedzcie temu lisowi: Oto wyrzucam czarty, i sprawuję uzdrowienia dziś i jutro, a trzeciego dnia koniec mieć będę.33 Wszakże trzeba mi iść dziś i jutro i pojutrze, bo nie może być, aby prorok zginął poza Jeruzalem. SKARGA NA JEROZOLIMĘ.34 Jeruzalem, Jeruzalem, które zabijasz proroków, i kamienujesz tych, tórzy do ciebie bywają posyłani, ilekroć chciałem zebrać dzieci twoje, jak ptak swe gniazdo pod skrzydła, a nie chciałoś?35 0to dom wasz zostanie wam pusty. A powiadam wam, że mnie nie ujrzycie, aż przyjdzie to, że powiecie: “Błogosławiony, który przychodzi w imię Pańskie.”14 UZDROWIENIE CHOREGO NA PUCHLINĘ.1 I stało się, gdy Jezus wszedł do domu jednego z przedniejszych faryzeuszów jeść chleb w szabat, a oni go podpatrywali.2 A oto pewien człowiek opuchły był przed nim.3 Jezus też odpowiadając, rzekł do biegłych w Zakonie i faryzeuszów, mówiąc: Czy godzi się w szabat uzdrawiać?4 Lecz oni milczeliˇ a on ująwszy, uzdrowił go, i odprawił. 5 A odpowiadając, rzekł do nich: Jeśli osioł albo wół którego z was wpadnie do studni, czy nie wyciągnie go zaraz w dzień sobotni?6 I nie mogli mu -na to odpowiedzieć. OSTATNIE MIEJSCE NA UCZCIE.7 Powiedział zaś przypowieść do zaproszonych, przypatrując się, jak pierwsze siedzenia obierali, mówiąc do nich:8 Gdy będziesz zaproszony na gody, nie siadajże na pierwszym miejscu, by czasem godniejszy od ciebie nie był zaproszony przez niego;9 a gdy przyjdzie ten, który ciebie i jego zaprosił, nie rzekł ci: ustąp temu miejsca; a wtedy musiałbyś ze wstydem zająć miejsce ostatnie.10 Ale gdy będziesz zaproszony, idź, usiądź na ostatnim miejscu, aby przyszedłszy ten, który cię zaprosił, powiedział ci: Przyjacielu, posiądź się wyżej; wtedy będziesz miał chwałę przed współbiesiadującymi.11 Każdy bowiem, co się wywyższa, będzie poniżony; a kto się uniża, będzie wywyższony.12 Mówił też i temu, który go zaprosił: Gdy wyprawiasz obiad albo wieczerzę, nie wzywajże przyjaciół twoich, ani braci twoich, ani krewnych, ani sąsiadów bogatych, by cię przypadkiem i oni wzajem nie zaprosili, i nie spotkała cię nagroda13 Ale gdy wyprawiasz ucztę, wezwij ubogich, ułomnych, chromych i ślepych;14 a będziesz błogosławiony, że nie mogą ci się odpłacić; albowiem będzie ci oddane w zmartwychwstaniu sprawiedliwych. PRZYPOWIEŚĆ O ZAPROSZONYCH NA GODY15 Gdy to usłyszał jeden ze współsiedzących, rzekł mu: Błogosławiony, który będzie jadł chleb w królestwie Bożym.16 A on mu powiedział: Pewien człowiek zgotował wielką wieczerzę, i wezwał wielu17 I posłał sługę swego o godzinie wieczerzy, aby powiedział zaproszonym, żeby przyszli, bo już wszystko gotowe18 I zaczęli się wszyscy razem wymawiać. Pierwszy mu rzekł: Kupiłem wieś, i muszę wyjść i obejrzeć ją; proszę cię, miej mnie za wymówionego.19 A drugi rzekł: Kupiłem pięć par wołów, i idę je spróbować; proszę cię, miej mnie za wymówionego.20 A trzeci rzekł: Żonę pojąłem, a przeto nie mogę przyjść.21 A wróciwszy się sługa, oznajmił to panu swemu. Wtedy gospodarz rozgniewany, rzekł słudze swemu: Wyjdź prędko na ulice i uliczki miasta, a ubogich i ułomnych i ślepych i chromych wprowadź tu.22 I rzekł sługa: Panie, stało się, jak rozkazałeś, a jeszcze jest miejsce.23 I rzekł pan słudze: Wyjdź na drogi i opłotki, a przymuszaj, by wchodzili, aby dom mój był napełniony.24 A powiadam wam, że żaden z tych mężów, którzy byli wezwani, nie skosztuje wieczerzy mojej. POTRZEBA ZAPARCIA SIĘ.25 Szły zaś z nim rzesze wielkie, a obróciwszy się, rzekł do nich:26 Jeśli kto idzie do mnie, a nie ma w nienawiści ojca swego i matki, i żony i dzieci, i braci i sióstr, jeszcze też i duszy swojej, nie może być uczniem moim.27 A kto nie dźwiga krzyża swego, i nie idzie za mną, nie może być uczniem moim.28 Aibowiem kto z was, chcąc zbudować wieżę, nie usiądzie pierwej, i nie obliczy, czy ma środki potrzebne na dokonanie,29 aby, gdyby założył fundament, a nie mógł dokończyć, wszyscy patrzący nie zaczęli śmiać się z niego,30 mówiąc: Że ten człowiek zaczął budować, a nie mógł dokończyć.31 Albo który król, mając prowadzić wojnę z innym królem, pierwej siadłszy, nie pomyśli, czy może z dziesięciu tysiącami zmierzyć się z tym, który z dwudziestu tysiącami ciągnie przeciw niemu ?32 W przeciwnym razie gdy tamten jest jeszcze daleko, wyprawiwszy poselstwo, prosi o warunki pokoju. 33 Tak więc żaden z was, który nie odstępuje wszystkiego, co ma, nie może być uczniem moim.34 Dobra jest sól, lecz jeśli sól zwietrzeje, czym solona będzie?35 Nie przyda się do ziemi, ani do gnoju, ale ją precz wyrzucą. Kto ma uszy ku słuchaniu, niechaj słucha.15 PRZYPOWIEŚĆ O ZGUBIONEJ OWCY.1 Zbliżali się też do niego celnicy i grzesznicy, aby go słuchać. 2 A faryzeusze 1 doktorowie szemrali, mówiąc: Że ten przyjmuje grzeszników, i i jada z nimi.3 I rzekł do nich tę przypowieść, mówiąc:4 Który z was człowiek, co ma sto owiec, jeśliby jedną z nich zgubił, czy nie zostawia dziewięćdziesięciu dziewięciu na pustyni, a nie idzie za tą, która zginęła, aż ją odnajdzie?5 A gdy ją znajdzie, kładzie na ramiona swoje, radując się6 I wróciwszy do domu, zwołuje przyjaciół i sąsiadów, mówiąc im:7 Radujcie się ze mną, bo znalazłem owcę moją, która była zginęła. ‘Powiadam wam, że tak będzie w niebie radość nad jednym grzesznikiem pokutę czyniącym, więcej niż nad dziewięćdziesięciu dziewięciu sprawiedliwymi, którzy nie potrzebują pokuty. PRZYPOWIEŚĆ O ZGUBIONEJ DRACHMIE.8 Albo która niewiasta mając dziesięć drachm, jeśliby zgubiła jedną drachmę czy nie zapala świecy, i nie wymiata domu, i nie szuka z pilnością, aż ją odnajdzie?9 A gdy znajdzie, zwołuje przyjaciółki i sąsiadki, mówiąc: Radujcie się ze mną, bo znalazłam drachmę, którą byłam zgubiła.10 Tak, powiadam wam, radość będzie przed aniołami Bożymi nad jednym grzesznikiem pokutę czyniącym. PRZYPOWIEŚĆ O SYNU MARNOTRAWNYM.11 Rzekł znowu: Pewien człowiek miał dwóch synów.12 I rzekł młodszy z nich ojcu: Ojcze, daj mi część majętności, która na mnie przypada. I rozdzielił im majętność.13 A po niewielu dniach młodszy syn, zebrawszy wszystko odjechał w daleką krainę, i tam roztrwonił swoją majętność, żyjąc rozpustnie.14 Skoro wszystko stracił, nastał głód wielki w tej krainie, i on sam zaczął cierpieć niedostatek.15 I poszedł, i przystał do jednego z obywateli tej krainy. I posłał go do wsi swojej, aby pasł wieprze.16 I radby był napełnić brzuch swój młótem, które jadały wieprze, a nikt mu nie dawał.17 