MENU
Fragment:




Styl fragmentu




*Zezwalaj na cookies aby zapamiętać ustawienia

List do Żydów

1NAJWYŻSZE OBJAWIENIE BOŻE.1 Wielokrotnie i różnorodnie mówił Bóg niegdyś do ojców przez proroków,2 a na koniec w te dni mówił do nas przez Syna, którego postanowił dziedzicem wszech rzeczy, przez którego uczynił i wieki;3 który będąc jasnością chwały i odbiciem istoty jego i utrzymując wszystko słowem mocy swej, dokonawszy oczyszczenia grzechów, siedzi po prawicy majestatu na wysokościach,4 stawszy się tym wyższym od aniołów im osobliwsze nad nich imię odziedziczył. CHRYSTUS SYNEM, ANIOŁOWIE SŁUGAMI.5 Albowiem któremu kiedy z aniołów rzekł: «Synem moim jesteś ty? ja dziś zrodziłem ciebie?» I znowu: «Ja będę mu ojcem, a on będzie mi synem?»6 I gdy znowu wprowadza Pierworodnego na okrąg ziemi, mówi: «I niech mu się kłaniają wszyscy aniołowie boży.»7 A do aniołów właśnie mówi: «Który czyni swych aniołów wichrami i swoje sługi płomieniem ognia.»8 Do Syna zaś: «Stolica twoja, Boże, na wiek wieku, berło prawości berłem królestwa twego.9 Umiłowałeś sprawiedliwość i znienawidziłeś nieprawość, dlatego namaścił cię, Boże, Bóg twój olejkiem wesela nad towarzyszów twoich.10 I: «Ty, Panie, na początku utwierdziłeś ziemię i niebo jest dziełem rąk twoich.11 One zginą, ty zaś trwać będziesz i wszystkie jak szata zestarzeją się.12 I zmienisz je jak odzienie i odmienią się. Ty zaś sam ten sam jesteś i lata twoje nie ustaną.»13 A do którego kiedy z aniołów rzekł: «Siedź po prawicy mojej, aż położę. nieprzyjaciół twoich podnóżkiem nóg twoich?»14 Czyż nie wszyscy są duchami usługującymi, wysyłanymi na posługę dla tych, co mają otrzymać dziedzictwo zbawienia?
2POSŁUSZEŃSTWO CHRYSTUSOWI.1 Dlatego powinniśmy tym usilniej przestrzegać tego, cośmy słyszeli, byśmy przypadkiem nie przepłynęli obok.2 Jeśli bowiem słowo, ogłoszone przez aniołów, stało się trwałe, a wszelkie przestępstwo i nieposłuszeństwo otrzymało sprawiedliwą odpłatę,3 jakże my jej ujdziemy, jeśli zaniedbamy tak wielkie zbawienie? Gdyż ono było z początku głoszone przez Pana, zostało nam potwierdzone przez tych, co słyszeli;4 gdy Bóg też poświadczał znakami i cudami i rozlicznymi mocami i rozdawaniem Ducha Świętego według woli swojej.CHRYSTUS PANEM PRZYSZŁEGO ŚWIATA.5 Albowiem nie aniołom poddał Bóg przyszły świat, o którym mówimy.6 Lecz zapewnił ktoś na pewnym miejscu, mówiąc: «Cóż jest człowiek, że nań pamiętasz, albo syn człowieczy, że go nawiedzasz?7 Umniejszyłeś go nieco od aniołów, chwałą i czcią go ukoronowałeś i postanowiłeś go nad dziełami rąk twoich.8 Wszystko poddałeś pod nogi jego.» Przez to bowiem, że mu wszystko poddał, niczego nie zostawił, czego by mu nie poddał. Teraz jednak jeszcze nie widzimy, żeby mu wszystko było poddane.9 Lecz tego Jezusa, który mało co od aniołów jest umniejszony, widzimy z powodu męki śmierci «chwałą i czcią ukoronowanego,» aby z łaski Boga za wszystkich śmierci skosztował.SPRAWCĄ ZBAWIENIA.10 Przystało bowiem temu, dla którego wszystko i przez którego wszystko, który wielu synów do chwały był przywiódł, sprawcę ich zbawienia uczynić doskonałym przez mękę.11 Albowiem ten, co uświęca i ci, co bywają uświęcani, z jednego wszyscy. Dla tej to przyczyny nie wstydzi się braćmi ich nazywać, mówiąc:12 «Oznajmię imię twe braciom moim, w pośrodku zgromadzenia chwalić cię będą.»13 I znowu: «Ja w nim ufać będę.» i znowu: «Oto ja i dzieci moje, które dał mi Bóg.»14 Skoro więc dzieci były uczestnikami ciała i krwi i on podobnie przyjął w nich udział, aby przez śmierć zniszczyć tego, który miał władzę śmierci, to jest diabła15 i żeby wyzwolić tych, co bojąc się śmierci, przez całe życie podlegli byli niewoli.16 Nigdzie bowiem aniołów nie przygarnia, ale «potomstwo Abrahamowe przygarnia.»17 Stąd powinien był we wszystkim upodobnić się do braci, aby się stać miłosiernym i wiernym kapłanem wobec Boga, aby przebłagać za grzechy ludu.18 W czym bowiem sam cierpiał i był kuszony, ma moc dopomóc tym, co są kuszeni.
3CHRYSTUS WYŻSZY NAD MOJŻESZA.1 Stąd, bracia święci, uczestnicy powołania niebieskiego, patrzcie na apostoła i najwyższego kapłana wyznania naszego, Jezusa,2 który wierny jest temu, co go uczynił, jak i «Mojżesz w całym domu jego.»3 On bowiem uznany został za godnego czci większej niż Mojżesz, o ile większą cześć niż dom ma jego budowniczy.4 Gdyż każdy dom bywa budowany przez kogoś, Bóg zaś jest, który wszystko stworzył.5 I Mojżesz wprawdzie wierny był w całym domu jego jako sługa, na świadectwo tego, co miało być powiedziane,6 Chrystus zaś jako syn w domu swoim; a tym domem my jesteśmy, jeśli ufność i chlubę nadziei zachowamy mocną aż do końca.WYTRWAĆ W WIERZE.7 Przeto jak mówi Duch Święty: «Dziś, jeśli usłyszycie głos jego,8 nie zatwardzajcie serc waszych jak w rozgoryczeniu w dzień kuszenia na puszczy,9 gdzie mię kusili ojcowie wasi: doświadczali i patrzeli na dzieła moje10 przez czterdzieści lat.» Dlatego «rozgniewałem się na ten naród» i rzekłem: «Zawsze błądzą sercem; oni zaś nie poznali dróg moich,11 przeto przysiągłem w, gniewie moim: że nie wejdą do odpocznienia mojego.»12 Baczcie, bracia, żeby przypadkiem kto z was nie miał złej ochoty do niedowiarstwa ku odstąpieniu od Boga żywego;13 ale napominajcie się wzajemnie w każdy dzień, póki trwa tak ˇzwane «dziś,» żeby kogo z was nie zatwardziło oszukaństwo grzechu.14 Staliśmy się bowiem uczestnikami Chrystusowymi, jeśli tylko początek istności w nim zachowamy mocny aż do końca.15 Dopóki nam mówią: «Dziś, jeśli usłyszycie głos jego, nie zatwardzajcie serc waszych, jak w owym rozgoryczeniu.»16 Niektórzy bowiem, gdy usłyszeli, «rozgoryczyli się,» ale nie wszyscy, którzy za sprawą Mojżesza wyszli z Egiptu.17 Na których zaś «gniewał się przez czterdzieści lat?» Czy nie na tych, co zgrzeszyli, których trupy legły na puszczy?18 Którym zaś «poprzysiągł, że nie wejdą do odpocznienia jego,» jeśli nie tym, co byli niewierni?19 I widzimy, że nie mogli wejść z powodu niedowiarstwa.
4POGANIE WEJDĄ DO ODPOCZ NIENIA.1 Lękajmy się przeto, żeby przypadkiem, skoro trwa obietnica wejścia do odpocznienia jego, nie spostrzegł się kto z was nieobecnym.2 Albowiem i nam oznajmiono, jak i im; ale im nie pomogło słowo słyszane, nie złączone z wiarą w to, co słyszeli.3 My bowiem, cośmy uwierzyli, wejdziemy do odpocznienia, według tego co powiedział: «Jak poprzysiągłem w gniewie moim: nie wejdą do odpocznienia mojego»; choć dzieła od założenia świata były skończone.4 Rzekł bowiem na pewnym miejscu o siódmym dniu tak: «I odpoczął Bóg dnia siódmego od wszystkich dzieł swoich.»5 I w tym znowu: «Nie wejdą do odpocznienia mojego.»6 Gdy więc pozostaje, że niektórzy mają do niego wejść, a ci, którym pierwej ogłoszono, nie weszli z powodu niedowiarstwa,7 znowu naznacza dzień pewien, «dziś,» mówiąc przez Dawida po tak długim czasie, jak wyżej powiedziano: «Dziś, jeśli usłyszycie głos jego, nie zatwardzajcie serc waszych.»8 Gdyby bowiem Jezus dał im odpocznienie, nigdy by potem o innym dniu nie mówił.9 Tak więc pozostaje dzień odpocznienia dla ludu bożego.10 Kto bowiem wszedł do odpocznienia jego, ten też odpoczął od dzieł swych, jak Bóg od swoich.11 Spieszmy się więc wejść do tego odpocznienia, żeby kto nie popadł w ten sam rodzaj niedowiarstwa.12 Albowiem mowa boża jest żywa i skuteczna i przenikliwsza, niż wszelki miecz obosieczny i dosięga aż do rozdzielenia duszy i ducha, stawów też i szpiku i rozsądza myśli i zamiary serca.13 I żadne stworzenie nie jest niewidzialne przed obliczem jego, lecz wszystkie rzeczy są obnażone i odkryte oczom tego, przed którym odpowiemy. CHRYSTUS ARCYKAPŁAN ZNA SŁABOŚCI NASZE.14 Mając więc wielkiego kapłana, który wszedł do nieba, Jezusa, Syna Bożego, trzymajmy się wyznania.15 Albowiem nie mamy arcykapłana, który by nie mógł współczuć z naszymi słabościami, lecz doświadczonego we wszystkim podobnie jak my oprócz grzechu.16 Przystąpmy więc z ufnością do stolicy łaski, abyśmy otrzymali miłosierdzie i znaleźli łaskę w pomocy na czasie.
5POŚREDNIK MIĘDZY NAMI A BOGIEM.1 Albowiem każdy najwyższy kapłan z ludzi wzięty, dla ludzi bywa postanowiony w tym, co do Boga należy; aby składał dary i ofiary za grzechy;2 który by mógł współboleć z tymi, co nie wiedzą i błądzą, gdyż i sam poddany jest słabości3 i dlatego powinien, jak za lud, tak też i za siebie samego składać ofiary za grzech4 A nikt nie bierze sobie tej go ości tylko ten, który jest wezwany przez Boga, jak Aaron.5 Tak i Chrystus nie wywyższył sam siebie, żeby się stał najwyższym kapłanem; ale ten, co do niego rzekł: «Synem moim jesteś ty, ja ciebie dziś zrodziłem.»6 Jak i na innym miejscu mówi: «Tyś jest kapłanem na wieki, według porządku Melchizedecha.»7 I on za dni swego życia zanosząc modlitwy i pokorne prośby do tego, który go mógł wybawić od śmierci, z wołaniem potężnym i ze łzami, został wysłuchany dla swej bogobojności.8 I chociaż był Synem Bożym, nauczył się posłuszeństwa z tego, co wycierpiał;9 i doszedłszy do kresu, stał się dla wszystkich, którzy mu są posłuszni, przyczyną zbawienia wiecznego,10 nazwany od Boga najwyższym kapłanem według porządku Melchizedecha. «NIEUDOLNOŚĆ W ROZUMIENIU WYŻSZEJ NAUKI.11 O tym mam wiele rzeczy do powiedzenia i trudne do wyjaśnienia, bo staliście się niepodatnymi do słuchania.12 Gdy bowiem ze względu na czas powinniście być nauczycielami, znowu potrzebujecie, aby was uczono, jakie są początkowe zasady nauki bożej i staliście się jak ci, co potrzebują mleka, a nie stałego pokarmu13 Wszelki bowiem, co ssie mleko, nie zna nauki sprawiedliwości, bo jest dzieciątkiem.14 Doskonałym zaś daje się stały pokarm, tym co przez ćwiczenie mają zmysł wyrobiony do rozeznania dobrego i złego.
6NIEBEZPIECZEŃSTWO ODSTĘPSTWA.

