1Wstęp.1Paweł, sługa Jezusa Chrystusa, powołany a apostoła, przeznaczony dla ewangelii Boga,2 którą był przedtem obiecał przez proroków swoich w Pismach świętych3 o Synu swoim; ten był potomkiem Dawida według ciała,4 tenże ujawniony został jako Syn Boży w mocy, według ducha poświęcenia przez powstanie z martwych — o Jezusie Chrystusie Panu naszym,5 przez którego otrzymaliśmy łaskę i apostolstwo dla nakłaniania ku posłuszeństwu wiary wszystkie narody dla imienia jego,6 między którymi jesteście i wy, powołani Jezusa Chrystusa, 7 wszystkim, co są w Rzymie, Bogu miłym, z powołania świętym:Łaska wam i pokój od Boga Ojca naszego i Pana Jezusa Chrystusa.PAWEŁ PRAGNIE RZYMIAN ODWIEDZIĆ.8 Najpierw dziękuję Bogu mojemu przez Jezusa Chrystusa za was wszystkich, że wiara wasza jest opowiadana po całym świecie.9 Albowiem świadkiem mi jest Bóg, któremu w ewangelii Syna jego służę z duszy swej, że nieustannie o was pamiętam,10 zawsze prosząc w modlitwach swoich, ażebym przecie kiedyś za wolą bożą mógł mieć na przyjście do was szczęśliwą drogę.11 Pragnę bowiem was zobaczyć, abym wam użyczył nieco łaski duchowej dla utwierdzenia was;12 to jest, abyśmy się wspólnie pocieszyli wśród was przez tę wiarę waszą i moją, która jest obopólna.13 Nie chcę zaś, żebyście nie mieli wiedzieć, bracia, że często zamierzałem przybyć do was (ale miałem przeszkody aż dotąd), abym i wśród was zebrał jaki owoc, jak i wśród innych narodów.14 Grekom i barbarzyńcom, mądrym i niemądrym jestem dłużnikiem,15 tak że (co do mnie) gotów jestem opowiadać ewangelię i wam, którzy jesteście w Rzymie.16 Albowiem nie wstydzę się ewangelii. Jest bowiem mocą Boga ku zbawieniu każdego wierzącego, Żyda naprzód i Greka.17 Gdyż sprawiedliwość Boga objawia się w niej z wiary w wiarę, jak jest napisane: «A sprawiedliwy z wiary żyje.»POGANIE ODSTĄPILI OD BOGA.18 Albowiem gniew Boga objawia się z nieba na wszelką bezbożność i niesprawiedliwość tych ludzi, którzy prawdę bożą tłumią w niesprawiedliwości,19 ponieważ to, co można o Bogu poznać, jest im jawne; albowiem Bóg im objawił.20 Gdyż niewidzialne jego przymioty, od stworzenia świata, przez zrozumienie tych rzeczy, które są uczynione, bywają poznane, wieczna też moc jego i bóstwo; tak że nie mogą być wymówieni.21 Gdyż poznawszy Boga, nie oddawali mu chwały jak Bogu, ani nie dziękowali, ale znikczemnieli w myślach swoich i zaćmione jest ich bezrozumne serce;22 albowiem powiadając się być mądrymi, stali się głupimi.23 i zamienili chwałę niezniszczalnego Boga na podobieństwo i obraz człowieka śmiertelnego i ptaków i czworonogów i płazów.ZA KARĘ WYDANI NAMIĘTNOŚCIOM.24 Dlatego Bóg wydał ich pożądliwościom ich serca na nieczystość, aby między sobą hańbili swoje ciała,25 gdyż prawdę bożą przemienili w kłamstwo, i cześć oddawali i służyli raczej stworzeniu, niż Stwórcy, który jest błogosławiony na wieki. Amen.26 Dlatego Bóg oddał ich sromotnym namiętnościom. Albowiem ich niewiasty zmieniły naturalny sposób pożycia na ten, który jest przeciwny naturze.27 A podobnie i mężczyźni, opuściwszy naturalne pożycie z niewiastą, zapłonęli w swych pożądliwościach jeden ku drugiemu, uprawiając sromotę mężczyźni z mężczyznami i ponosząc na sobie słuszną zapłatę za swój błąd.28 I jak im się nie podobało mieć w poznaniu Boga, poddał ich Bóg bezrozumnym myślom, aby czynili to, co nie przystoi,29 ich napełnionych wszelką nieprawością, złością, nierządem, łakomstwem, nikczemnością; pełnych zazdrości, mężobójstwa, swaru, zdrady, złośliwości; plotkarzy,30 obmówców, Bogu obmierzłych, zuchwalców, pysznych, wyniosłych, wynalazców złości, nieposłusznych rodzicom,31 bezrozumnych, nieukładnych, bez serca, nieprzejednanych, bez miłosierdzia.32 Choć sprawiedliwość Boga poznali, nie zrozumieli, że ci, co takie rzeczy czynią, godni są śmierci; a nie tylko c1, co je czynią, ale ci także, co z czyniącymi się zgadzają. 