Wszedłszy zaś w siebie, rzekł: Jakże wielu najemników w domu ojca mego ma dosyć chleba, a ja tu głodem przymieram!18 Wstanę, i pójdę do ojca mego, i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw niebu i przed tobą.19 Już nie jestem godzien nazywać się synem twoim; uczyń mię jakby jednym z najemników twoich.20 I wstawszy, poszedł do ojca swego. A gdy jeszcze był daleko, ujrzał go ojciec jego, i wzruszył się miłosierdziem; i przybiegłszy, upadł na szyję jego, i pocałował go.21 I rzekł mu syn: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw niebu i przed tobą; już nie jestem godzien nazywać się synem twoim.22 I rzekł ojciec do sług swoich: Prędko przynieście najlepszą szatę, a obleczcie go, i włóżcie pierścień na rękę jego i obuwie na nogi jego.23 I przyprowadźcie tucznego cielca, i zabijcie; a jedzmy, i ucztujmy.24 Albowiem ten syn mój umarł był, a ożył; zginął był, a odnalazł się. I poczęli ucztować.25 Starszy zaś syn jego był na polu; gdy wracał i zbliżał się do domu, usłyszał muzykę i taniec.26 I przyzwał jednego ze sług, i zapytał, co by to było.27 A on mu powiedział: Brat twój powrócił, i zabił ojciec twój cielca tucznego, że go zdrowym odzyskał. 28 I rozgniewał się, i nie chciał wejść; ojciec więc jego wyszedłszy, zaczął go prosić.29 Lecz on odpowiadając, rzekł ojcu swemu: Oto tak wiele lat ci służę, i nigdy nie przestąpiłem rozkazu twego; a nigdy mi nie dałeś koźlęcia, żebym ucztował z przyjaciółmi moimi.30 Ale gdy ten syn twój, który roztrwonił majątek swój z nierządnicami, powrócił, zabiłeś mu utuczonego cielca.31 A on mu odpowiedział: Synu, ty zawsze jesteś ze mną, i wszystko moje twoim jest.32 Wszakże trzeba było ucztować i weselić się, że ten brat twój był umarły, a ożył; zginął był, a odnalazł się.16 PRZYPOWIEŚĆ O NIESPRAWIEDLIWYM WŁODARZU.1 Mówił też do uczniów swoich: Był pewien człowiek bogaty, który miał włodarza; i doniesiono mu o nim, że roztrwonił dobra jego.2 I wezwał go i rzekł, mu: Cóż to słyszę o tobie? Zdaj sprawę z włodarstwa twego, bo już nie będziesz mógł włodarzyć3 I rzekł włodarz sam do siebie: Cóż uczynię, skoro pan mój odejmuje mi włodarstwo ? Kopać nie mogę, żebrać się wstydzę.4 Wiem, co uczynię, żeby, gdy będę złożony z włodarstwa, przyjęli mnie do domów swoich. 5 Wezwawszy zatem dłużników pana swego każdego z osobna, mówił pierwszemu: ile winieneś panu memu ?6 A on odpowiedział: Sto barył oliwy. I rzekł mu: Weź zapis swój, a siądź natychmiast, a napisz: pięćdziesiąt.7 A Potem drugiemu rzekł: A ty ileś winien ? A on rzekł: Sto miar pszenicy. I rzekł mu: Weź zapis swój, a napisz: osiemdziesiąt.8 I pochwalił pan niesprawiedliwego włodarza, że roztropnie uczynił; bo synowie tego świata roztropniejsi są w rodzaju swoim niż synowie światłości.9 I ja wam powiadam: Czyńcie sobie przyjaciół z mamony niesprawiedliwości, aby, gdy ustaniecie, przyjęli was do wiecznych przybytków.10 Kto wierny jest w najmniejszej rzeczy, i w większej jest wierny; a kto w małym jest niesprawiedliwy, ten i w większym jest niesprawiedliwy.11 Jeśli więc w niesprawiedliwej mamonie nie byliście wierni, prawdziwe dobra kto wam powierzy ?12 A jeśliście w cudzym nie byli wierni, któż wam da, co jest wasze?13 Żaden sługa nie może dwom panom służyć; bo albo jednego będzie miał w nienawiści, a drugiego będzie miłował; albo z jednym trzymać będzie, a drugim wzgardzi. Nie możecie służyć Bogu i mamonie.14 Słuchali zaś tego wszystkiego faryzeusze, którzy byli chciwi, i naśmiewali się z niego. 15 I rzekł im: Wy jesteście, którzy sami siebie usprawiedliwiacie przed ludźmi, lecz Bóg zna serca wasze; albowiem to, co u ludzi jest wyniosłe, obrzydliwością jest przed Bogiem.16 Zakon i prorocy aż do Jana; od tego czasu królestwo Boże bywa przepowiadane, a każdy gwałt mu zadaje.17 Łatwiej też niebu i ziemi przeminąć, niż jednej kresce z Zakonu wypaść.18 Każdy, który opuszcza żonę swą, a drugą pojmuje, cudzołoży; a kto od męża opuszczoną pojmuje, cudzołoży. PRZYPOWIEŚĆ O BOGACZU I ŁAZARZU.19 Był pewien człowiek bogaty, który obłóczył się w purpurę i w bisior, i ucztował wystawnie na każdy dzień.20 I był pewien żebrak, imieniem Łazarz, który leżał u wrót jego, pełen wrzodów,21 i pragnął nasycić się okruszynami, które spadały ze stołu bogacza, a nikt mu nic dawał; za to nawet psy przychodziły i lizały wrzody jego.22 A stało się, że umarł żebrak, i zaniesiony jest przez aniołów na łono Abrahama. Umarł też i bogacz, i pogrzebany jest w piekle. 23 A podniósłszy oczy swoje, gdy był w mękach, ujrzał Abrahama z daleka i Łazarza na łonie jego.24 A wołając, rzekł: Ojcze Abrahamie! Zmiłuj się nade mną, a poślij Łazarza, aby umoczył koniec palca swego we wodzie, i ochłodził język mój, bo cierpię męki w tym płomieniu.25 I rzekł mu Abraham: Synu, wspomnij, że za życia swego otrzymałeś dobra, a Łazarz przeciwnie złe: a teraz on ma pociechę, a ty męki cierpisz.26 A nad to wszystko, między nami a wami wielka przepaść jest utwierdzona; aby ci, którzy chcą przejść stąd do was, nie mogli, ani stamtąd tutaj się przeprawić.27 I rzekł: Proszę cię więc, ojcze, abyś go posłał do domu ojca mego,28 bo mam pięciu braci, aby ch przestrzegł, żeby też i oni nie przyszli na to miejsce mąk.29 I rzekł mu Abraham: Mają Mojżesza i proroków, niechże ich słuchają. Lecz on rzekł: Nie, ojcze Abrahamie, ale gdyby kto z umarłych przyszedł do nich, będą pokutę czynili.30 I rzekł mu: Jeśli Mojżesza i proroków nie słuchają, choćby też kto z martwych powstał, nie uwierzą.17 WSKAZÓWKI DLA UCZNIÓW.1 I rzekł do uczniów swoich: Nie podobna jest, aby zgorszenia przyjść nie miały; lecz biada temu, przez kogo przychodzą.2 Pożyteczniej by mu było, gdyby kamień młyński zawieszono na szyi jego, i wrzucono go w morze, niż żeby miał zgorszyć jednego z tych malutkich. 