RU Brytjka King J. 6NIEBEZPIECZEŃSTWO ODSTĘPSTWA.1 cf. Tłum. Толк. Przeto pomijając początki nauki Chrystusowej, zwróćmy się do rzeczy doskonalszych, nie zakładając ponownie fundamentu: od pokuty za uczynki martwe i od wiary w Boga,Посему, оставив начатки учения Христова, поспешим к совершенству; и не станем снова полагать основание обращению от мертвых дел и вере в Бога, Тёмже њстaвльше начaла хrт0ва сл0во, на совершeніе да ведeмсz, не пaки њсновaніе покаsніz полагaюще t мeртвыхъ дёлъ, и3 вёры въ бGа, 6,1Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVδιο dio
CONJ
διόdiothereforeTherefore
αφεντες afentes
V-2AAP-NPM G5631
ἀφίημιafiēmito releaseleaving
τον ton
T-ASM
hothe/this/whothe principles of
της tēs
T-GSF
hothe/this/whoof Christ
αρχης archēs
N-GSF
ἀρχήarchēbeginningthe principles of
του tou
T-GSM
hothe/this/whoperfection
χριστου christou
N-GSM
ΧριστόςchristosChristof Christ
λογον logon
N-ASM
λόγοςlogoswordthe doctrine
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/againstunto
την tēn
T-ASF
hothe/this/who,
τελειοτητα teleiotēta
N-ASF
τελειότηςteleiotēsperfectionperfection
φερωμεθα ferōmetha
V-PPS-1P G5747
φέρωferōto bear/lead, let us go on
μη
PRT-N
μήnot; not
παλιν palin
ADV
πάλινpalinagainagain
θεμελιον themelion
N-ASM
θεμέλιοςthemeliosfoundationthe foundation
καταβαλλομενοι kataballomenoi
V-PMP-NPM G5734
καταβάλλωkataballōto lay/throw downlaying
μετανοιας metanoias
N-GSF
μετάνοιαmetanoiarepentanceof repentance
απο apo
PREP
ἀπόapofromfrom
νεκρων nekrōn
A-GPN
νεκρόςnekrosdeaddead
εργων ergōn
N-GPN
ἔργονergonworkworks
και kai
CONJ
καίkaiand, and
πιστεως pisteōs
N-GSF
πίστιςpistisfaith/trustof faith
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/againsttoward
θεον theon
N-ASM
θεόςtheosGodGod
 
2 cf. Tłum. Толк. od nauki o chrzcie, o wkładaniu rąk i o powstaniu umarłych, o sądzie wiecznym.учению о крещениях, о возложении рук, о воскресении мертвых и о суде вечном. кRщeній ўчeніz, возложeніz же рyкъ, воскrніz же мeртвыхъ и3 судA вёчнагw. 6,2Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVβαπτισμων baptismōn
N-GPM
βαπτισμόςbaptismosbaptismof baptisms
διδαχην didachēn
N-ASF
διδαχήdidachēteachingOf the doctrine
επιθεσεως epitheseōs
N-GSF
ἐπίθεσιςepithesislaying onof laying on
τε te
PRT
τεteand/both, and
χειρων cheirōn
N-GPF
χείρcheirhandof hands
αναστασεως anastaseōs
N-GSF
ἀνάστασιςanastasisresurrectionof resurrection
νεκρων nekrōn
A-GPM
νεκρόςnekrosdeadof the dead
και kai
CONJ
καίkaiand, and
κριματος krimatos
N-GSN
κρίμαkrimajudgmentof
αιωνιου aiōniou
A-GSN
αἰώνιοςaiōnioseternaleternal
 
3 cf. Tłum. Толк. I to uczynimy, jeśli oczywiście Bóg pozwoli.И это сделаем, если Бог позволит. И# сіE сотвори1мъ, ѓще бGъ повели1тъ. 6,3Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
τουτο touto
D-ASN
οὗτοςhoutosthis/he/she/it[this/he/she/it]
ποιησομεν poiēsomen
V-FAI-1P G5692
ποιέωpoieōto do/makewill we do
εανπερ eanper
COND
[ἐάν | περ][ean | per][if | fully], if #fully
επιτρεπη epitrepē
V-PAS-3S G5725
ἐπιτρέπωepitrepōto permitpermit
ο o
T-NSM
hothe/this/whoGod
θεος theos
N-NSM
θεόςtheosGodGod
 
4 cf. Tłum. Толк. Albowiem nie podobna, aby ci, co raz zostali oświeceni, a nawet zakosztowali daru niebieskiego i stali się uczestnikami Ducha Świętego,Ибо невозможно - однажды просвещенных, и вкусивших дара небесного, и соделавшихся причастниками Духа Святаго, Невозм0жно бо просвэщeнныхъ є3ди1ною и3 вкуси1вшихъ дaра нбcнагw, и3 причaстникwвъ бhвшихъ д¦а с™aгw, 6,4Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVαδυνατον adunaton
A-NSN
ἀδύνατοςadunatosunableimpossible
γαρ gar
CONJ
γάρgarforFor
τους tous
T-APM
hothe/this/whoof the
απαξ apax
ADV
ἅπαξhapaxonceonce
φωτισθεντας fōtisthentas
V-APP-APM G5685
φωτίζωfōtizōto illuminatefor those who were
γευσαμενους geusamenous
V-ADP-APM G5666
γεύωgeuōto tastehave tasted
τε te
PRT
τεteand/both, and
της tēs
T-GSF
hothe/this/who,
δωρεας dōreas
N-GSF
δωρεάdōreafree giftof the
της tēs
T-GSF
hothe/this/who 
επουρανιου epouraniou
A-GSF
ἐπουράνιοςepouraniosheavenlyheavenly
και kai
CONJ
καίkaiand, and
μετοχους metochous
A-APM
μέτοχοςmetochospartakerpartakers
γενηθεντας genēthentas
V-AOP-APM G5679
γίνομαιginomaito bewere made
πνευματος pneumatos
N-GSN
πνεῦμαpneumaspirit/breathof the
αγιου agiou
A-GSN
ἅγιοςhagiosholyHoly
 