2I ŻYDOM GROZI SĄD BOŻY.1 Dla tego nie możesz być wymówiony, o człowiecze wszelki który sądzisz. W czym bowiem drugiego sądzisz, potępiasz samego siebie, bo co osądzasz, to samo czynisz.2 Wiemy bowiem, że sąd Boga jest według prawdy na tych, co takie rzeczy czynią.3 Myślisz zaś, o człowiecze, który sądzisz tych, co takie rzeczy czynią, a sam je czynisz, że ty ujdziesz sądu?4 Czy gardzisz bogactwami jego dobroci i cierpliwości i nieskwapliwości? Nie wiesz, że łaskawość Boga do pokuty cię przywodzi?5 Lecz według zatwardziałości swej i serca niepokutującego skarbisz sobie gniew na dzień gniewu i objawienia sprawiedliwego sądu Boga,6 który «odda każdemu według uczynków jego»;7 tym mianowicie, co cierpliwie w dobrym uczynku szukają sławy i czci i nieskazitelności — życie wieczne;8 tym zaś, co się sprzeciwiają i co nie przyjmują prawdy, ale wierzą niesprawiedliwości — gniew i zapalczywość.BÓG IM ODDA WEDŁUG ICH UCZYNKÓW.9 Utrapienie i ucisk na każdego człowieka, złe czyniącego, Żyda najpierw i Greka;10 chwała zaś i cześć i pokój wszelkiemu czyniącemu dobre, Żydowi najpierw i Grekowi;11 nie ma bowiem u Boga względu na osoby.12 Albowiem którzykolwiek zgrzeszyli bez Zakonu, bez Zakonu poginą; a którzykolwiek zgrzeszyli w Zakonie, przez Zakon będą sądzeni.13 Nie ci bowiem co słuchają Zakonu, są sprawiedliwymi u Boga; ale ci, będą usprawiedliwieni, co Zakon pełnią.14 Gdy bowiem poganie, którzy nie mają Zakonu, z natury czynią to, czego Zakon wymaga; tacy, co nie mają Zakonu, sam1 sobie są Zakonem.15 Oni okazują treść Zakonu wypisaną na sercach swoich, a ich własne sumienie oddaje im świadectwo, i gdy myśli nawzajem się oskarżają albo też bronią,16 w dzień, w którym Bóg sądzić będzie tajemne sprawy ludzkie, według ewangelii mojej przez Jezusa Chrystusa.ŻYDZI ZGRZESZYLI JAK POGANIE.17 Jeśli zaś ty nazywasz się żydem i polegasz na Zakonie, i chlubisz się w Bogu,18 i znasz jego wolę, i nauczony przez Zakon rozpoznajesz, co lepsze;19 tuszysz o sobie, że jesteś wodzem ślepych, światłością tych, co są w ciemności,20 mistrzem bezrozumnych, nauczycielem dzieci, który ma od wzór wiedzy i prawdy w Zakonie.21 Ty więc, który ucząc drugiego, siebie samego nie uczysz; który głosząc, żeby nie kradziono, kradniesz;22 który mówiąc, żeby nie cudzołożono, cudzołożysz; który brzydząc się bałwanami, świętokradztwo popełniasz;23 który chlubiąc się Zakonem, przez przestępowanie Zakonu, Boga znieważasz.24 (Albowiem jak napisano: «imię Boga z powodu was bywa bluźnione między poganami.»)OBRZEZANIE NIC IM NIE POMOŻE.25 Obrzezanie wprawdzie jest pożyteczne, jeśli zachowujesz Zakon; ale jeśli przestępujesz Zakon, twoje obrzezanie stało się nieobrzezaniem.26 Jeśli więc nieobrzezany zachowuje przepisy Zakonu, to czy jego nieobrzezanie nie będzie poczytane za obrzezanie?27 I czy ten, co z natury jest nieobrzezany, ale wypełnia Zakon, nie będzie sądził ciebie, który mimo litery i obrzezania, jesteś przestępcą Zakonu?28 Nie ten bowiem jest żydem:, co jest nim widocznie; ani nie to jest obrzezanie, co jest widoczne na ciele,29 ale ten jest żydem, który jest nim w skrytości, i ma obrzezane serce w duchu, a nie w literze, którego chwała nie jest z ludzi lecz z Boga. 3W CZYM LEŻY PIERWSZEŃSTWO ŻYDÓW.