3 Uważajcie na samych siebie. Jeśli brat twój zgrzeszy przeciw tobie, upomnij go; a jeśli będzie żałował, odpuść mu.4 I choćby siedemkroć razy na dzień zgrzeszył przeciw tobie, i siedemkroć razy na dzień nawrócił się do ciebie, mówiąc: Żal mi; odpuść mu.5 I rzekli apostołowie Panu: Przymnóż nam wiary.6 Pan zaś rzekł: Jeślibyście mieli wiarę, jak ziarno gorczyczne, powiecie temu drzewu morwowemu: Wykorzeń się, a przesadź się w morze, a usłucha was.7 A któż z was mając sługę orzącego lub pasącego, gdy on wróci z pola, powie mu: Zaraz pójdź, siądź do stołu,8 a nie powie mu: Przygotuj dla mnie wieczerzę, a przepasz się i służ mi, aż się najem i napiję, a potem ty będziesz jadł i pił? 9 Czy dziękuje owemu słudze, że uczynił to, co mu rozkazał? Nie sądzę. Tak i wy, gdy uczynicie wszystko, co wam rozkazano, mówcie: Słudzy nieużyteczni jesteśmy:cośmy winni byli uczynić, uczyniliśmy.D. OSTATNIA PODRÓŻ DO JERUZALEM (17,11-19,28) OCZYSZCZENIE DZIESIĘCIU TRĘDOWATYCH.11 I stało się, gdy szedł do Jeruzalem przechodził między Samarią a Galileą12 A gdy wchodził do pewnego miasteczka, zabiegło mu dziesięciu trędowatych, co stanęli z daleka,13 i podnieśli głos, mówiąc: Jezusie, Nauczycielu, zmiłuj się nad nami.14 A gdy ich ujrzał, rzekł: Idźcie, pokażcie się kapłanom. I stało się, kiedy szli, zostali oczyszczeni.15 A jeden z nich, gdy zobaczył, że jest uzdrowiony, wrócił się, chwaląc Boga głosem wielkim.16 I padł na twarz u nóg jego, dziękując; a ten był Samarytanin.17 Jezus zaś odpowiadając rzekł: Czy nie dziesięciu zostało oczyszczonych? A dziewięciu gdzie jest?18 Nie znalazł sie żaden, który by się wrócił a dał chwałę Bogu, tylko ten cudzoziemiec?19 I rzekł mu: Wstań, idź, bo wiara twoja cię uzdrowiła. O NADEJŚCIU KRÓLESTWA BOŻEGO.20 A spytany przez faryzeuszów, kiedy przyjdzie królestwo Boże, odpowiadając im, rzekł: Nie przychodzi królestwo Boże dostrzegalnie.21 I nie powiedzą: oto tu, albo: tam. Oto bowiem królestwo Boże w was jest.22 I rzekł do uczniów swoich. Przyjdą dni, gdy pragnąć będziecie oglądać jeden dzień Syna Człowieczego, a nie ujrzycie.23 I będą wam mówić: oto tu, i: oto tam. Nie chodźcież, ani się za nimi nie udawajcie.24 Albowiem jako błyskawica, gdy zabłyśnie spod nieba, rozświetla to, co jest pod niebem, tak będzie i Syn Człowieczy w dzień swój.25 Lecz potrzeba mu pierwej wiele ucierpieć i być wzgardzonym od narodu tego.26 A jak było za dni Noego, tak będzie i za dni Syna Człowieczego.27 Jedli i pili, żenili się i za mąż wydawali, aż do dnia, którego Noe wszedł do korabia; i przyszedł potop, i wytracił wszystkich.28 Podobnie jak działo się za dni Lota: jedli i pili, kupowali i sprzedawali, szczepili i budowali.29 A tego dnia, którego Lot wyszedł z Sodomy, spadł deszcz ognisty i siarczysty z nieba, i wszystkich wytracił. 30 Podobnie stanie się w dzień, w którym Syn Człowieczy się objawi.31 W owej godzinie kto będzie na dachu, a sprzęty jego w domu, niechaj nie schodzi, by je zabrać; a kto na polu, niech także nazad się nie wraca.32 Wspomnijcie na żonę Lota.33 Ktokolwiek starałby się zachować duszę swoją, straci ją; a kto by ją stracił, ożywi ją.34 Powiadam wam: W owej nocy będzie dwóch na jednym łożu: jednego wezmą, a drugiego zostawią.35 Dwie będą mleć razem: jedną wezmą, a drugą zostawią. Dwaj będą na polu: jeden będzie wzięty, a drugi zostawiony.36 A odpowiadając rzekli mu: Gdzież; Panie ? A on im rzekł: Gdziekolwiek będzie ciało, tam zgromadzą się i orły.18 NIESPRAWIEDLIWY SĘDZIA I WDOWA1 A powiedział im też przypowieść, że zawsze trzeba się modlić, a nie ustawać, mówiąc:2 Był w jednym mieście pewien sędzia, który się Boga nie bał, a ludzi się nie wstydził.3 Była zaś w tym mieście pewna wdowa, i chodziła do niego, mówiąc: Uczyń mi sprawiedliwość z przeciwnikiem moim!4 Ale on nie chciał przez długi czas. Potem zaś rzekł sam do siebie: Chociaż się Boga nie boję, i ludzi się nie wstydzę,5 ponieważ jednak naprzykrza mi się ta wdowa, uczynię jej sprawiedliwość, aby na koniec przyszedłszy, nie zelżyła mnie.6 I rzekł Pan: Słuchajcie, co mówi niesprawiedliwy sędzia.7 A Bóg, czy nie uczyni sprawiedliwości wybranym swoim, wołającym do niego we dnie i w nocy, i będzie zwlekał w ich sprawie?8 Powiadam wam, że rychło im sprawiedliwość uczyni. Wszelako Syn Człowieczy gdy przyjdzie, sądzisz, że znajdzie wiarę na ziemi ? PRZYPOWIEŚĆ O FARYZEUSZU I CELNIKU.9 Rzekł też i do niektórych, co ufali sami w sobie, mając się za sprawiedliwych, i innymi gardzili, tę przypowieść.10 Dwóch ludzi weszło do świątyni, aby się modlić, jeden faryzeusz, a drugi celnik.11 Faryzeusz stojąc, tak się sam w sobie modlił: Boże, dziękuję ci, że nie jestem jak inni ludzie, drapieżni, niesprawiedliwi, cudzołożnicy, jako i ten celnik.12 Poszczę dwakroć w tydzień; daję dziesięciny ze wszystkiego, co mam.13 A celnik stojąc z daleka, nie chciał ani oczu podnieść w niebo; ale bił się w piersi, mówiąc: Boże, bądź miłościw mnie grzesznemu!14 Powiadam wam, odszedł ten usprawiedliwiony do domu swego, a nie tamten. Albowiem każdy, co się wywyższa, będzie uniżony; a kto się uniża, będzie podwyższony. JEZUS I DZIECI.15 Przynosili mu też i dziatki, aby się ich dotykał; co widząc uczniowie, łajali ich.16 Lecz Jezus przywoławszy je, rzekł: Dopuśćcie dziatkom przychodzić do mnie, a nie zabraniajcie im; albowiem takich jest królestwo Boże17 Zaprawdę wam powiadam: Ktokolwiek by nie przyjął królestwa Bożego jak dziecko, nie wejdzie do niego. BOGATY MŁODZIENIEC.18 I zapytał go pewien książę, mówiąc: Nauczycielu dobry, co czyniąc, otrzymam życie wieczne?19 Jezus zaś rzekł mu: Czemu nazywasz mię dobrym ? Nikt nie jest dobry, tylko sam Bóg.20 Znasz przykazania: “Nie zabijaj; nie cudzołóż; nie kradnij; nie mów fałszywego świadectwa; czcij ojca swego i matkę.” 21 A on rzekł: Tego wszystkiego przestrzegałem od młodości mojej.22 Co usłyszawszy Jezus, rzekł mu: Jednego ci jeszcze niedostaje: sprzedaj wszystko, co masz, a daj ubogim, a będziesz miał skarb w niebie, a przyjdź, chodź za mną.23 0n usłyszawszy to, zasmucił się, bo był bardzo bogaty.24 A Jezus widząc go zasmuconego, rzekł: Jakże trudno ci, co mają pieniądze, wejdą do królestwa Bożego! 25 Albowiem łatwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho igielne, niż bogaczowi wejść do królestwa Bożego.26 I rzekli ci, co słuchali: Któż więc może być zbawiony?27 Rzekł im: Co niemożebne jest u ludzi, możebne jest u Boga.28 Piotr zaś rzekł: Oto my opuściliśmy wszystko, a poszliśmy za tobą.29 A on im rzekł: Zaprawdę wam powiadam, że nie ma nikogo, który opuścił dom, albo rodziców, albo braci, albo żonę, albo dzieci dla królestwa Bożego,30 a nie otrzymałby daleko więcej w tym czasie, a w przyszłym wieku życia wiecznego. TRZECIA ZAPOWIEDŹ MĘKI.31 I wziął z sobą Jezus dwunastu, i rzekł im: Oto wstępujemy do Jerozolimy i wypełni się wszystko, co napisane jest przez proroków o Synu Człowieczym.32 Będzie bowiem wydany poganom, i będzie naigrawany, i ubiczowany, i oplwany;33 A ubiczowawszy, zabiją go, a dnia trzeciego zmartwychwstanie.34 A oni nic z tego nie zrozumieli, i było to słowo zakryte przed nimi, i nie rozumieli, co się mówiło. UZDROWIENIE ŚLEPEGO Z JERYCHA.35 I stało się, gdy się przybliżał do Jerycha, pewien ślepy siedział przy drodze, żebrząc.36 A usłyszawszy rzeszę przechodzącą pytał, co by to było.37 I powiedzieli mu, że Jezus Nazareński przechodzi.38 I zawołał, mówiąc: Jezusie, synu Dawidów, zmiłuj się nade mną.39 A ci, co szli na przedzie, łajali go, aby milczał. Lecz on tym więcej wołał: Synu Dawidów, zmiłuj się nade mną.40 Jezus zaś stanąwszy, kazał przyprowadzić go do siebie. A gdy się przybliżył, spytał go,41 mówiąc: Co chcesz, abym ci uczynił? A on powiedział: Panie, abym przejrzał. 