5 cf. Tłum. Толк. zakosztowali również dobrego słowa bożego i mocy przyszłego wieku,и вкусивших благого глагола Божия и сил будущего века, и3 д0брагw вкуси1вшихъ б9іz гlг0ла и3 си1лы грzдyщагw вёка, 6,5Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
καλον kalon
A-ASN
καλόςkalosgoodgood
γευσαμενους geusamenous
V-ADP-APM G5666
γεύωgeuōto tastehave tasted
θεου theou
N-GSM
θεόςtheosGodof God
ρημα rēma
N-ASN
ῥῆμαrēmawordthe
δυναμεις dunameis
N-APF
δύναμιςdunamispowerthe powers
τε te
PRT
τεteand/both, and
μελλοντος mellontos
V-PAP-GSM G5723
μέλλωmellōbe about toto come
αιωνος aiōnos
N-GSM
αἰώνaiōnan ageof the world
 
6 cf. Tłum. Толк. a odpadli — aby znowu odnowili się przez pokutę, skoro znowu sami w sobie krzyżują Syna Bożego i na pośmiewisko wystawiają.и отпадших, опять обновлять покаянием, когда они снова распинают в себе Сына Божия и ругаются Ему. и3 tпaдшихъ, пaки њбновлsти въ покаsніе, втор0е распинaющихъ сн7а б9іz себЁ и3 њбличaющихъ. 6,6Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandIf
παραπεσοντας parapesontas
V-2AAP-APM G5631
παραπίπτωparapiptōto defectthey shall fall away
παλιν palin
ADV
πάλινpalinagainagain
ανακαινιζειν anakainizein
V-PAN G5721
ἀνακαινίζωanakainizōto restore, to renew them
εις eis
PREP
εἰςeistowardunto
μετανοιαν metanoian
N-ASF
μετάνοιαmetanoiarepentancerepentance
ανασταυρουντας anastaurountas
V-PAP-APM G5723
ἀνασταυρόωanastauroōto recrucify; seeing they crucify
εαυτοις eautois
F-3DPM
ἑαυτοῦheautoumy/your/him-selfto themselves
τον ton
T-ASM
hothe/this/whothe Son
υιον uion
N-ASM
υἱόςhuiossonthe Son
του tou
T-GSM
hothe/this/whoof God
θεου theou
N-GSM
θεόςtheosGodof God
και kai
CONJ
καίkaiand, and
παραδειγματιζοντας paradeigmatizontas
V-PAP-APM G5723
παραδειγματίζωparadeigmatizōto disgraceput
 
7 cf. Tłum. Толк. Albowiem ziemia, która pije deszcz często na siebie padający i rodzi rośliny użyteczne dla tych, co je uprawiają, otrzymuje błogosławieństwo od Boga.Земля, пившая многократно сходящий на нее дождь и произращающая злак, полезный тем, для которых и возделывается, получает благословение от Бога; Землs бо пи1вшаz сходsщій на ню2 мн0жицею д0ждь и3 раждaющаz бы6ліz дHбраz w4нымъ, и4миже и3 дёлаема бывaетъ, пріeмлетъ блгcвeніе t бGа: 6,7Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVγη
N-NSF
γῆearththe earth which
γαρ gar
CONJ
γάρgarforFor
η ē
T-NSF
hothe/this/whoGod
πιουσα piousa
V-2AAP-NSF G5631
πίνωpinōto drinkdrinketh in
τον ton
T-ASM
hothe/this/who:
επ ep
PREP
ἐπίepiupon/to/againstupon
αυτης autēs
P-GSF
αὐτόςautoshe/she/it/selfit
ερχομενον erchomenon
V-PNP-ASM G5740
ἔρχομαιerchomaito come/gothat cometh
πολλακις pollakis
ADV
πολλάκιςpollakisoftenoft
υετον ueton
N-ASM
ὑετόςhuetosrainthe rain
και kai
CONJ
καίkaiand, and
τικτουσα tiktousa
V-PAP-NSF G5723
τίκτωtiktōto give birth tobringeth forth
βοτανην botanēn
N-ASF
βοτάνηbotanēcropherbs
ευθετον eutheton
A-ASF
εὔθετοςeuthetossuitablemeet
εκεινοις ekeinois
D-DPM
ἐκεῖνοςekeinosthatfor them
δι di
PREP
διάdiathrough/because ofby
ους ous
R-APM
ὅς, ἥhhos ēwhichwhom
και kai
CONJ
καίkaiand 
γεωργειται geōrgeitai
V-PPI-3S G5743
γεωργέωgeōrgeōto farmit is dressed
μεταλαμβανει metalambanei
V-PAI-3S G5719
μεταλαμβάνωmetalambanōto partake, receiveth
ευλογιας eulogias
N-GSF
εὐλογίαeulogiapraiseblessing
απο apo
PREP
ἀπόapofromfrom
του tou
T-GSM
hothe/this/who 
θεου theou
N-GSM
θεόςtheosGodGod
 
8 cf. Tłum. Толк. Lecz która rodzi ciernie i osty, odrzucona jest i bliska przekleństwa, a koniec jej — spalenie.а производящая терния и волчцы негодна и близка к проклятию, которого конец - сожжение. ґ и3зносsщаz тє1рніz и3 волчeцъ непотрeбна є4сть и3 клsтвы бли1з8, є3sже кончи1на въ пожжeніе. 6,8Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεκφερουσα ekferousa
V-PAP-NSF G5723
ἐκφέρωekferōto bring/carry outthat which beareth
δε de
CONJ
δέdethenBut
ακανθας akanthas
N-APF
ἄκανθαakanthaa thornthorns
και kai
CONJ
καίkaiandand
τριβολους tribolous
N-APM
τρίβολοςtribolosthistlebriers
αδοκιμος adokimos
A-NSF
ἀδόκιμοςadokimosfailingrejected
και kai
CONJ
καίkaiand, and
καταρας kataras
N-GSF
κατάραkataracursecursing
εγγυς engus
ADV
ἐγγύςengusnearnigh unto
ης ēs
R-GSF
ὅς, ἥhhos ēwhich; whose
το to
T-NSN
hothe/this/whoend
τελος telos
N-NSN
τέλοςtelosgoal/taxend
εις eis
PREP
εἰςeistowardto
καυσιν kausin
N-ASF
καῦσιςkausisburningbe burned
 
ZACHĘTA DO WYTRWANIA.9 cf. Tłum. Толк. Choć tak mówimy, to jednak spodziewamy się po was, najmilsi, czegoś lepszego i bliższego zbawieniu.Впрочем о вас, возлюбленные, мы надеемся, что вы в лучшем состоянии и держитесь спасения, хотя и говорим так. (За?_тг7i.) Надёемсz же њ вaсъ, возлю1бленніи, лyчшихъ и3 придержaщихсz спcніz, ѓще и3 тaкw глаг0лемъ. 6,9Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVπεπεισμεθα pepeismetha
V-RPI-1P G5769
πείθωpeithōto persuade, we are persuaded
δε de
CONJ
δέdethenBut
περι peri
PREP
περίperiaboutof
υμων umōn
P-2GP
σύsuyouyou
αγαπητοι agapētoi
A-VPM
ἀγαπητόςagapētosbeloved, beloved
τα ta
T-APN
hothe/this/who.
κρεισσονα kreissona
A-APN-C
κρείσσωνkreissōngreaterbetter things
και kai
CONJ
καίkaiand, and
εχομενα echomena
V-PPP-APN G5746
ἔχωechōto have/bethings that accompany
σωτηριας sōtērias
N-GSF
σωτηρίαsōtēriasalvationsalvation
ει ei
COND
εἰeiif,
και kai
CONJ
καίkaiandthough
ουτως outōs
ADV
οὕτω, οὕτωςhhoutō outōsthus(-ly)thus
λαλουμεν laloumen
V-PAI-1P G5719
λαλέωlaleōto speakwe
 
10 cf. Tłum. Толк. Gdyż Bóg nie jest niesprawiedliwy, żeby zapomniał o pracy waszej i miłości, jaką okazaliście w imię jego, którzyście posługiwali i posługujecie świętym.Ибо не неправеден Бог, чтобы забыл дело ваше и труд любви, которую вы оказали во имя Его, послужив и служа святым. Не њби1дливъ бо бGъ, забhти дёла вaшегw и3 трудA любвE, ю4же показaсте во и4мz є3гw2, послужи1вше с™ы6мъ и3 служaще. 6,10Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVου ou
PRT-N
οὐounonot
γαρ gar
CONJ
γάρgarforFor
αδικος adikos
A-NSM
ἄδικοςadikosunjustunrighteous
ο o
T-NSM
hothe/this/whoGod
θεος theos
N-NSM
θεόςtheosGodGod
επιλαθεσθαι epilathesthai
V-2ADN G5635
ἐπιλανθάνωepilanthanōto forgetto forget
του tou
T-GSN
hothe/this/whowork
εργου ergou
N-GSN
ἔργονergonworkwork
υμων umōn
P-2GP
σύsuyouyour
και kai
CONJ
καίkaiandand
της tēs
T-GSF
hothe/this/wholabour
αγαπης agapēs
N-GSF
ἀγάπηagapēloveof love
ης ēs
R-GSF
ὅς, ἥhhos ēwhich, which
ενεδειξασθε enedeixasthe
V-AMI-2P G5668
ἐνδείκνυμιendeiknumito showye have shewed
εις eis
PREP
εἰςeistowardtoward
το to
T-ASN
hothe/this/whoof love
ονομα onoma
N-ASN
ὄνομαonomanamename
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
διακονησαντες diakonēsantes
V-AAP-NPM G5660
διακονέωdiakoneōto serve, in that ye have ministered to
τοις tois
T-DPM
hothe/this/whoname
αγιοις agiois
A-DPM
ἅγιοςhagiosholythe saints
και kai
CONJ
καίkaiand, and
διακονουντες diakonountes
V-PAP-NPM G5723
διακονέωdiakoneōto servedo minister
 