RUBrytjkaKing J.3W CZYM LEŻY PIERWSZEŃSTWO ŻYDÓW.1 cf. Tłum. Толк. Cóż więc żyd ma więcej? Albo co za pożytek z obrzezania?Итак, какое преимущество быть Иудеем, или какая польза от обрезания?
Что2 u5бо ли1шшее їудeю; и3ли2 кaz п0льза њбрёзаніz;
3,1Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVτι ti I-NSNτίςtiswhich?Whatουν oun CONJοὖνountherefore/thenthenτο to T-NSNὁhothe/this/whoπερισσον perisson A-NSNπερισσόςperissosexcessive/abundantadvantageτου tou T-GSMὁhothe/this/whoιουδαιου ioudaiou A-GSMἸουδαῖοςioudaiosJewishhath the Jewη ē PRTἤēor? orτις tis I-NSFτίςtiswhich?whatη ē T-NSFὁhothe/this/whoprofitωφελεια ōfeleia N-NSFὠφέλειαōfeleiaadvantageprofitτης tēs T-GSFὁhothe/this/whoof circumcisionπεριτομης peritomēs N-GSFπεριτομήperitomēcircumcisionof circumcision2 cf. Tłum. Толк. Wielki — na wszelki sposób. Najpierw, że im właśnie powierzone były słowa boże.Великое преимущество во всех отношениях, а наипаче в том, что им вверено слово Божие.
Мн0гw, по всsкому w4бразу: пeрвэе бо, ћкw ввёрєна бhша и5мъ словесA б9іz.
3,2Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVπολυ polu A-NSNπολύςpolusmuchMuchκατα kata PREPκατάkataaccording toπαντα panta A-ASMπᾶςpasalleveryτροπον tropon N-ASMτρόποςtroposwaywayπρωτον prōton ADV-Sπρῶτονprōtonfirst: chieflyμεν[ men PRTμένmenon the other handγαρ] gar CONJγάρgarforοτι oti CONJὅτιhotithat/since, because thatεπιστευθησαν episteuthēsan V-API-3P G5681πιστεύωpisteuōto trust (in)unto them were committedτα ta T-APNὁhothe/this/whothe oraclesλογια logia N-APNλόγιονlogionoraclesthe oraclesτου tou T-GSMὁhothe/this/whoof Godθεου theou N-GSMθεόςtheosGodof God3 cf. Tłum. Толк. Cóż bowiem że niektórzy z nich nie uwierzyli? Czyż ich niedowiarstwo wniwecz obróci wierność Boga? Żadną miarą.Ибо что же? если некоторые и неверны были, неверность их уничтожит ли верность Божию?
Чт0 бо, ѓще не вёроваша нёцыи; є3дA (u5бо) невёрствіе и4хъ вёру б9ію ўпраздни1тъ;
3,3Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVτι ti I-NSNτίςtiswhich?whatγαρ gar CONJγάρgarforForει ei CONDεἰeiififηπιστησαν ēpistēsan V-AAI-3P G5656ἀπιστέωapisteōto disbelievedid not believeτινες tines X-NPMτιςtisonesomeμη mē PRT-Nμήmēnot? shallη ē T-NSFὁhothe/this/whounbeliefαπιστια apistia N-NSFἀπιστίαapistiaunbeliefunbeliefαυτων autōn P-GPMαὐτόςautoshe/she/it/selftheirτην tēn T-ASFὁhothe/this/whothe faithπιστιν pistin N-ASFπίστιςpistisfaith/trustthe faithτου tou T-GSMὁhothe/this/whoof Godθεου theou N-GSMθεόςtheosGodof Godκαταργησει katargēsei V-FAI-3S G5692καταργέωkatargeōto endmake4 cf. Tłum. Толк. Bóg zaś jest prawdomówny, a wszelki człowiek kłamliwy, jak napisano: «Abyś się okazał sprawiedliwym w mowach swoich i zwyciężył, gdy bywasz sądzony.» Никак. Бог верен, а всякий человек лжив, как написано: Ты праведен в словах Твоих и победишь в суде Твоем.