42 A Jezus mu rzekł: Przejrzyj, wiara twoja cię uzdrowiła.42 I natychmiast przejrzał, i szedł za nim, wielbiąc Boga. I cały lud, widząc to, oddał chwałę Bogu.19 W GOŚCINIE U ZACHEUSZA.1 A wszedłszy, przechodził przez Jerycho.2 I oto mąż imieniem Zacheusz; a był on przełożony nad celnikami, i był bogaty.3 I starał się zobaczyć Jezusa, który to jest, a nie mógł z powodu rzeszy bo był małego wzrostu. 4 I pobiegłszy naprzód, wszedł na drzewo płonnej figi, aby go ujrzeć; bo tamtędy miał iść. 5 A gdy Jezus przyszedł na miejsce, spojrzawszy w górę, ujrzał go, i rzekł do niego: Zacheuszu, zejdź prędko; albowiem dziś potrzeba mi zamieszkać w domu twoim. 6 I zeszedł prędko, i przyjął go z radością.7 A widząc to, szemrali wszyscy, mówiąc, że wszedł w gościnę do człowieka grzesznego.8 Zacheusz zaś stanąwszy, rzekł do Pana: Oto, Panie, połowę dóbr moich daję ubogim; a jeśli kogo w czym oszukałem, zwracam mu w czwórnasób.9 Rzekł Jezus do niego: Iż dzisiaj zbawienie stało się temu domowi, dlatego że i on jest synem Abrahamowym.10 Przyszedł bowiem Syn Człowieczy szukać i zbawić to, co było zginęło. PRZYPOWIEŚĆ O 1O MINACH.11 Gdy oni tego słuchali, powiedział jeszcze jedną przypowieść, dlatego że był blisko Jeruzalem, i dlatego że mniemali, jakoby wnet miało się objawić królestwo Boże.12 Rzekł więc: Pewien człowiek szlachetnego rodu wybrał się w daleką krainę, aby otrzymać dla siebie królestwo i powrócić.13 I zwoławszy dziesięciu sług swoich, dał im dziesięć grzywien, i rzekł do nich: Handlujcie, aż powrócę.14 A obywatele jego mieli go w nienawiści, i wyprawili za nim poselstwo, mówiąc: Nie chcemy, aby ten królował nad nami.15 I stało się, że powrócił, otrzymawszy królestwo, i kazał wezwać sługi, którym dał był pieniądze, aby dowiedzieć się, co każdy z nich zarobił.16 I przyszedł pierwszy, mówiąc: Panie, grzywna twoja dziesięć grzywien przysporzyła.17 I rzekł mu: Dobrze, sługo dobry, ponieważ w małym byłeś wierny, będziesz miał władzę nad dziesięciu miastami.18 Przyszedł i drugi, mówiąc: Panie, grzywna twoja pięć grzywien uczyniła.19 Rzekł i temu: I ty bądź nad pięciu miastami.20 A trzeci przyszedł, mówiąc: Panie, oto grzywna twoja, którą miałem zachowaną w chustce,21 bom się bał ciebie, że jesteś człowiek srogi: bierzesz, czegoś nie położył, a żniesz, czegoś nie posiał.22 Rzekł mu: Z ust twoich sądzę cię, zły sługo! Wiedziałeś, że jaˇjestem człowiek srogi, który bierze, czego nie położył, i żnie, czego nie posiał.23 A dlaczego nie dałeś pieniędzy moich do banku, abym ja wróciwszy przecież z zyskiem je odebrał.24 I rzekł tam stojącym: Weźcie od niego grzywnę, a dajcie temu, który ma dziesięć grzywien.25 I rzekli mu: Panie, ma dziesięć grzywien!26 A powiadam wam, że każdemu, który ma, będzie dane, i obfitować będzie, a temu, który nie ma, i to co ma,, odjęte mu będzie.27 Nieprzyjaciół zaś moich, tych, którzy nie chcieli, abym królował nad nimi, przywiedźcie tu, i zabijcie przede mną. 28 A to rzekłszy, poszedł naprzód, idąc do Jeruzalem.IV. Ostatni pobyt w Jeruzalem aż do męki. (19,29 – 21,38) TRIUMFALNY WJAZD DO JEROZOLIMY.29 I stało się, gdy się przybliżył do Betfage i Betanii, u góry, którą zwą Oliwną, posłał dwóch uczniów swoich mówiąc:30 Idźcie do miasteczka które jest przed wami; a wchodząc do niego, znajdziecie oślę uwiązane, na którym jeszcze nikt z ludzi nie siedział; odwiążcie je i przyprowadźcie.31 A jeśliby was kto spytał: Czemu odwiązujecie, tak mu powiecie: Że Pan potrzebuje posługi jego.32 I odeszli ci, którzy byli posłani, i znaleźli oślę stojące, jak im powiedział.33 Gdy zaś oni odwiązywali oślę, rzekli do nich właściciele jego: Czemu odwiązujecie oślę?34 A oni odpowiedzieli: Że go Panu potrzeba.35 I przyprowadzili je do Jezusa, i zarzuciwszy szaty swoje na oślę, posadzili Jezusa.36 A gdy jechał, słali szaty swoje na drodze.37 A gdy się już tam przybliżał, gdzie schodzi się w dół z góry Oliwnej, poczęły wszystkie rzesze uczniów, radując się, chwalić Boga głosem wielkim za wszystkie cuda, które widzieli, mówiąc:38 “Błogosławiony, który przychodzi król w imię Pańskie; pokój na niebie, a chwała na wysokości.”39 Niektórzy zaś faryzeusze spośród rzeszy, rzekli do niego: Nauczycielu, skarć uczniów swoich!40 A on im rzekł: Powiadam wam, że jeśliby ci milczeli, kamienie wołać będą. ZAPOWIEDŻ UPADKU JEROZOLIMY.41 Skoro się przybliżył, ujrzawszy miasto, zapłakał nad nim, mówiąc:42 O gdybyś i ty poznało, i to w ten dzień twój, co jest ku pokojowi twemu, a teraz zakryte jest przed oczyma twymi!43 Albowiem przyjdą na cię dni, i otoczą cię nieprzyjaciele twoi wałem, i oblegną cię, i ścisną cię zewsząd;44 i na ziemię cię powalą i synów twoich, którzy w tobie są, i nie zostawią w tobie kamienia na kamieniu; dlatego żeś nie poznało czasu nawiedzenia twego. WYRZUCENIE KUPCZĄCYCH Z śwIĄTvNl.45 I wszedłszy do świątyni, począł wypędzać sprzedających w niej i kupujących,46 mówiąc im: Napisano: że dom mój jest domem modlitwy, a wyście go uczynili jaskinią zbójców.47 I uczył każdego dnia w świątyni.48 A przedniejsi kapłani i doktorowie i starsi ludu starali się go zgubić;49 ale nie znajdowali, co by mu uczynić; bo wszystek lud bardzo pilnie go słuchał.20 ROZPRAWA Z PRZEDSTAWICIELAMI SANHEDRYNU.1 I stało się jednego dnia, gdy on uczył lud w świątyni, i opowiadał ewangelię, zeszli się przedniejsi kapłani i doktorowie ze starszymi,2 i rzekli do niego, mówiąc: Powiedz nam jaką mocą to czynisz, albo kto jest, co ci dał tę władzę?3 A Jezus odpowiadając, rzekł do nich: Spytam i ja was o jedną rzecz, odpowiedzcie mi:4 Czy chrzest Janowy był z nieba, czy też z ludzi ?5 Lecz oni rozważali między sobą, mówiąc: Jeśli powiemy: z nieba, rzecze: Czemuż więc nie