11 cf. Tłum. Толк. Pragniemy zaś, aby każdy z was okazał taką samą troskliwość o wypełnienie się nadziei aż do końca,Желаем же, чтобы каждый из вас, для совершенной уверенности в надежде, оказывал такую же ревность до конца, Желaемъ же, да кjйждо вaсъ kвлsетъ т0жде тщaніе ко и3звэщeнію ўповaніz дaже до концA, 6,11Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεπιθυμουμεν epithumoumen
V-PAI-1P G5719
ἐπιθυμέωepithumeōto long forwe desire that
δε de
CONJ
δέdethenAnd
εκαστον ekaston
A-ASM
ἕκαστοςhekastoseachevery one
υμων umōn
P-2GP
σύsuyouof you
την tēn
T-ASF
hothe/this/whothe full assurance
αυτην autēn
P-ASF
αὐτόςautoshe/she/it/selfsame
ενδεικνυσθαι endeiknusthai
V-PMN G5733
ἐνδείκνυμιendeiknumito showdo shew
σπουδην spoudēn
N-ASF
σπουδήspoudēdiligencethe
προς pros
PREP
πρόςprosto/withto
την tēn
T-ASF
hothe/this/whoof hope
πληροφοριαν plēroforian
N-ASF
πληροφορίαplēroforiaassurancethe full assurance
της tēs
T-GSF
hothe/this/who:
ελπιδος elpidos
N-GSF
ἐλπίςelpishopeof hope
αχρι achri
ADV
ἄχριachriuntilunto
τελους telous
N-GSN
τέλοςtelosgoal/taxthe end
 
12 cf. Tłum. Толк. abyście nie byli gnuśnymi, ale naśladowcami tych, co przez wiarę i cierpliwość odziedziczą obietnicę.дабы вы не обленились, но подражали тем, которые верою и долготерпением наследуют обетования. да не лэни1ви бyдете, но подражaтелє наслёдствующихъ њбэтов†ніz вёрою и3 долготерпёніемъ. 6,12Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVινα ina
CONJ
ἵναhinain order that/toThat
μη
PRT-N
μήnotnot
νωθροι nōthroi
A-NPM
νωθρόςnōthrosdullslothful
γενησθε genēsthe
V-2ADS-2P G5638
γίνομαιginomaito beye be
μιμηται mimētai
N-NPM
μιμητήςmimētēsimitatorfollowers
δε de
CONJ
δέdethen, but
των tōn
T-GPM
hothe/this/whothe promises
δια dia
PREP
διάdiathrough/because ofthrough
πιστεως pisteōs
N-GSF
πίστιςpistisfaith/trustfaith
και kai
CONJ
καίkaiandand
μακροθυμιας makrothumias
N-GSF
μακροθυμίαmakrothumiapatiencepatience
κληρονομουντων klēronomountōn
V-PAP-GPM G5723
κληρονομέωklēronomeōto inheritof them who
τας tas
T-APF
hothe/this/who.
επαγγελιας epangelias
N-APF
ἐπαγγελίαepangeliapromisethe promises
 
PRZYKŁAD ABRAHAMA.13 cf. Tłum. Толк. Gdy bowiem Bóg dawał Abrahamowi obietnicę, ponieważ nie miał nikogo większego, na którego by mógł przysięgać, przysiągł na samego siebie,Бог, давая обетование Аврааму, как не мог никем высшим клясться, клялся Самим Собою, (За?_тд7i.) Ґвраaму бо њбэтовaz бGъ, понeже ни є3ди1нэмъ и3мsше б0льшимъ клsтисz, клsтсz соб0ю, 6,13Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVτω
T-DSM
hothe/this/whoGod
γαρ gar
CONJ
γάρgarforFor
αβρααμ abraam
N-PRI
ἈβραάμabraamAbrahamto Abraham
επαγγειλαμενος epangeilamenos
V-ADP-NSM G5666
ἐπαγγέλλωepangellōto professwhen
ο o
T-NSM
hothe/this/who,
θεος theos
N-NSM
θεόςtheosGodGod
επει epei
CONJ
ἐπείepeisince, because
κατ kat
PREP
κατάkataaccording toby
ουδενος oudenos
A-GSM-N
οὐδείςoudeisno oneno
ειχεν eichen
V-IAI-3S G5707
ἔχωechōto have/behe could
μειζονος meizonos
A-GSM-C
μέγαςmegasgreatgreater
ομοσαι omosai
V-AAN G5658
ὄμνυμιomnumito swearswear
ωμοσεν ōmosen
V-AAI-3S G5656
ὄμνυμιomnumito swear, he sware
καθ kath
PREP
κατάkataaccording toby
εαυτου eautou
F-3GSM
ἑαυτοῦheautoumy/your/him-selfhimself
 
14 cf. Tłum. Толк. mówiąc: «Zaprawdę, błogosławiąc błogosławić ci będę i rozmnażając rozmnożę cię.»говоря: истинно благословляя благословлю тебя и размножая размножу тебя. гlz: вои1стинну блгcвS блгcвлю1 тz и3 ўмножaz ўмн0жу тS. 6,14Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVλεγων legōn
V-PAP-NSM G5723
λέγωlegōto speakSaying
ει ei
COND
εἰeiif[if]
μην mēn
PRT
μήνmēncertainlySurely
ευλογων eulogōn
V-PAP-NSM G5723
εὐλογέωeulogeōto praise/blessblessing
ευλογησω eulogēsō
V-FAI-1S G5692
εὐλογέωeulogeōto praise/blessI will bless
σε se
P-2AS
σύsuyouthee
και kai
CONJ
καίkaiand, and
πληθυνων plēthunōn
V-PAP-NSM G5723
πληθύνωplēthunōto multiplymultiplying
πληθυνω plēthunō
V-FAI-1S G5692
πληθύνωplēthunōto multiplyI will multiply
σε se
P-2AS
σύsuyouthee
 
15 cf. Tłum. Толк. I tak dostąpił obietnicy, długo cierpliwie czekając.И так Авраам, долготерпев, получил обещанное. И# тaкw долготерпёвъ, получи2 њбэтовaніе. 6,15Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai
CONJ
καίkaiandAnd
ουτως outōs
ADV
οὕτω, οὕτωςhhoutō outōsthus(-ly)so
μακροθυμησας makrothumēsas
V-AAP-NSM G5660
μακροθυμέωmakrothumeōto have patience, after he had patiently endured
επετυχεν epetuchen
V-2AAI-3S G5627
ἐπιτυγχάνωepitunchanōto obtain, he obtained
της tēs
T-GSF
hothe/this/whothe promise
επαγγελιας epangelias
N-GSF
ἐπαγγελίαepangeliapromisethe promise
 
16 cf. Tłum. Толк. Ludzie bowiem przysięgają na większego od siebie i przysięga jest potwierdzeniem zakończenia każdego ich sporu.Люди клянутся высшим, и клятва во удостоверение оканчивает всякий спор их. Человёцы бо б0льшимъ кленyтсz, и3 всsкому и4хъ прекосл0вію кончи1на во и3звэщeніе клsтва (є4сть). 6,16Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVανθρωποι anthrōpoi
N-NPM
ἄνθρωποςanthrōposa humanmen
γαρ gar
CONJ
γάρgarforFor
κατα kata
PREP
κατάkataaccording toby
του tou
T-GSM
hothe/this/whoan oath
μειζονος meizonos
A-GSM-C
μέγαςmegasgreatthe greater
ομνυουσιν omnuousin
V-PAI-3P G5719
ὄμνυμιomnumito swearswear
και kai
CONJ
καίkaiand: and
πασης pasēs
A-GSF
πᾶςpasallall
αυτοις autois
P-DPM
αὐτόςautoshe/she/it/selfto them
αντιλογιας antilogias
N-GSF
ἀντιλογίαantilogiadisputeof
περας peras
N-NSN
πέραςperasendan end
εις eis
PREP
εἰςeistowardfor
βεβαιωσιν bebaiōsin
N-ASF
βεβαίωσιςbebaiōsisconfirmationconfirmation
ο o
T-NSM
hothe/this/who.
ορκος orkos
N-NSM
ὅρκοςhorkosoathan oath
 
