Historia Prawosławia w Bułgarii
Część II
I Carstwo Bułgarskie
W 852 roku władcą Bułgarii zostaje Borys (na ikonie) i w skutek prowadzonej przez siebie polityki, postanawia przyjąć chrześcijaństwo z państwa Franków, jako przeciwwagę dla Wielkich Moraw i Bizancjum, między którymi znajdowała się Bułgaria. Borys wysyła do Rzymu 106 pytań odnośnie przyjęcia chrześcijaństwa i tego, co można zachować, odpowiedź papieża można przeczytać TUTAJ (j. angielski). W 863 roku w skutek agresji niemiecko-bułgarskiej na Wielkie Morawy, Bizancjum wysyła wojska na Bułgarów, a Borys od razu kapituluje. Jednym z postanowień pokojowych było zerwanie rozmów Borysa z Zachodem oraz chrzest z Bizancjum. Borys przyjmuje chrzest w 866 roku w Plisce, ówczesnej stolicy, i przyjmuje imię Michał po cesarzu bizantyjskim Michale III.
Święty Metody umiera na Morawach w roku 885 i natychmiast potem rozpoczynają się prześladowania jego uczniów, którzy zmuszeni są ratować się ucieczką. Większość z nich trafia do Bułgarii i przynoszą ze sobą księgi w języku słowiańskim pisane głagolicą. Borys był zachwycony ich pracą, jednak nie mógł sobie pozwolić na zbyt dużo, ponieważ główne katedry były obsadzone biskupami greckimi. Część uczniów Metodego zostaje osadzona w Presławiu, nowo wybudowanej stolicy, a święci Klemens i Naum decydują się na działalność w Macedonii, a ich siedzibą staje się Ochrid (pol. Ochryda). W 879 roku, na soborze pod przewodnictwem św. Focjusza Wielkiego, Bułgaria otrzymuje autokefalię.
W 889 roku Borys oddaje władzę synowi Włodzimierzowi i odchodzi do monasteru. Jednak Włodzimierz jest negatywnie nastawiony do chrześcijaństwa, gnębił chrześcijan, więc Borys zmuszony był do zebrania wojska i pokonania Włodzimierza. Po zwycięstwie na tronie osadził swojego drugiego syna Symeona. W 893 zwołano sobór, nazwany później Presławskim Soborem Ludowym, który ustanowił język słowiański językiem liturgicznym i urzędowym. Ponadto postanowienia zakładały stopniowe odsyłanie duchowieństwa greckiego do Bizancjum i zastępowanie ich Słowianami.
O Borysie, na podstawie swoich stosunkowo skąpych źródeł, Paisij Chilendarski pisze, że przyjął chrzest w 867 roku z rąk łacińskich biskupów, zaś samego Borysa nazywa pogańskim imieniem Murtagon, zaś w spisie władców nazywa go Michałem Janem. Paisij przekazuje także ciekawą legendę: Miał też niewolnika Greka, który nazywał się Teodor Kufar. Był on dobrym i świadomym rzeczy chrześcijaninem. I często nakłaniał Murtagona, żeby uwierzył w Chrystusa, ale ten niewiele zwracał na to uwagi. Miał wielkie upodobanie do łowów i dlatego wybudował w puszczy wielki dwór myśliwski, i tam bawił ze sforami psów. I nakazał pewnemu mnichowi, imieniem Metody, który malował ikony, żeby na ścianach tego dworu namalował różne zwierzęta, psy i łowy. Pewnego razu car Murtagon spóźnił się z powrotem, tymczasem Metody nie wymalował żadnych zwierząt ani łowów, tylko powtórne przyjście Chrystusa: po prawicy sprawiedliwych i wyobrażenie raju, a po lewicy grzeszników i wyobrażenie wiecznej męki. Kiedy car Murtagon przybył obejrzeć malowidła, na ich widok ogarnął go przestrach. Wtedy Metody zaczął mu opowiadać o przyjściu Chrystusa i o sądzie nad sprawiedliwymi i grzesznymi. Ten westchnął i rzekł: “Błogosławiony, który wówczas znajdzie się po prawej stronie”. Od tej pory zaczął po trochu poznawać Chrystusową wiarę, ale szło mu to opornie.
Symeon był jednym z największych umysłów epoki. Wykształcony w Bizancjum, biegły w naukach starożytnych i teologii. Młode chrześcijańskie państwo zdecydowanie potrzebowało tego władcy. Jego rządy zaczęły się od zwycięskich wojen z Grekami i Madziarami, a sam sobie nadał tytuł Cesarza Bułgarów i Rzymian. Za panowania Symeona w 927 roku Bizancjum uznało istnienie Patriarchatu w Bułgarii. Paisij pisze: Dopóki rządzili się sami mieli Bułgarzy patriarchę i biskupów ze swego narodu, a patriarcha tyrnowski mianował arcybiskupa w Ochrydzie. Po patriarsze pierwszy był ochrydzki, po nim presławski, a po nim sofijski.
Sztuka i architektura I Carstwa Bułgarskiego była pionierska dla słowiańskiego prawosławia. Pierwszą słowiańską ikoną był wizerunek św. Teodora Stratilata napisany na płytkach ceramicznych w monasterze św. Pantelejmona niedaleko Presławia. Pisanie ikon na płytkach było w epoce czymś unikatowym, co dodatkowo podkreśla wartość tego znaleziska.
Jedną z pereł architektonicznych I Cerstwa była Złota Cerkiew w Presławiu (obok rekonstrukcja). Nie była ona szczególnie wielka, jednak należy do najwspanialszych budynków epoki. Powstała na zamówienie cara Symeona, który oczarowany blaskiem konstantynopolitańskich cerkwi, postanowił uczynić swoją stolicę jeszcze piękniejszą. Według mnicha Tudora (prawdopodobnie jednego z braci Borysa) cerkiew została wyświęcona w 907 roku. Kompleks składał się z rotundy o średnicy 10,5 metra, dużego przedsionka oraz podwórza. Posadzka rotundy wyłożona była różnokolorowymi płytkami marmuru. Same ściany do połowy także były marmurowe, zaś w górnej połowie pokryte były mozaiką, o której nic nie wiadomo. Do dziś zachowały się ruiny, które zostały poddane lekkiemu upiększeniu. Cerkiew, podobnie jak cały Presław, zostały odkryte na początku XX wieku.
W 1018 roku cała Bułgaria zostaje podbita przez Bizancjum, a patriarchat przestaje istnieć razem z liturgiami po słowiańsku.
O. O.