uwierzyliście mu?6 A jeśli rzeczemy: z ludzi, wszystek lud ukamienuje nas, bo przekonani są, że Jan jest prorokiem.7 I odpowiedzieli, że nie wiedzą, skąd był.8 A Jezus im powiedział: To i ja wam nie powiem, jaką mocą to czynię. PRZYPOWIEŚĆ O NAJEMNIKACH W WINNICY.9 Począł zaś mówić do ludu tę przypowieść: Pewien człowiek posadził winnicę, i wynajął ją oraczom, a sam odjechał na czas dłuższy.10 A w swoim czasie posłał do oraczów sługę, aby mu dali z owocu winnicy. A oni obiwszy go, odesłali z niczym.11 I znowu posłał drugiego sługę. Lecz oni i tego obiwszy i znieważywszy, odesłali z niczym.12 I posłał jeszcze trzeciego; a oni i tego zraniwszy, wyrzucili.13 Pan zaś winnicy rzekł: Co uczynię? Poślę syna mego umiłowanego. Może, gdy zobaczą, ulękną się14 0racze zaś, ujrzawszy go, namyślali się między sobą, mówiąc: Ten jest dziedzic; zabijmy go, aby dziedzictwo nam się dostało.15 I wyrzuciwszy go z winnicy, zabili. Cóż im więc uczyni pan winnicy ?16 Przyjdzie, i wygubi tych oraczów, a winnicę odda innym. Co usłyszawszy, rzekli mu: Uchowaj Boże!17 On zaś spojrzawszy na nich, rzekł: Cóż więc znaczy, co jest napisane: “Kamień, który odrzucili budowniczy, ten stał się kamieniem węgielnym ?”18 Każdy, kto upadnie na ten kamień, rozbije się, a na kogo on spadnie, tego skruszy.19 I usiłowali przedniejsi kapłani i doktorowie targnąć się nań rękami w tejże chwili, lecz bali się ludu. Zrozumieli bowiem, że przeciw nim powiedział to podobieństwo. CZY PŁACIĆ PODATEK?20 A Śledząc go, posłali szpiegów, którzy udawaliby sprawiedliwych, aby go podchwycić w mowie, żeby go wydać do urzędu i władz namiestnika.21 I spytali go, mówiąc: Nauczycielu, wiemy, że dobrze mówisz i uczysz; a nie oglądasz się na osobg, lecz drogi Bożej w prawdzie nauczasz.22 Czy godzi się nam dawać podatek cesarzowi, czy też nie?23 Lecz on przejrzawszy podstęp ich, rzekł do nich: Czemu mnie kusicie?24 Pokażcie mi denara. Czyj ma obraz i napis ? Odpowiadając, rzekli mu: Cesarski. 25 I rzekł im: Oddajcież więc, co jest cesarskiego cesarzowi, a co jest Bożego Bogu.26 I nie mogli zganić słowa jego przed ludem, a dziwiąc się odpowiedzi jego, umilkli. SADUCEUSZE, A ZMARTWYCHWSTANIE CIAŁ.27 Przystąpili zaś niektórzy z saduceuszów, co mówią, że nie ma zmartwychwstania, i spytali go,28 mówiąc: Nauczycielu! Mojżesz napisał nam: “Jeśliby czyjś brat umarł, mając żonę, a byłby bez dzieci, niech brat jego weźmie ją za żonę, i wzbudzi potomstwo bratu swemu.”29 Było tedy siedmiu braci; a pierwszy pojął żonę, i umarł bezdzietnie.30 I pojął ją drugi, ale i ten umarł bez syna.31 I trzeci ją pojął, i tak samo wszyscy siedmiu, a nie zostawili potomstwa, i pomarli.32 Po wszystkich umarła też i niewiasta.33 W zmartwychwstaniu więc któregoż z nich będzie żoną, ponieważ siedmiu miało ją za żonę?34 I rzekł im Jezus: Synowie tego świata żenią się i za mąż idą;35 lecz ci, którzy za godnych będą uznani wieku tamtego i powstania z martwych, nie będą ani wychodzić za mąż, ani żon pojmować.36 Nie będą bowiem mogli więcej umrzeć; bo są równi aniołom i są dziećmi Bożymi, będąc dziećmi zmartwychwstania.27 A że umarli zmartwychwstają, to i Mojżesz pokazał u krzaka, zowiąc Pana “Bogiem Abrahama i Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba.” 38 A Bóg nie jest umarłych, ale żywych, jemu bowiem wszyscy żyją.39 A odpowiadając niektórzy z doktorów, rzekli mu: Nauczycielu, dobrześ powiedział. 40 I już o nic więcej nie śmieli go pytać. CHRYSTUS SYNEM I PANEM DAWIDA.41 I rzekł do nich: Jakże to mówią, że Chrystus jest synem Dawidowym ?42 A sam Dawid powiada w księdze Psalmów: “Rzekł Pan Panu mojemu: Siądź po prawicy mojej,43 aż położę nieprzyjaciół twoich podnóżkiem nóg twoich.”44 Dawid więc nazywa go Panem; jakże jest synem jego ? 45 Gdy zaś cały lud słuchał, rzekł uczniom swoim:46 Strzeżcie się doktorów, którzy chętnie chodzą w długich szatach, i lubią pozdrowienia na rynku i pierwsze krzesła w synagogach i pierwsze miejsca przy ucztach,47 którzy objadają domy wdów, udając długą modlitwę. Tych czeka większe potępienie.21 GROSZ WDOWI.1 A spoglądając, ujrzał tych bogatych, którzy rzucali do skarbony ofiary swoje.2 A ujrzał też i ubożuchną wdowę wrzucającą dwa szelążki.3 I rzekł: Prawdziwie wam powiadam, że ta uboga wdowa więcej, niż wszyscy wrzuciła.4 Albowiem ci wszyscy z tego, co im zbywało, wrzucili do darów Bożych, a ta z niedostatku swego włożyła wszystko, co miała na utrzymanie swoje. PROROCTWO O ZBURZENIU JEROZOLIMY I KOŃCU ŚWIATA.5 A gdy niektórzy mówili o świątyni, że jest ozdobiona pięknymi kamieniami i darami, rzekł:6 Przyjdą dni, że z tego, na co patrzycie, nie zostanie kamień na kamieniu, który by nie był rozwalony.7 I pytali go, mówiąc: Nauczycieiu, kiedyż się to stanie, a co za znak, gdy się to dziać zacznie?8 A on im rzekł: Uważajcie; żeby was nie zwiedziono; bo wielu przyjdzie w imię moje, mówiąc, że ja jestem, a czas się przybliżył; nie chodźcież więc za nimi.9 Gdy zaś usłyszycie o wojnach i rozruchach, nie lękajcie się: potrzeba, aby to wpierw się stało, ale jeszcze nie zaraz koniec.10 Wtedy im mówił: Powstanie naród przeciw narodowi i królestwo przeciw królestwu.11 I wielkie trzęsienia ziemi będą miejscami, i mory i głody i strachy z nieba i znaki wielkie będą.12 Ale przed tym wszystkim podniosą na was ręce swoje, i będą was prześladować, podając do synagog i więzień, ciągnąc do królów i namiestników dla imienia mego.13 To zaś was spotka na świadectwo.14 A przeto weźcie sobie do serca nie obmyślać naprzód, jakbyście mieli odpowiadać.15 Ja bowiem dam wam wymowę i mądrość, której nie będą mogli oprzeć się, ani sprzeciwiać wszyscy przeciwnicy wasi.16 A wydawać was będą rodzice i bracia i krewni i przyjaciele, i niektórych z was o śmierć przyprawią. 17 I będziecie w nienawiści u wszystkich dla imienia mego.18 A włos z głowy waszej nie zginie.19 W cierpliwości waszej posiądziecie dusze wasze. UPADEK JEROZOLIMY.20 Gdy zaś ujrzycie Jeruzalem wojskiem otoczone, wtedy wiedzcie, że się przybliżyło spustoszenie jego.21 Wtedy ci, co są w Judei, niech uciekają na góry, a którzy są w środku niej, niech uchodzą, a ci, co są po okolicznych miejscach, niech do niej nie wchodzą22 Są to bowiem dni pomsty, aby się wypełniło wszystko, co było napisane.23 A biada brzemiennym i karmiącym w owe dni; albowiem będzie ucisk wielki na ziemi i gniew przeciw ludowi temu. 24 I polegną od ostrza miecza, i zapędzą ich w niewolę między wszystkie narody, a Jeruzalem deptane będzie przez pogan, aż się wypełnią czasy narodów. KONIEC ŚWIATA. 