17 cf. Tłum. Толк. Dlatego Bóg, chcąc dziedzicom obietnicy pełniej okazać nieodmienność postanowienia swego, dodał przysięgę,Посему и Бог, желая преимущественнее показать наследникам обетования непреложность Своей воли, употребил в посредство клятву, Въ нeмже ли1шше хотS бGъ показaти наслёдникwмъ њбэтовaніz непрел0жное совёта своегw2, ходaтайствова клsтвою: 6,17Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
ω ō
R-DSM
ὅς, ἥhhos ēwhichWhere
περισσοτερον perissoteron
A-ASN-C
περισσόςperissosexcessive/abundantmore abundantly
βουλομενος boulomenos
V-PNP-NSM G5740
βούλομαιboulomaito plan, willing
ο o
T-NSM
hothe/this/whoGod
θεος theos
N-NSM
θεόςtheosGodGod
επιδειξαι epideixai
V-AAN G5658
ἐπιδείκνυμιepideiknumito show/proveto shew
τοις tois
T-DPM
hothe/this/whounto the heirs
κληρονομοις klēronomois
N-DPM
κληρονόμοςklēronomosheirunto the heirs
της tēs
T-GSF
hothe/this/whoof promise
επαγγελιας epangelias
N-GSF
ἐπαγγελίαepangeliapromiseof promise
το to
T-ASN
hothe/this/whoof
αμεταθετον ametatheton
A-ASN
ἀμετάθετοςametathetosunchangeablethe immutability
της tēs
T-GSF
hothe/this/who:
βουλης boulēs
N-GSF
βουλήboulēplanof
αυτου autou
P-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/selfhis
εμεσιτευσεν emesiteusen
V-AAI-3S G5656
μεσιτεύωmesiteuōto guarantee, confirmed
ορκω orkō
N-DSM
ὅρκοςhorkosoathby an oath
 
18 cf. Tłum. Толк. abyśmy przez dwie rzeczy nieodmienne, w których Bóg skłamać nie może, doznali najmocniejszej pociechy; my, którzyśmy się uciekli do trzymania się podanej nam nadziei,дабы в двух непреложных вещах, в которых невозможно Богу солгать, твердое утешение имели мы, прибегшие взяться за предлежащую надежду, да двэмA вeщьми непрел0жными, въ ни1хже невозм0жно солгaти бGу, крёпкое ўтэшeніе и4мамы прибёгшіи ћтисz за предлежaщее ўповaніе, 6,18Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVινα ina
CONJ
ἵναhinain order that/toThat
δια dia
PREP
διάdiathrough/because ofby
δυο duo
A-NUI
δύοduotwotwo
πραγματων pragmatōn
N-GPN
πρᾶγμαpragmathingthings
αμεταθετων ametathetōn
A-GPN
ἀμετάθετοςametathetosunchangeableimmutable
εν en
PREP
ἐνenin/on/among, in
οις ois
R-DPN
ὅς, ἥhhos ēwhichwhich
αδυνατον adunaton
A-NSN
ἀδύνατοςadunatosunableimpossible
ψευσασθαι pseusasthai
V-ADN G5664
ψεύδομαιpseudomaito lieto lie
θεον theon
N-ASM
θεόςtheosGodfor God
ισχυραν ischuran
A-ASF
ἰσχυρόςischurosstrongstrong
παρακλησιν paraklēsin
N-ASF
παράκλησιςparaklēsisencouragementa
εχωμεν echōmen
V-PAS-1P G5725
ἔχωechōto have/be, we might have
οι oi
T-NPM
hothe/this/who:
καταφυγοντες katafugontes
V-2AAP-NPM G5631
καταφεύγωkatafeugōto flee, who have fled for refuge
κρατησαι kratēsai
V-AAN G5658
κρατέωkrateōto grasp/seizeto lay hold
της tēs
T-GSF
hothe/this/who 
προκειμενης prokeimenēs
V-PNP-GSF G5740
πρόκειμαιprokeimaito set beforeset before us
ελπιδος elpidos
N-GSF
ἐλπίςelpishopeupon the hope
 
19 cf. Tłum. Толк. którą mamy jak kotwicę duszy bezpieczną i mocną i przenikającą aż do wnętrza zasłony,которая для души есть как бы якорь безопасный и крепкий, и входит во внутреннейшее за завесу, є4же ѓки к0тву и4мамы души2, твeрду же и3 и3звёстну, и3 входsщую во внyтреннэйшее завёсы, 6,19Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVην ēn
R-ASF
ὅς, ἥhhos ēwhichWhich
ως ōs
ADV
ὡςhōswhich/howas
αγκυραν ankuran
N-ASF
ἄγκυραankuraanchoran anchor
εχομεν echomen
V-PAI-1P G5719
ἔχωechōto have/bewe have
της tēs
T-GSF
hothe/this/whoof the soul
ψυχης psuchēs
N-GSF
ψυχήpsuchēsoulof the soul
ασφαλη asfalē
A-ASF
ἀσφαλήςasfalēssecuresure
τε te
PRT
τεteand/both, both
και kai
CONJ
καίkaiandand
βεβαιαν bebaian
A-ASF
βέβαιοςbebaiosfirmstedfast
και kai
CONJ
καίkaiand, and
εισερχομενην eiserchomenēn
V-PNP-ASF G5740
εἰσέρχομαιeiserchomaito enterwhich entereth
εις eis
PREP
εἰςeistowardinto
το to
T-ASN
hothe/this/whothe veil
εσωτερον esōteron
A-ASN-C
ἐσωτέρωesōterōinnerthat within
του tou
T-GSN
hothe/this/who;
καταπετασματος katapetasmatos
N-GSN
καταπέτασμαkatapetasmacurtainthe veil
 
20 cf. Tłum. Толк. dokąd jako przodownik wszedł za nas Jezus, stawszy się najwyższym kapłanem na wieki według porządku Melchizedecha.куда предтечею за нас вошел Иисус, сделавшись Первосвященником навек по чину Мелхиседека.и3дёже прdтeча њ нaсъ вни1де ї}съ, по чи1ну мелхіседeкову первосщ7eнникъ бhвъ во вёки.6,20Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVοπου opou
ADV
ὅπουhopouwhere(-ever)Whither
προδρομος prodromos
A-NSM
πρόδρομοςprodromosforerunnerthe forerunner
υπερ uper
PREP
ὑπέρhuperabove/forfor
ημων ēmōn
P-1GP
ἐγώegōI/weus
εισηλθεν eisēlthen
V-2AAI-3S G5627
εἰσέρχομαιeiserchomaito enteris
ιησους iēsous
N-NSM
ἸησοῦςiēsousJesus/Joshua, Jesus
κατα kata
PREP
κατάkataaccording toafter
την tēn
T-ASF
hothe/this/whoever
ταξιν taxin
N-ASF
τάξιςtaxisorderthe order
μελχισεδεκ melchisedek
N-PRI
ΜελχισεδέκmelchisedekMelchizedekof Melchisedec
αρχιερευς archiereus
N-NSM
ἀρχιερεύςarchiereushigh-priestan high priest
γενομενος genomenos
V-2ADP-NSM G5637
γίνομαιginomaito be, made
εις eis
PREP
εἰςeistowardfor
τον ton
T-ASM
hothe/this/whothe order
αιωνα aiōna
N-ASM
αἰώνaiōnan ageever