Да не бyдетъ: да бyдетъ же бGъ и4стиненъ, всsкъ же человёкъ л0жь, ћкоже є4сть пи1сано: ћкw да њправди1шисz во словесёхъ твои1хъ, и3 побэди1ши, внегдA суди1ти ти2.
3,4Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVμη mē PRT-Nμήmēnotγενοιτο genoito V-2ADO-3S G5636γίνομαιginomaito beGod forbidγινεσθω ginesthō V-PNM-3S G5737γίνομαιginomaito be, letδε de CONJδέdethen: yeaο o T-NSMὁhothe/this/whoθεος theos N-NSMθεόςtheosGodGodαληθης alēthēs A-NSMἀληθήςalēthēstruetrueπας pas A-NSMπᾶςpasalleveryδε de CONJδέdethen, butανθρωπος anthrōpos N-NSMἄνθρωποςanthrōposa humanmanψευστης pseustēs N-NSMψεύστηςpseustēsliara liarκαθαπερ kathaper ADVκαθάπερkathaperjust as[just as]γεγραπται gegraptai V-RPI-3S G5769γράφωgrafōto writeit is writtenοπως opōs ADVὅπωςhopōsthat, Thatαν an PRTἄνanifδικαιωθης dikaiōthēs V-APS-2S G5686δικαιόωdikaioōto justifythou mightest be justifiedεν en PREPἐνenin/on/amonginτοις tois T-DPMὁhothe/this/whoGodλογοις logois N-DPMλόγοςlogoswordsayingsσου sou P-2GSσύsuyouthouκαι kai CONJκαίkaiand, andνικησεις nikēseis V-FAI-2S G5692νικάωnikaōto conquermightest overcomeεν en PREPἐνenin/on/amongwhenτω tō T-DSNὁhothe/this/whosayingsκρινεσθαι krinesthai V-PPN G5745κρίνωkrinōto judgeart judgedσε se P-2ASσύsuyouthy5 cf. Tłum. Толк. Jeśli zaś niesprawiedliwość nasza zaleca sprawiedliwość bożą, cóż powiemy? Czyż niesprawiedliwy jest Bóg, gdy gniew wywiera? (po ludzku to mówię).Если же наша неправда открывает правду Божию, то что скажем? не будет ли Бог несправедлив, когда изъявляет гнев? (говорю по человеческому рассуждению).
Ѓще ли непрaвда нaша б9ію прaвду составлsетъ, что2 речeмъ; є3дa ли непрвdнъ бGъ наносsй гнёвъ; по человёку глаг0лю.
3,5Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVει ei CONDεἰeiififδε de CONJδέdethenButη ē T-NSFὁhothe/this/whoαδικια adikia N-NSFἀδικίαadikiaunrighteousnessunrighteousnessημων ēmōn P-1GPἐγώegōI/weourθεου theou N-GSMθεόςtheosGodof Godδικαιοσυνην dikaiosunēn N-ASFδικαιοσύνηdikaiosunērighteousnessthe righteousnessσυνιστησιν sunistēsin V-PAI-3S G5719συνίστημι, συνιστάωsunistēmi sunistaōto commendcommendτι ti I-ASNτίςtiswhich?, whatερουμεν eroumen V-FAI-1P G5692ἐρέω, ἐρῶereō erōto speakshall we sayμη mē PRT-Nμήmēnotαδικος adikos A-NSMἄδικοςadikosunjustunrighteousο o T-NSMὁhothe/this/whounrighteousnessθεος theos N-NSMθεόςtheosGod? Godο o T-NSMὁhothe/this/who? Godεπιφερων epiferōn V-PAP-NSM G5723ἐπιφέρωepiferōto inflictwho takethτην tēn T-ASFὁhothe/this/whovengeanceοργην orgēn N-ASFὀργήorgēwrathvengeanceκατα kata PREPκατάkataaccording toasανθρωπον anthrōpon N-ASMἄνθρωποςanthrōposa humana manλεγω legō V-PAI-1S G5719λέγωlegōto speak? (I speak6 cf. Tłum. Толк. Żadną miarą; jakże inaczej Bóg będzie sądził ten świat?Никак. Ибо иначе как Богу судить мир?