25 I będą znaki na słońcu i księżycu i na gwiazdach, a na ziemi uciśnienie narodów od zamieszania szumu morskiego i nawałnicy,26 skoro ludzie schnąć będą od strachu i oczekiwania tych rzeczy, które będą przychodzić na wszystek świat; albowiem moce niebieskie poruszone będą.27 A wtedy ujrzą Syna Człowieczego, przychodzącego w obłoku, z mocą wielką i z majestatem.28 Gdy zaś to dziać się pocznie, spojrzyjcie, a podnieście głowy wasze, bo się przybliża odkupienie wasze.29 I powiedział im podobieństwo: Spojrzyjcie na figę i na wszystkie drzewa.30 Gdy już z siebie owoc wydają, wiecie, że już blisko jest lato.31 Tak i wy, gdy ujrzycie, że się to będzie działo, wiedzcie, że blisko jest królestwo Boże.32 Zaprawdę mówię wam, że nie przeminie to plemię, aż się wszystko ziści.33 Niebo i ziemia przeminą, ale słowa moje nie przeminą. ZACHĘTA DO CZUJOŚC1.34 A miejcie się na baczności, aby kiedy serca wasze nie były obciążone obżarstwem i opilstwem i troskami tego życia, żeby na was z nagła ten dzień nie przyszedł.35 Albowiem spadnie on jak potrzask na wszystkich, którzy mieszkają po całej ziemi.36 A przeto czuwajcie modląc się na każdy czas, abyście byli godni uniknąć tego wszystkiego, co przyjść ma, i stanąć przed Synem Człowieczym.37 I nauczał we dnie w świątyni, a w nocy wychodząc, przebywał na górze, którą zwą Oliwną.38 A wszystek lud od rana schodził się do niego w świątyni, aby go słuchać.CZĘŚĆ III (22,1- 24,53)MĘKA I ZMARTWYCHWSTANIE ZBAWICIELAI. MĘKA (22,1 – 23,56)22 ZDRADA JUDASZA. 1 Zbliżał się też dzień święty Przaśników, nazywany Paschą.2 A przedniejsi kapłani i doktorowie przemyśliwali, jakby Jezusa zabić, ale bali się ludu.3 I wstąpił szatan w Judasza, którego zwano Iszkariotą, jednego z dwunastu.4 I odszedł, i umówił się z przedniejszymi kapłanami i przełożonymi, jakby im go wydał.5 I uradowali się, i ułożyli, że mu dadzą pieniądze.6 I obiecał, i szukał sposobnej pory, jakby im go wydać z dala od rzeszy. OSTATNIA WIECZERZA.7 Przyszedł zaś dzień Przaśników, w którym należało ofiarować Paschę.6 I posłał Piotra i Jana, mówiąc: Idźcie, i przygotujcie nam Paschę, abyś-my pożywali.9 A oni rzekli: Gdzie chcesz, abyśmy przygotowali ?10 I rzekł do nich: Oto gdy wejdziecie do miasta, spotka się z wami pewien człowiek, niosący dzban wody; idźcież za nim do domu, do którego wejdzie11 I powiecie gospodarzowi domu: Nauczyciel mówi tobie: Gdzie jest gospoda, w której bym spożył Paschę z uczniami moimi 12 A on wam pokaże wieczernik wielki, usłany, i tam przygotujcie.13 0dszedłszy zaś znaleźli, jak im powiedział, i przygotowali Paschę.14 A gdy przyszła pora, zasiadł do stołu, i dwunastu apostołów z nim. 15 I rzekł im: Pożądaniem pożądałem pożywać tę Paschę z wami, zanimbym cierpiał.16 Gdyż wam powiadam, że odtąd nie będę jej pożywał, aż się wypełni w królestwie Bożym.17 A wziąwszy kielich dzięki czynił i rzekł: Weźcie, a podzielcie między siebie.18 Albowiem wam powiadam, że nie będę pił z owocu winnego szczepu, aż przyjdzie królestwo Boże. USTANOWIENIE EUCHARYSTII19 A wziąwszy chleb, dzięki czynił, łamał, i dał im, mówiąc: To jest ciało moje, które się za was daje. To czyńcie na moją pamiątkę.20 Tak samo i kielich, po wieczerzy, mówiąc: Ten jest kielich, Nowy Testament we krwi mojej, który za was będzie wylany.21 Wszelako, oto ręka tego, co mnie wydaje, ze mną jest na stole.22 A Syn Człowieczy idzie wprawdzie według tego, co jest postanowione; wszakże biada człowiekowi temu, przez którego będzie wydany.28 A oni zaczęli pytać się między sobą, który by to z nich był, co miał to uczynić. SPÓR O PIERWSZEŃSTWO.24 wszczął się też spór między nimi, który by z nich zdawał się być większym.25 I rzekł im: Królowie narodów panują nad nimi, a ci, którzy władzę nad nimi sprawują, zwani są dobroczyńcami.26 Lecz wy nie tak; ale który jest między wami większy, niech będzie jako mniejszy; a przełożony, jako ten, co służy.27 Albowiem któż jest większy: ten, co siedzi u stołu, czy ten, co służy? Czyż nie ten, który siedzi? Ja też jestem wpośród was, jako ten, który służy.28 Lecz wy jesteście, którzyście wytrwali przy mnie w pokusach moich. 29 I ja wam przekazuję króIestwo, jak mi przekazał Ojciec mój,30 abyście jedli i pili u stołu mego w królestwie moim, i siedzieli na stolicach, sądząc dwanaście pokoleń izraelskich. ZAPOWIEDŹ ZAPARCIA SIĘ PIOTRA.31 I rzekł Pan: Szymonie, Szymonie! Oto szatan pożądał, aby was przesiał jako pszenicę.32 Ale ja prosiłem za tobą, aby nie ustała wiara twoja; a ty kiedyś, nawróciwszy się, utwierdzaj braci twoich.33 A on mu rzekł: Panie! Z tobą gotów jestem iść do więzienia, i na śmierć.34 Lecz on rzekł: Powiadam ci, Piotrze, nie zapieje dziś kur, aż się trzykroć zaprzesz, że mię nie znasz.35 I rzekł im: Gdy was posłałem bez trzosa i torby podróżnej i obuwia, czy wam czego brakowało? A oni rzekli: Niczego.36 Rzekł im tedy: Ale teraz, kto ma trzos, niech weźmie także i torbę podróżną; a kto nie ma, niech sprzeda płaszcz swój, a kupi miecz.37 Albowiem powiadam wam, iż jeszcze potrzeba, aby to, co napisane jest, wypełniło się na mnie: “I policzony jest między złoczyńców.” Gdyż to, co mnie dotyczy, do końca dochodzi.38 Lecz oni rzekli: Panie, oto tu dwa miecze. On zaś im rzekł: Dosyć jest. MODLITWA I KONANIE W OGROJCU39 A wyszedłszy, zdążał według zwyczaju na górę Oliwną, a za nim też poszli i uczniowie.40 A gdy przyszedł na miejsce, rzekł im: Módlcie się, abyście nie weszli w pokuszenie.41 Sam zaś oddalił się od nich jakby na rzutkamienia, a upadłszy na kolana,modlił się,42 mówiąc: Ojcze, jeśli chcesz, przenieś ode mnie ten kielich; wszakże nie moja wola, ale twoja niech się stanie.43 I ukazał mu się anioł z nieba, posilając go. A będąc w trwodze śmiertelnej, modlił się usilniej.44 I stał się pot jego jak krople krwi, spływającej na ziemię.45 A gdy wstał od modlitwy, i przyszedł do uczniów swoich, znalazł ich śpiących ze smutku.46 I rzekł im: Czemu śpicie? Wstańcie, módlcie się, abyście nie weszli w pokusę. POJMANIE JEZUSA.47 Gdy on jeszcze mówił, oto rzesza i ten, którego zwano Judaszem, jeden z dwunastu, szedł przed nimi, i przystąpił do Jezusa, aby go pocałować.48 Jezus zaś mu rzekł: Judaszu, pocałunkiem wydajesz Syna Człowieczego?49 A ci, którzy przy nim byli, widząc, co się dziać miało, rzekli