7KAPŁAŃSTWO MELCHIZEDECHA WYŻSZE NIŻ LEWICKIE.1 A ten «Melchizedech, król Salemu, kapłan Boga najwyższego, który wyszedł na spotkanie Abrahama, wracającego z porażki królów pobłogosławił mu»;2 a jemu też Abraham «wydzielił dziesięcinę» ze wszystkiego; i jego imię najpierw tłumaczy się mianowicie: król sprawiedliwości, następnie zaś król Salem, to znaczy król pokoju;3 bez ojca, bez matki, bez rodowodu, nie ma ani początku dni, ani końca życia, a upodobniony do Syna Bożego, pozostaje kapłanem wiecznie.4 A przypatrzcie się, jak wielki jest ten, któremu Abraham patriarcha nawet dał dziesięcinę z rzeczy cenniejszych.5 Wprawdzie i ci z synów Lewiego, którzy otrzymuj ą kapłaństwo, mają rozkazanie, aby brać dziesięciny według Prawa od ludu, to jest od braci swoich, chociaż i oni pochodzą od Abrahama;6 lecz ten, którego ród nie zalicza się do nich, wziął dziesięcinę od Abrahama i pobłogosławił tego, który miał obietnicę.7 A bez żadnej wątpliwości, błogosławiony bywa mniejszy od wyższego.8 I tu właśnie dziesięciny biorą ludzie śmiertelni, tam zaś — o kim istnieje świadectwo, że żyje.9 I (żeby tak powiedzieć) Lewi, który brał dziesięciny, przez Abrahama oddał dziesięcinę;10 jeszcze bowiem był w osobie praojca, gdy na jego spotkanie wyszedł Melchizedech.ZE WZGLĘDU NA OSOBĘ.11 Jeśli więc kapłaństwo lewickie prowadziło do doskonałości (bo pod nim lud otrzymał Prawo), na cóż jeszcze trzeba było, żeby nastał inny kapłan «według porządku Melchizedecha,» a nie był zaliczony do porządku Aarona?12 Ze zmianą bowiem kapłaństwa jest konieczne, żeby nastąpiła zmiana i Prawa.13 Ten bowiem, o którym się to mówi, jest z innego pokolenia, z którego nikt nie służył ołtarzowi.14 Jawną bowiem jest rzeczą, że Pan nasz wyszedł z Judy, a w tym pokoleniu nic o kapłanach Mojżesz nie mówił.15 I jeszcze bardziej jest to widoczne, jeśli na podobieństwo Melchizedecha powstaje inny kapłan,16 który stał się nie według nakazu cielesnego Prawa, ale według mocy życia nieskazitelnego17 Świadczy bowiem: «Ty jesteś kapłanem na wieki, według porządku Melchizedecha.»18 Dokonuje się oczywiście odrzucenie poprzedniego ustawodawstwa z powodu jego słabości i bezużyteczności19 bo Zakon niczego nie przywiódł do doskonałości — a natomiast wprowadza się lepszą nadzieję, przez którą przybliżamy się do Boga.NOWE KAPŁAŃSTWO WIEKUISTE PRZYSIĘGĄ STWIERDZONE.20 I o ile stało się nie bez przysięgi (inni na pewno bez przysięgi zostali kapłanami,21 a ten pod przysięgą tego, który do niego rzekł: «Przysiągł Pan, a nie będzie żałował: Ty jesteś kapłanem na wieki»):22 O tyle też Jezus stał się poręczycielem lepszego testamentu.23 A innych wprawdzie wielu było kapłanów, dlatego że im śmierć trwać nie pozwalała;24 ten zaś, ponieważ trwa na wieki, ma kapłaństwo wieczne.25 Przeto i zbawiać może wiecznie tych, co przez niego przystępują do Boga, bo zawsze żyje, aby się wstawiać za nami.26 Przystało bowiem, abyśmy mieli takiego najwyższego kapłana: świętego, niewinnego, niepokalanego, odłączonego od grzeszników i wyniesionego nad niebiosa,27 który nie ma potrzeby codziennie, jak kapłani składać ofiary najpierw za swoje, potem za grzechy ludu, bo to uczynił raz, złożywszy ofiarę z samego siebie.28 Zakon bowiem ustanawia kapłanami ludzi podległych słabościom, lecz słowo przysięgi, danej po Zakonie — Syna doskonałego na wieki.
8ZE WZGLĘDU NA ŚWIĄTYNIĘ.1 A w tym, co mówimy, główną rzeczą jest: Takiego mamy arcykapłana, który zasiadł po prawicy tronu Majestatu w niebie2 jak sługa świątyni i prawdziwego przybytku, który założył Pan, a nie człowiek.3 Wszelki bowiem najwyższy kapłan bywa postanowiony dla ofiarowania darów i ofiar; stąd trzeba, żeby i on miał coś, co by ofiarował.4 Gdyby więc był na ziemi, nie byłby nawet kapłanem; gdyż są tacy, co według Prawa ofiarują dary,5 co służą obrazowi i cieniowi rzeczy niebieskich, jak odpowiedziano Mojżeszowi, gdy miał dokończyć przybytku: «Patrz, (mówi) czyń wszystko według wzoru, który ci ukazano na górze.»ZE WZGLĘDU NA PRZYMIERZE.6 Teraz zaś otrzymał tym wyższe posługiwanie, im doskonalszego testamentu jest pośrednikiem, który lepszymi obietnicami zawarowano.7 Gdyby bowiem ów pierwszy był bez przygany, to z pewnością nie szukanoby miejsca dla drugiego.8 Albowiem ganiąc ich, mówi: «Oto przyjdą dni, mówi Pan: i zawrę nowe przymierze z domem Izraela i z domem Jakuba,9 nie według przymierza, które zawarłem z ich ojcami w dniu, w którym ująłem ich rękę, abym ich wywiódł z ziemi Egipskiej, bo oni nie wytrwali w przymierzu moim i ja ich zaniedbałem, mówi Pan.10 Lecz to jest przymierze, które zawrę z domem Izraela, po owych dniach, mówi Pan, dając prawa moje w ich umysły i na sercach ich napiszę je i będę im Bogiem, a oni będą mi ludem.11 I nikt nie będzie uczył bliźniego swego, ani żaden brata swego, mówiąc: Poznaj Pana, gdyż wszyscy będą mię znać od najmniejszego aż do największego spośród nich;12 albowiem zmiłuję się nad ich nieprawościami i nie będę już więcej pamiętał ich grzechów.»13 Mówiąc zaś: «nowe» — przedawnił poprzednie. Lecz co się przedawnia i starzeje, bliskie jest zniszczenia.
9ZE WZGLĘDU NA OBRZĘDY.1 Miał wprawdzie i pierwszy przepisy o służbie bożej i świątynię ziemską.2 Przybytek bowiem zrobiony był pierwszy, a w nim były świeczniki i stół i chleby pokładne, tak zwane Święte.3 Za drugą zaś zasłoną przybytek, zwany Święte Świętych,4 zawierający złotą kadzielnicę i arkę przymierza, ze wszystkich stron złotem powleczoną, a w niej naczynie złote, zawierające mannę i laskę Aaronową, która zakwitła i tablice przymierza.5 Nad nią zaś byli Cherubini chwały, ocieniający ubłagalnię, o czym teraz nie potrzeba szczegółowo mówić.6 Gdy rzeczywiście tak to było urządzone, do pierwszego przybytku zawsze wchodzili kapłani, posługi ofiarne spełniający;7 do drugiego zaś raz w rok sam tylko najwyższy kapłan, nie bez krwi, którą ofiaruje za grzechy swoje i ludu;8 przez co Duch Święty dawał znać, że jeszcze nie była ujawniona droga do świątyni, dopóki stał pierwszy przybytek.9 Jest to podobieństwo na czas teraźniejszy; według niego bywają składane dary i ofiary, które nie mogą składającego uczynić doskonałym w sumieniu,10 gdyż polegają tylko na pokarmach i napojach i na różnych obmywaniach i oczyszczeniach ciała, ustanowionych aż do czasu naprawy ich na lepsze.PRZYBYTEK I OFIARA CHRYSTUSA DOSKONAŁA.11 Lecz Chrystus przyszedłszy jako najwyższy kapłan dóbr przyszłych, przez większy i doskonalszy przybytek, nie ręką uczyniony, to jest nie przez takie utworzenie,12 ani nie przez krew kozłów lub cielców, ale przez własną krew wszedł raz na zawsze do świątyni, zdobywszy wieczne odkupienie.13 Jeśli bowiem krew kozłów i wołów i popiół jałowicy, skrapiając splugawionych, poświęca i oczyszcza ich ciała,14 jakże daleko więcej krew Chrystusa, który przez Ducha Świętego samego siebie bez skazy ofiarował Bogu, oczyści sumienie nasze z uczynków martwych, abyśmy służyli Bogu żyjącemu?CHRYSTUS ŚMIERCIĄ SWĄ STWARZA NOWY TESTAMENT.15 I dlatego jest pośrednikiem Nowego Testamentu, żeby przez śmierć, którą poniósł dla odkupienia tych przestępstw, jakie były za pierwszego testamentu, wezwani otrzymali obietnicę wiecznego dziedzictwa.16 Gdzie bowiem jest testament, musi nastąpić śmierć tego, który testament sporządza.17 Testament bowiem nabiera mocy po śmierci; inaczej nie jest ważny, póki jeszcze żyje ten, co testament uczynił.18 Stąd ani nawet pierwszy bez krwi nie był uczyniony.19 Gdy bowiem Mojżesz przeczytał całemu ludowi wszystkie przepisy Prawa, wziąwszy krew cielców i kozłów z wodą, wełną szkarłatną i hizopem, pokropił i samą księgę i wszystek lud,20 mówiąc: «Ta jest krew przymierza, które wam Bóg zlecił.»21 Nadto i przybytek i wszystkie naczynia do służby bożej podobnie krwią pokropił.22 I według Prawa niemal wszystko bywa krwią oczyszczane i bez wylania krwi nie ma odpuszczenia.23 Potrzeba więc, aby mianowicie wizerunki rzeczy niebieskich tymi ofiarami były oczyszczane, same zaś niebieskie lepszymi, niźli te.OFIARA CHRYSTUSA JEST WIEKUISTA.24 Jezus bowiem nie wszedł do świątyni ręką uczynionej, która była wizerunkiem prawdziwej, ale do samego nieba, żeby teraz ukazywać się przed obliczem Boga za nami.25 I nie żeby często ofiarować samego siebie, jak najwyższy kapłan co roku wchodził do świątyni z krwią cudzą;26 inaczej byłby musiał często cierpieć od początku świata, lecz teraz na końcu wieków ukazał się raz dla zgładzenia grzechu przez ofiarę samego siebie.27 I jak postanowiono ludziom umrzeć raz, a potem sąd;28 tak i Chrystus raz jest ofiarowany, aby zgładził grzechy wielu: drugi raz ukaże się bez grzechu dla zbawienia tych, co go oczekują.