Да не бyдетъ: понeже кaкw суди1ти и4мать бGъ мjру;
3,6Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVμη mē PRT-Nμήmēnotγενοιτο genoito V-2ADO-3S G5636γίνομαιginomaito beGod forbidεπει epei CONJἐπείepeisince: for thenπως pōs ADV-Iπωςpōshowhowκρινει krinei V-FAI-3S G5692κρίνωkrinōto judgeshallο o T-NSMὁhothe/this/whoGodθεος theos N-NSMθεόςtheosGodGodτον ton T-ASMὁhothe/this/whothe worldκοσμον kosmon N-ASMκόσμοςkosmosworldthe world7 cf. Tłum. Толк. Jeśli bowiem prawdomówność Boga bardziej się uwydatnia na chwałę jego przez moje kłamstwo, czemuż jeszcze i ja jak grzesznik jestem sądzony?Ибо, если верность Божия возвышается моею неверностью к славе Божией, за что еще меня же судить, как грешника?
Ѓще бо и4стина б9іz въ моeй лжи2 и3збhточествова въ слaву є3гw2, что2 є3щE и3 ѓзъ ћкw грёшникъ њсуждaюсz;
3,7Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVει ei CONDεἰeiififδε de CONJδέdethen[then]η ē T-NSFὁhothe/this/whoαληθεια alētheia N-NSFἀλήθειαalētheiatruththe truthτου tou T-GSMὁhothe/this/whothe truthθεου theou N-GSMθεόςtheosGodof Godεν en PREPἐνenin/on/amongthroughτω tō T-DSNὁhothe/this/whoof Godεμω emō S-1SDSNἐμόςemosmymyψευσματι pseusmati N-DSNψεῦσμαpseusmafalsehoodlieεπερισσευσεν eperisseusen V-AAI-3S G5656περισσεύωperisseuōto abound/exceedhath more aboundedεις eis PREPεἰςeistowarduntoτην tēn T-ASFὁhothe/this/whogloryδοξαν doxan N-ASFδόξαdoxaglorygloryαυτου autou P-GSMαὐτόςautoshe/she/it/selfhisτι ti I-ASNτίςtiswhich?; whyετι eti ADVἔτιetistillyetκαγω kagō P-1NS-Kκἀγώkagōand Iam I alsoως ōs ADVὡςhōswhich/howasαμαρτωλος amartōlos A-NSMἁμαρτωλόςhamartōlossinfula sinnerκρινομαι krinomai V-PPI-1S G5743κρίνωkrinōto judgejudged8 cf. Tłum. Толк. A nie mamy (jak nas powtarzają i jak niektórzy powiadają, że mówimy) czynić złych rzeczy, aby z nich wyszły dobre? Potępienie takich jest sprawiedliwe.И не делать ли нам зло, чтобы вышло добро, как некоторые злословят нас и говорят, будто мы так учим? Праведен суд на таковых.
И# не ћкоже хyлимсz, и3 ћкоже глаг0лютъ нёцыи нaсъ глаг0лати, ћкw сотвори1мъ ѕл†z, да пріи1дутъ бlг†z: и4хже сyдъ првdнъ є4сть.
3,8Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai CONJκαίkaiandAndμη mē PRT-Nμήmēnotnotκαθως kathōs ADVκαθώςkathōsas/just as, (asβλασφημουμεθα blasfēmoumetha V-PPI-1P G5743βλασφημέωblasfēmeōto blasphemewe be slanderously reportedκαι] kai CONJκαίkaiand, andκαθως kathōs ADVκαθώςkathōsas/just asasφασιν fasin V-PAI-3P G5719φημίfēmito sayaffirm thatτινες tines X-NPMτιςtisonesomeημας ēmas P-1APἐγώegōI/weweλεγειν legein V-PAN G5721λέγωlegōto speaksayοτι oti CONJὅτιhotithat/since,)ποιησωμεν poiēsōmen V-AAS-1P G5661ποιέωpoieōto do/makeLet us doτα ta T-APNὁhothe/this/whoκακα kaka A-APNκακόςkakosevil/harmevilινα ina CONJἵναhinain order that/to, thatελθη elthē V-2AAS-3S G5632ἔρχομαιerchomaito come/gomay comeτα ta T-NPNὁhothe/this/whoαγαθα agatha A-NPNἀγαθόςagathosgood-doergoodων ōn R-GPMὅς, ἥhhos ēwhich? whoseτο to T-NSNὁhothe/this/whodamnationκριμα krima N-NSNκρίμαkrimajudgmentdamnationενδικον endikon A-NSNἔνδικοςendikosjustjustεστιν estin V-PAI-3S G5719εἰμίeimito beisŻYDZI I GRECY PODLEGAJĄ GRZECHOWI.9 cf. Tłum. Толк. Cóż więc? Przewyższamy ich? Bynajmniej. Dowiedliśmy bowiem, że wszyscy: Żydzi i Grecy są pod grzechem,Итак, что же? имеем ли мы преимущество? Нисколько. Ибо мы уже доказали, что как Иудеи, так и Еллины, все под грехом,