mu: Panie, czy mamy bić mieczem ?50 I jeden z nich uderzył sługę najwyższego kapłana, i uciął ucho jego prawe.51 Jezus zaś odpowiadając, rzekł: Poprzestańcie; nic nad to! A dotknąwszy ucha jego, uzdrowił go.52 I rzekł Jezus do tych, (którzy wyszli przeciw niemu) przedniejszych kapłanów i urzędników świątyni i starszych: Wyszliście jak na zbójcę z mieczami i kijami 53 Gdy codziennie wśród was bywałem w świątyni, nie podnieśliście rąk na mnie; ale ta jest godzina wasza i moc ciemności. POTRÓJNE ZAPARCIE SIĘ PIOTRA.54 A pojmawszy go, wprowadzili do domu najwyższego kapłana. Piotr jednak szedł za nim z daleka.55 Gdy zaś rozniecili ogień na dziedzińcu i siedli wokoło, był Piotr pomiędzy nimi. 56 Gdy go ujrzała jedna służąca siedzącego u światła, i przypatrzyła mu się, rzekła: I ten z nim był.57 A on się zaparł, mówiąc: Niewiasto, nie znam go.58 A po chwili ujrzawszy go inny, rzekł: I ty z nich jesteś. Piotr znów rzekł: O człowiecze, nie jestem.59 A po upływie prawie jednej godziny ktoś inny począł twierdzić, mówiąc: Prawdziwie i ten z nim był, bo i Galilejczykiem jest.60 A Piotr powiedział: Człowiecze, nie wiem, co mówisz! I natychmiast, gdy on jeszcze mówił, zapiał kur.61 A Pan obróciwszy się, spojrzał na Piotra. I wspomniał Piotr na słowa Pana, jakie był powiedział: Iż zanim kur zapieje, trzykroć się mnie zaprzesz.62 A Piotr wyszedłszy stamtąd, gorzko zapłakał. UROCZYSTE WYZNANIE JEZUSA.63 A mężowie, którzy go trzymali, naigrawali się z niego, bijąc go.64 I zakryli go, i bili go po twarzy, i pytali go, mówiąc: Prorokuj, kto jest, co cię uderzył?65 I wiele innych rzeczy bluźniąc, mówili przeciw niemu.66 I gdy dzień nastał, zeszli się starsi z ludu i przedniejsi kapłani i doktorowie, i przyprowadzili go do Rady swojej, mówiąc:67 Jeśli ty jesteś Chrystusem, powiedz nam. I rzekł im: Jeśli Wam powiem, nie uwierzycie mi;68 a jeśli i spytam, nie odpowiecie mi, ani nie wypuścicie.69 Lecz odtąd będzie Syn Człowieczy siedział po prawicy Bożej.70 I rzekli wszyscy: Toś ty jest Syn Boży? On zaś rzekł: Wy powiadacie, żem ja jest.71 A oni rzekli: Na cóż jeszcze potrzebujemy świadectwa ? Wszak sami słyszeliśmy z ust jego.23 JEZUS PRZED PIŁATEM.1 I powstawszy całe ich mnóstwo, powiedli go do Piłata.2 I poczęli nań skarżyć, mówiąc: Tego znaleźliśmy podburzającego nasz naród, i zakazującego dawać podatki cesarzowi, i mówiącego, że on jest Chrystusem królem.3 I spytał go Piłat, mówiąc: Ty jesteś królem żydowskim? A on odpowiadając, rzekł: Ty powiadasz. 4 A Piłat rzekł do przedniejszych kapłanów i do rzeszy: Nie znajduję żadnej winy w tym człowieku. 5 Lecz oni nalegali, mówiąc: Podburza lud, ucząc po całej Judei, począwszy od Galilei aż dotąd. JEZUS PRZED HERODEM.6 Piłat zaś, usłyszawszy o Galilei, zapytał, czy ten człowiek jest Galilejczykiem.7 A gdy się dowiedział, że należał do władzy Heroda, odesłał go do Heroda, który też był w Jeruzalem w owe dni.8 A Herod ujrzawszy Jezusa, uradował się bardzo; bo od dawnego czasu pragnął go widzieć, dlatego że wiele o nim słyszał, i spodziewał się, że jakiś cud zobaczy przez niego uczyniony9 I zadawał mu wiele pytań, ale on nic mu nie odpowiadał.10 Przedniejsi zaś kapłani i doktorowie stali, usilnie nań skarżąc11 I wzgardził nim Herod wraz z wojskiem swoim, i wyśmiał obleczonego w szatę białą, i odesłał do Piłata.12 I stali się tego dnia przyjaciółmi Herod i Piłat, bo przedtem byli sobie nieprzyjaciółmi. BARABASZ CZY JEZUS.13 A Piłat wezwawszy przedniejszych kapłanów i przełożonych i lud, rzekł do nich:14Przywiedliście mi tego człowieka jakby podburzającego lud, i oto ja pytając przed wami, nie znalazłem w tym człowieku żadnej winy z tych, o które go oskarżacie.15ale ani Herod, bo was do niego odesłałem, i oto nie zarzucono mu nic godnego śmierci.16 A przeto ukarawszy go, wypuszczę.17 Był zaś winien wypuścić im na święta jednego więźnia.18 I zawołała razem wszystka rzesza, mówiąc: Strać tego, a wypuść nam Barabasza!19A był on za jakiś rozruch, uczyniony w mieście, i za zabójstwo osadzony w więzieniu.20 Piłat zaś przemówił znowu do nich, chcąc wypuścić Jezusa.21 Ale oni wołali, mówiąc: Ukrzyżuj, ukrzyżuj go!22 On zaś po raz trzeci rzekł do nich: Cóż więc złego ten uczynił? Żadnej przyczyny śmierci w nim nie znajduję; ukarzę go więc i wypuszczę.23 Lecz oni nalegali głosami wielkimi, żądając, aby był ukrzyżowany; i wzmagały się ich głosy.24 A Piłat przysądził, aby się stało zadość ich żądaniu.25 I wypuścił im tego, który za zabójstwo i rozruch wrzucony był do więzienia o którego prosili, Jezusa zaś wydał na ich wolę. W DRODZE NA GOLGOTĘ.26 A gdy go wiedli, przytrzymali niejakiego Szymona Cyrenejczyka idącego ze wsi, i włożyli nań krzyż, aby niósł za Jezusem27 I szła za nim wielka rzesza ludu i niewiast, które płakały, i użalały się nad nim.28 Jezus zaś obróciwszy się do nich, rzekł: Córki Jerozolimskie! Nie płaczcie nade mną, ale same nad sobą płaczcie i nad dziećmi waszymi.29 Gdyż oto przyjdą dni, w których będą mówić: Szczęśliwe niepłodne i żywoty, które nie rodziły, i piersi, które nie karmiły.30 Wtedy poczną mówić górom: Padnijcie na nas, – a pagórkom: Przykryjcie nas.31 Albowiem jeśli to na zielonym drzewie czynią, cóż na suchym będzie?32 Prowadzono też z nim i innych dwóch złoczyńców, aby byli straceni. UKRZYŻOWANIE.33 A gdy przyszli na miejsce, które zwią Trupią Głową, tam go ukrzyżowali; i łotrów, jednego po prawej, a drugiego po lewej stronie.34 Jezus zaś mówił: Ojcze! Odpuść im, bo nie wiedzą, co czynią. A dzieląc się szatami jego, rzucili losy.35 I stał lud patrząc; a naśmiewali się z niego przełożeni z nimi, mówiąc: Innych wybawiał, niechże sam siebie wybawi, jeśli ten jest Chrystusem Bożym wybranym.36 Naigrawali się też z niego i żołnierze, przychodząc, a ocet mu podając, i mówiąc:37 Jeśli ty jesteś królem żydowskim, wybawże sam siebie. DOBRY I ZŁY ŁOTR.38 Był zaś nad nim i napis, wypisany greckimi, łacińskimi i hebrajskin1i literami: TEN JEST KRÓL ŻYDOWSKI.39 A jeden z tych łotrów, którzy wisieli,.bluźnił mu, mówiąc: Jeśli ty jesteś Chrystusem, wybawże samego siebie i nas.40 Odpowiadając zaś, drugi karcił go, mówiąc: Ani ty się Boga nie boisz, chociaż tę samą karę ponosisz ?41 A my wprawdzie słusznie, bo godną zapłatę za uczynki odbieramy: lecz ten nic złego nie uczynił42 I rzekł do Jezusa: Panie, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do królestwa swego! 