10NIEDOSTATECZNOŚĆ OFIAR ST. TESTAMENTU.1 Zakon bowiem będąc cieniem przyszłych dóbr, a nie samym obrazem rzeczy, nie może nigdy uczynić doskonałymi tych, co przystępują z tymi samymi ofiarami, które co roku ustawicznie składają;2 inaczej zaprzestanoby je ofiarowywać, dlatego że ofiarujący, raz oczyszczeni nie mieliby żadnego grzechu na sumieniu.3 Ale w nich wznawia się co roku przypominanie grzechów.4 Niemożliwa to bowiem rzecz, żeby grzechy miały być zgładzone krwią wołów i kozłów.5 Dlatego wstępując w świat, mówi: «Nie chciałeś ofiary i daniny, ale przygotowałeś mi ciało;6 całopalenia za grzech nie podobały się tobie.7 Wtedy rzekłem: Oto idę, (na początku księgi napisano o mnie), abym pełnił, Boże, wolę twoją.»8 Mówiąc wyżej: «Ofiar i danin i całopalenia za grzech nie chciałeś, ani ci się podobały,» które według Zakonu bywają ofiarowane,9 «wtedy rzekłem: Oto idę, abym pełnił, Boże, wolę twoją» — znosi pierwsze, aby ustanowić drugie.10 Przez tę wolę jesteśmy uświęceni przez ofiarę ciała Jezusa Chrystusa raz.SKUTECZNOŚĆ OFIARY CHRYSTUSA.11 I każdy wprawdzie kapłan staje, codziennie sprawując swój urząd i często składając te same ofiary, które nigdy grzechów zgładzić nie mogą;12 ten zaś jedną złożywszy ofiarę za grzechy, na wieki «siedzi po prawicy bożej,»13 tego już tylko czekając, «aż jego nieprzyjaciele będą położeni jako podnóżek nóg jego.»14 Jedną bowiem ofiarą doskonałymi uczynił na wieki uświęconych.15 Świadczy nam zaś i Duch Święty. Gdy bowiem powiedział:16 «A to zaś jest przymierze, które zawrę z nimi po owych dniach, mówi Pan, dam prawa moje w ich serca i napiszę je w ich umysłach»17 i nie będę już więcej pamiętał ich grzechów i nieprawości.18 Gdzie zaś jest ich odpuszczenie, już nie ma ofiary za grzech. ZACHĘTA DO WIERNOŚCI I JEDNOŚCI.19 Tak więc mając ufność, bracia, że wejdziemy do świątyni we krwi Chrystusa,20 dokąd otworzył nam drogę nową i żywą poprzez zasłonę, to jest przez ciało swoje21 i kapłana wielkiego nad domem bożym;22 przystąpmy ze szczerym sercem w pełności wiary, oczyściwszy serca od złego, które plami sumienie i obmyci na ciele czystą wodą.23 Trzymajmy się niezachwianie przy wyznaniu nadziei naszej (bo wierny jest, który obiecał)24 i przypatrujmy się sobie wzajemnie, by się pobudzać do miłości i dobrych uczynków,25 nie opuszczamy wspólnych zebrań naszych, jak mają zwyczaj niektórzy, ale pocieszajmy się i to tym bardziej, im bardziej widzicie zbliżający się dzień.KARA NA ODSTĘPCÓW.26 Dla nas bowiem rozmyślnie grzeszących, po otrzymaniu znajomości prawdy, już nie pozostanie ofiara za grzech,27 lecz straszliwe jakieś oczekiwanie sądu «i żar ognia, który ma pożreć przeciwników.»28 Kto by przekroczył Prawo Mojżeszowe, bez wszelkiego miłosierdzia «śmierć ponosi za świadectwem dwóch albo trzech.»29 Na ileż sroższe kary, mniemacie, zasłuży ten, który by Syna Bożego podeptał i «krew przymierza,» przez którą został uświęcony, za pospolitą poczytał i Ducha łaski zelżył?30 Wiemy bowiem, kto powiedział: «Mnie pomsta i ja oddam.» I znowu: «Pan będzie sądził lud swój.»31 Straszna to rzecz, wpaść w ręce Boga żywego.PIERWOTNA GORLIWOŚĆ.32 Wspominajcie zaś dni dawne, w których oświeceni przetrwaliście wielką potyczkę utrapień:33 już to gdy mianowicie na zniewagi i uciski jawnie byliście wystawieni, już to gdy staliście się towarzyszami tych, co podobnie postępowali.34 Gdyż i z więźniami cierpieliście wspólnie i grabież mienia waszego przyjęliście z weselem, wiedząc, że sami macie majętność lepszą i trwałą.35 Nie traćcież zatem ufności waszej, która ma wielką zapłatę.36 Cierpliwość bowiem jest wam potrzebna, abyście czyniąc wolę bożą dostąpili obietnicy.37 «Jeszcze bowiem mała chwila, a przyjdzie ten, co ma przyjść i nie omieszka.38 Lecz sprawiedliwy. mój z wiary żyje; a jeśli się cofnie, nie będzie się podobał duszy mojej.»39 My zaś nie jesteśmy synami odstępstwa na zatracenie, ale wiary na zbawienie duszy.
11WIARA ŚWIĘTYCH PRZED POTOPEM.1 Wiara zaś jest podstawą tych rzeczy, których się spodziewamy, przeświadczeniem o rzeczach niewidzialnych.2 W niej bowiem starzy otrzymali świadectwo.3 Wiarą poznajemy, że światy zostały utworzone słowem Boga, tak iż z niewidzialnych stały się widzialnymi.4 Wiarą Abel złożył Bogu obfitszą ofiarę niż Kain, dla której otrzymał świadectwo, że był sprawiedliwy — gdy Bóg przyświadczył darom jego — i przez nią przemawia nawet po śmierci.5 Wiarą Henoch był przeniesiony, aby nie oglądał śmierci «i nie znaleziono go, bo przeniósł go Bóg»; przed przeniesieniem bowiem miał świadectwo, że «się Bogu podobał.»6 Bez wiary zaś nie podobna jest podobać się Bogu. Albowiem przystępujący do Boga powinien wierzyć, że jest i że nagradza tych, co go szukają.WIARA PATRIARCHÓW.7 Wiarą Noe, otrzymawszy zapowiedź tego, czego jeszcze widać nie było, bojąc się, zbudował arkę dla zachowania rodziny swojej; przez nią potępił świat i stał się dziedzicem sprawiedliwości, która jest przez wiarę.8 Wiarą Abraham wezwany, posłusznie wyszedł do kraju, który miał otrzymać w dziedzictwo i wyszedł, nie wiedząc, dokąd idzie.9 Wiarą przebywał w ziemi obiecanej jak w cudzej, mieszkając w namiotach z Izaakiem i Jakubem, współdziedzicami tejże obietnicy;10 oczekiwał bowiem miasta, mającego fundamenty, którego budowniczym i założycielem Bóg.11 Wiarą i sama Sara niepłodna otrzymała moc na poczęcie syna, nawet pomimo podeszłego wieku, bo uwierzyła, że wierny jest ten, co obiecał.12 Dlatego też z jednego (i to obumarłego) narodzili się «w liczbie jak gwiazdy niebieskie i jak piasek niezliczony, który jest na brzegu morskim.»13 W wierze pomarli ci wszyscy, nie doczekawszy się obietnic, ale z daleka na nie patrząc i pozdrawiając je i wyznając, że są «gośćmi i przychodniami na ziemi.»14 Ci bowiem co to mówią, okazują, że ojczyzny szukają.15 Gdyby zaś tę wspominali, z której wyszli, mieliby przecie czas do niej powrócić.16 Lecz teraz lepszej pragną, to jest niebieskiej. Przeto nie wstydzi się Bóg nazywać się ich Bogiem, bo przygotował im miasto.17 Wiarą «Abraham ofiarował Izaaka, gdy był doświadczony,» a ofiarował «jednorodzonego» ten, co otrzymał obietnice i jemu18 powiedziano: «W Izaaku dane ci będzie potomstwo»;19 a sądził, że Bóg może i z martwych wzbudzić; dlatego też otrzymał go na powrót na podobieństwo.20 Wiarą i na przyszłe czasy błogosławił Izaak Jakuba i Ezawa.21 Wiarą Jakub, umierając, błogosławił każdego z synów Józefowych i «pokłonił się wierzchowi laski jego.»22 Wiarą Józef, umierając, wspomniał o wyjściu synów Izraelskich i dał polecenie co do kości swoich.WIARA MOIŻESZA.23 Wiarą ukrywali Mojżesza po narodzeniu przez trzy miesiące rodzice jego, dlatego, że widzieli piękne dzieciątko i nie bali się rozkazu królewskiego.24 Wiarą Mojżesz, gdy dorósł, zaprzeczył, że jest synem córki Faraona,25 raczej wybierając cierpieć ucisk z ludem bożym, niźli mieć doczesną rozkosz grzechu,26 za większe bogactwo poczytując urąganie Chrystusowe, niż skarby egipskie: oglądał się bowiem na nagrodę.27 Wiarą opuścił Egipt, nie bojąc się gniewu królewskiego; oczekiwał bowiem niewidzialnego jakby widząc.28 Wiarą sprawił Paschę i wylanie krwi, aby ich się nie dotknął ten, co pierworodnych tracił.29 Wiarą przeszli Morze Czerwone jakby po suchej ziemi, czego gdy Egipcjanie próbowali, zostali pochłonięci.30 Wiarą upadły mury Jerycha,,po obejściu wokoło przez dni siedem31 Wiarą Rahab nierządnica nie zginęła z niewiernymi, przyjąwszy pokojowo wysłanych na zwiady.WIARA MNÓSTWA SPRAWIEDLIWYCH.32 I cóż jeszcze powiem? Albowiem czasu nie stanie, gdybym rozprawiał o Gedeonie, Baraku, Samsonie, Jeftem, Dawidzie, Samuelu i prorokach,33 którzy przez wiarę pokonali królestwa, wypełniali sprawiedliwość, dostąpili obietnic, zawarli lwie paszczęki,34 zagasili napór ognia, uszli ostrza mlecza, dźwignęli się z niemocy, stali się mężnymi na wojnie, zmusili wojska obcych do ucieczki.35 Niewiasty odzyskały przez zmartwychwstanie swoich zmarłych. Inni zaś byli rozciągani, nie przyjmując wyzwolenia, aby lepszego dostąpić zmartwychwstania.36 Inni zaś doznali pośmiewisk i bicia, nadto i kajdan i więzienia;37 byli kamienowani, przecinani, dręczeni, pomarli mieczem zabici; błądzili w owczych, w kozich skórach, cierpiąc niedostatek, uciśnieni, utrapieni;38 których świat nie był godzien, tułali się po pustkowiach, po górach i jamach i w jaskiniach ziemi39 A ci wszyscy, świadectwem wiary zaleceni, nie doczekali się obietnicy,40 gdyż Bóg przewidział dla nas coś lepszego, aby bez nas nie stali się doskonałymi.
12PRZYKŁAD CHRYSTUSA.1 Przeto i my mając nad sobą tak wielką chmurę świadectw, złożywszy wszelki ciężar i grzech, zewsząd nas otaczający, w cierpliwości biegnijmy do wyznaczonego nam boju,2 patrząc na Jezusa, sprawcę i dokonawcę wiary, który mając przed sobą wesele, podjął krzyż nie bacząc na hańbę i siedzi po prawicy stolicy bożej.3 Uważajcie bowiem na tego, który zniósł od grzeszników taki przeciw sobie sprzeciw, abyście nie ustawali i nie upadali na duchu.CIERPIENIA DOWODEM MIŁOŚCI BOŻEJ.4 Jeszcze bowiem nie opieraliście się aż do krwi w walce przeciw grzechowi,5 a zapomnieliście o zachęcie, z którą do was jak do synów się zwraca, mówiąc: «Synu mój, nie lekceważ karania Pańskiego, ani nie upadaj na duchu, gdy cię strofuje.6 Albowiem kogo Pan miłuje, tego karci: smaga zaś biczem każdego syna, którego przyjmuje.7 W karności trwajcie. Bóg odnosi się do was jak do synów. A jakiż to syn, którego by ojciec nie karcił?8 A jeśli jesteście bez karania, którego uczestnikami stali się wszyscy, więc jesteście nieprawymi dziećmi, a nie synami.9 Nadto ojcowie nasi rodzen pouczali nas a szanowaliśmy ich; czyż nie będziemy daleko więcej posłuszni Ojcu duchów, a będziemy żyć?10 Tamci przecież przez krótki okres dni według swej woli nas pouczali, ten zaś w tym, co pożyteczne jest dla przyjęcia jego uświęcenia.11 A wszelkie karcenie chwilowo wprawdzie zdaje się nie przynosić wesela ale smutek, potem jednak wyćwiczonym przez siebie przynosi przebłogi owoc sprawiedliwości.12 Przeto «podnieście ręce opuszczone i kolana osłabione»13 i «chodźcie prosto nogami» waszymi, aby ktoś kulejąc nie zabłądził, ale raczej był uzdrowiony. DĄŻYĆ DO ZGODY I ŚWIĘTOŚCI.14 Dążcie do pokoju z wszystkimi i do uświęcenia, bez którego nikt nie będzie oglądał Boga,15 bacząc, żeby kto nie odstąpił od łaski bożej, «aby jaki gorzki korzeń puszczając pędy w górę, nie przeszkodził,» a przezeń wielu się nie zaraziło.16 By nie był kto rozpustnikiem, albo niezbożnym jak Ezaw, który dla jednej potrawy swoje «sprzedał pierworodztwo»17 Wiedzcie bowiem, że i potem, gdy chciał odziedziczyć błogosławieństwo, został odrzucony; bo nie znalazł żalu, choć go ze łzami szukał.18 Albowiem nie przystąpiliście do góry, której by się można dotknąć i do «płonącego ognia» i «do wichru i mgły i burzy19 i do dźwięku trąby i do głosu słów»; ci, co go usłyszeli, prosili, aby do nich nie mówiono.20 Nie mogli bowiem znieść te o, co było powiedziane: «Gdyby nawet zwierzę dotknęło się góry, będzie ukamienowane.»21 A tak straszliwy był ten widok, że Mojżesz powiedział: «Przerażony jestem» i drżący22 Ale przystąpiliście do góry Syjon i do miasta Boga żyjącego, do Jeruzalem niebieskiego i do rzeszy wielu tysięcy aniołów23 i do kościoła pierworodnych, co są zapisani w niebie i do Boga sędziego wszystkich i do duchów sprawiedliwych, doskonałych24 i do Jezusa, pośrednika Nowego Testamentu i do pokropienia krwią, która lepiej mówi, aniżeli Abel.NIE SPRZECIWIAĆ SIĘ CHRYSTUSOWI.25 Uważajcie, żebyście się nie sprzeciwiali temu, który mówi. Jeśli bowiem tamci nie uszli, sprzeciwiając się temu, co na ziemi mówił, daleko bardziej my, jeśli odwrócimy się od tego, co z nieba mówi.26 Głos jego wstrząsnął wtedy ziemią, a teraz obiecuje, mówiąc: «Jeszcze raz, a ja wstrząsnę nie tylko ziemią; ale i niebem.»27 To zaś słowo: «jeszcze raz» oznacza przeniesienie rzeczy ruchomych jako stworzonych, aby pozostały te; co są nieruchome.28 Tak więc przyjmując królestwo nieruchome, mamy łaskę, przez którą służmy, podobając się Bogu, z bojaźnią i ze czcią.29 Albowiem «Bóg nasz jest ogniem trawiącym. «
13ZACHĘTA DO RÓŻNYCH CNÓT.1 Miłość braterska niechaj trwa wśród was.2 I nie zapominajcie o gościnności, przez nią bowiem niektórzy, nie wiedząc o tym, przyjęli aniołów w gościnę.3 Pamiętajcie o więźniach, jakbyście współwięźniami byli i o cierpiących, jako że sami przebywacie w ciele.4 Małżeństwo czcigodne we wszystkim, a łoże niepokalane. Albowiem rozpustników i cudzołożników Bóg będzie sądził.5 Postępowanie niech będzie bez chciwości, zadowalajcie się tym, co macie; sam bowiem powiedział: «Nie zostawię cię, ani nie opuszczę.»6 Tak iż śmiało mówić możemy: «Pan mi pomocnikiem: nie będę się bał, co mi uczyni człowiek.»PAMIĘĆ NA PRZEŁOŻONYCH.7 Pamiętajcie o przełożonych waszych, którzy wam głosili słowo boże; a patrząc na koniec ich postępowania, naśladujcie ich wiarę.8 Jezus Chrystus wczoraj i dziś: ten sam i na wieki.9 Nie dajcie się zwodzić naukami rozmaitymi i obcymi Najlepiej bowiem jest serce utwierdzać łaską, nie pokarmami, które nie pomogły tym, co się o nie starali.WYJDŹMY DO JEZUSA.10 Mamy ołtarz, z którego nie mają prawa jeść ci, co przybytkowi służą.11 Albowiem ciała zwierząt, których «krew za grzech bywa wnoszona do świątyni» przez najwyższego kapłana, «bywają palone za obozem.»12 Dlatego i Jezus, aby poświęcić lud przez własną krew, za bramą poniósł mękę13 Wyjdźmy więc do niego za obóz, niosąc jego urąganie.14 Nie mamy bowiem tutaj miasta trwałego, ale przyszłego szukamy.15 Przez niego więc składajmy zawsze «Bogu ofiarę chwały,» to jest «owoc warg,» wielbiących imię jego.SZCZODROBLIWOŚĆ I POSŁUSZEŃSTWO.16 O dobroczynności zaś i udzielaniu dóbr nie zapominajcie, bo przez takie ofiary zjednujemy sobie zasługi u Boga.17 Bądźcie posłuszni przełożonym waszym i bądźcie im poddani. Oni bowiem czuwają jako ci, co odpowiedzą za dusze wasze; aby to czynili z weselem, a nie wzdychając, bo to wam niepożyteczne.Zakończenie listu. PROŚBA O MODLITWY I ŻYCZENIA.18 Módlcie się za nami; ufamy bowiem, że mamy czyste sumienie, gdyż chcemy we wszystkim dobrze postępować19 A proszę tym usilniej, byście to czynili, żebym wam co rychlej był przywrócony.20 A Bóg pokoju, który wywiódł spośród umarłych wielkiego Pasterza owiec, we krwi testamentu wiecznego, Pana naszego Jezusa Chrystusa,21 niech was przysposobi do wszystkiego co dobre, abyście czynili wolę jego, sprawując w was to, co się jemu podoba, przez Jezusa Chrystusa, jemu chwała na wieki wieków Amen.WIADOMOŚCI I POZDROWIENIA.22 Was zaś proszę, bracia, abyście dobrze przyjęli słowo zachęty. Albowiem do was bardzo krótko napisałem.23 Wiedzcie, że brat nasz Tymoteusz został wypuszczony; z nim (jeśli dość rychło przyjdzie) zobaczę was.24 Pozdrówcie wszystkich przełożonych waszych i wszystkich świętych. Pozdrawiają was bracia z Italii.25 Łaska z wami wszystkimi. Amen.