43 A Jezus mu rzekł: Zaprawdę mówię tobie, dziś ze mną będziesz w raju. ŚMIERĆ JEZUSA.44 Była zaś prawie godzina szósta i nastały ciemności po wszystkiej ziemi aż do godziny dziewiątej.45 I zaćmiło się słońce, a zasłona świątyni wpół się rozdarła.46 A Jezus zawoławszy głosem wielkim, rzekł: Ojcze, w ręce twoje polecam ducha mojego! A to rzekłszy, skonał.47 Setnik zaś widząc, co się działo, chwalił Boga, mówiąc: Prawdziwie ten człowiek był sprawiedliwy.48 I cała rzesza tych, którzy zeszli się byli na to widowisko, i widzieli, co się działo, wracali, bijąc się w piersi swoje.49 A wszyscy jego znajomi stali z daleka, i niewiasty, które za nim przyszły były z Galilei, patrząc na to. POGRZEB. 50 I Oto mąż imieniem Józef, który był członkiem Rady, mąż dobry i sprawiedliwy, 51- ten nie był się zgodził na ich wyrok i uczynki, – z Arymatei, miasta judzkiego, który też i sam oczekiwał królestwa Bożego.52 Ten przyszedł do Piłata, i poprosił o ciało Jezusa.53 I zdjąwszy, uwinął w prześcieradło, i położył je w grobie wykutym, w którym nikt jeszcze nie był położony.54 A był to dzień Przygotowania, i szabat się zaczynał.55 Niewiasty zaś, które z nim przybyły z Galilei, przyszedłszy, obejrzały grób, i jak było położone ciało jego.56 A wróciwszy się, przygotowały wonności i maści. Ale w szabat dały pokój, według przykazania.II. ZMARTWYCHWSTANIE (24,1-53)24 NIEWIASTY I PIOTR U GROBU.1 W pierwszy zaś dzień tygodnia bardzo rano przyszły do grobu, niosąc wonności, które były przygotowały.2 I znalazły kamień odwalony od grobu.3 A wszedłszy, nie znalazły ciała Pana Jezusa.4 I stało się, gdy się dla tego w sercu zatrwożyły, oto stanęli przy nich dwaj mężowie w szatach lśniących.5 Gdy się zaś przestraszyły, i pochyliły twarz ku ziemi, rzekli do nich: Czemu szukacie żyjącego między umarłymi?6 Nie masz go tu, ale powstał. Wspomnijcie, jak wam mówił, gdy jeszcze był w Galilei,7 powiadając: Że potrzeba, aby Syn Człowieczy był wydany w ręce ludzi grzesznych, I był ukrzyżowany, a trzeciego dnia aby zmartwychwstał.8 I wspomniały na słowa jego.9 A wróciwszy się od grobu, oznajmiły to wszystko owym jedenastu i wszystkim innym.10 A były to Maria Magdalena i Joanna, i Maria Jakubowa i inne, które z nimi były, które o tym powiedziały apostołom.11 I wydawały się te słowa w oczach ich jakby niedorzecznością, i nie uwierzyli im. 12Ale Piotr wstawszy, pobiegł do grobu; a pochyliwszy się, ujrzał same prześcieradła położone, i odszedł, dziwiąc się sam w sobie temu, co się stało. PO DRODZE DO EMAUS.13 I Oto dwaj z nich tego samego dnia szli do miasteczka, które było o sześćdziesiąt stadiów od Jeruzalem, zwanego Emaus.14 A mówili oni z sobą o tym wszystkim, co się było wydarzyło.15 I stało się, gdy rozmawiali, i rozprawiali ze sobą, sam Jezus, przybliżywszy się,szedł z nimi.16 0czy zaś ich były zamroczone, aby go nie poznali.17 I rzekł do nich: Cóż to są za rozmowy które idąc prowadzicie między sobą, i jesteście smutni?18 A odpowiadając jeden któremu imię Kleofas, rzekł mu: Ty sam gościem jesteś w Jeruzalem a nie wiesz, co się w nim działo tymi dniami?19 A on im rzekł: Co ? I powiedzieli: O Jezusie Nazareńskim, który był mężem prorokiem potężnym w uczynku i mowie przed Bogiem i wszystkim ludem;20 a jak go przedniejsi kapłani i przełożeni nasi wydali, aby był skazany na śmierć, i ukrzyżowali go.21 My zaś spodziewaliśmy się, że on miał odkupić Izraela; a teraz po tym wszystkim dzisiaj trzeci dzień jest, jak się to stało.22 Ale i niektóre z naszych niewiast przestraszyły nas, które przede dniem były u grobu;23 a nie znalazłszy ciała jego, przyszły, powiadając, że i zjawienie aniołów widziały, którzy mówią, że on żyje.24 I poszli niektórzy z naszych do grobu, i tak znaleźli, jak niewiasty mówiły; ale jego samego nie znaleźli.25 A on rzekł do nich: O głupi, a leniwego serca do wierzenia temu wszystkiemu, co powiedzieli prorocy!26 Czyż nie było potrzeba, żeby to cierpiał Chrystus, i tak wszedł do chwały swojej 27 A poczynając od Mojżesza i wszystkich proroków, wykładał im, co we wszystkich pismach o nim było.28 I przybliżyli się do miasteczka, do którego szli; a on okazywał, jakby miał iść dalej.29 I przymusili go, mówiąc: Zostań z nami, bo się ma ku wieczorowi, i dzień się już nachylił. I wszedł z nimi.3o I stało się, gdy siedział z nimi u stołu, wziął chleb, i błogosławił, i łamał, i podawał im.31 I otwarły im się oczy, i poznali go, a on zniknął z ich oczu.32 I mówili między sobą: Czyż serce nasze nie pałało w nas, gdy mówił w drodze, i Pisma nam wykładał?33 A wstawszy tejże godziny, wrócili się do Jeruzalem i znaleźli zgromadzonych jedenastu i tych którzy z nim byli,34 mówiących: Że wstał Pan prawdziwie, i ukazał się Szymonowi.35 A oni opowiadali, co się działo w drodze, i jak go poznali przy łamaniu chleba. JEZUS ZJAWIA SIĘ APOSTOŁOM.36 Gdy zaś to mówią, stanął Jezus w pośrodku nich, i rzecze im: Pokój wam! Jam jest, nie bójcie się.37 A strwożeni i przestraszeni mniemali, że ducha widzą.38 I rzekł im: Czemu jesteście zmieszani, a myśli wstępują do serc waszych? 39 0glądajcie ręce moje i nogi, że ja ten sam jestem; dotykajcie się, i przypatrujcie: bo duch nie ma ciała ani kości, jako widzicie, że ja mam.40 A to rzekłszy ukazał im ręce i nogi.41 Gdy zaś oni jeszcze nie wierzyli, i dziwili się z radości, rzekł: Macie tu co do jedzenia?42 A oni mu podali część ryby pieczonej i plaster miodu.43 I gdy zjadł wobec nich, wziąwszy ostatki, dał im. MOWA POŻEGNALNA. 44 I rzekł do nich: Te są słowa, które mówiłem do was, będąc jeszcze z wami, że musiało wypełnić się wszystko, co napisane jest o mnie w Zakonie Mojżeszowym i w Prorokach i w Psalmach.45 Wtedy otworzył im umysł, żeby rozumieli Pisma,46 i rzekł im: Że tak jest napisane, i tak było potrzeba, żeby Chrystus cierpiał, i wstał z martwych dnia trzeciego;47 i żeby przepowiadana była w imię jego pokuta i odpuszczenie grzechów po wszystkich narodach, począwszy od Jerozolimy.46 Wy zaś jesteście świadkami tego.49 I ja posyłam na was obietnicę Ojca mego; wy zaś zostańcie w mieście, aż będziecie obleczeni mocą z wysokości. WNIEBOWSTĄPIENIE.50 I wyprowadził ich z miasta do Betanii, a podniósłszy ręce swe, błogosławił im.51I stało się, gdy im błogosławił, rozstał się z nimi, i unosił się do nieba.52 A oni złożywszy pokłon, wrócili do Jeruzalem z weselem wielkim.58 I byli zawsze w świątyni, chwaląc i błogosławiąc Boga. Amen.