Что2 u5бо; преимёемъ ли; Никaкоже: пред8укори1хомъ бо їудє1и же и3 є4ллины вс‰ под8 грэх0мъ бhти,
3,9Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVτι ti I-NSNτίςtiswhich?Whatουν oun CONJοὖνountherefore/thenthenπροεχομεθα proechometha V-PNI-1P G5736προέχωproechōto excel? are we betterου ou PRT-Nοὐouno? Noπαντως pantōs ADVπάντωςpantōssurely, in no wiseπροητιασαμεθα proētiasametha V-ADI-1P G5662προαιτιάομαιproaitiaomaito accusewe have before provedγαρ gar CONJγάρgarfor: forιουδαιους ioudaious A-APMἸουδαῖοςioudaiosJewishJewsτε te PRTτεteand/bothandκαι kai CONJκαίkaiandbothελληνας ellēnas N-APMἝλληνhellēna GreekGentilesπαντας pantas A-APMπᾶςpasallallυφ uf PREPὑπόhupoby/underunderαμαρτιαν amartian N-ASFἁμαρτίαhamartiasinsinειναι einai V-PAN G5721εἰμίeimito be, that they are10 cf. Tłum. Толк. jak napisano: Nie ma sprawiedliwego nikogo,как написано: нет праведного ни одного;
ћкоже є4сть пи1сано, ћкw нёсть првdнъ никт0же:
3,10Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαθως kathōs ADVκαθώςkathōsas/just asAsγεγραπται gegraptai V-RPI-3S G5769γράφωgrafōto writeit is writtenοτι oti CONJὅτιhotithat/sinceουκ ouk PRT-Nοὐounononeεστιν estin V-PAI-3S G5719εἰμίeimito be, There isδικαιος dikaios A-NSMδίκαιοςdikaiosjustrighteousουδε oude CONJ-Nοὐδέoudeand not, no, notεις eis A-NSMεἷςheisoneone11 cf. Tłum. Толк. nie ma rozumnego, nie ma, co by szukał Boga.нет разумевающего; никто не ищет Бога;
нёсть разумэвazй и3 нёсть взыскazй бGа:
3,11Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVουκ ouk PRT-Nοὐounononeεστιν estin V-PAI-3S G5719εἰμίeimito beThere isσυνιων suniōn V-PAP-NSM G5723συνίημιsuniēmito understandthat understandethουκ ouk PRT-Nοὐounononeεστιν estin V-PAI-3S G5719εἰμίeimito be, there isεκζητων ekzētōn V-PAP-NSM G5723ἐκζητέωekzēteōto seek outthat seeketh afterτον ton T-ASMὁhothe/this/whoθεον theon N-ASMθεόςtheosGodGod12 cf. Tłum. Толк. Wszyscy odstąpili, stali się razem nieużyteczni, nie ma, kto by czynił dobrze, nie ma ani jednego.все совратились с пути, до одного негодны; нет делающего добро, нет ни одного.
вси2 ўклони1шасz, вкyпэ непотрeбни бhша: нёсть творsй бlгостhню, нёсть дaже до є3ди1нагw.
3,12Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVπαντες pantes A-NPMπᾶςpasallThey are allεξεκλιναν exeklinan V-AAI-3P G5656ἐκκλίνωekklinōto turn fromgone out of the wayαμα ama ADVἅμαhamatogethertogetherηχρεωθησαν ēchreōthēsan V-API-3P G5681ἀχρειόωachreioōto make worthless, they areουκ ouk PRT-Nοὐounononeεστιν estin V-PAI-3S G5719εἰμίeimito be; there isποιων poiōn V-PAP-NSM G5723ποιέωpoieōto do/makethat doethχρηστοτητα chrēstotēta N-ASFχρηστότηςchrēstotēskindnessgoodουκ ouk PRT-Nοὐouno, no, notεστιν estin V-PAI-3S G5719εἰμίeimito be.εως eōs ADVἕωςheōsuntilενος enos A-GSMεἷςheisoneone13 cf. Tłum. Толк. Ich gardło jest grobem otwartym, językami swymi zdradliwie mówili, pod ich wargami jad żmijowy.Гортань их - открытый гроб; языком своим обманывают; яд аспидов на губах их.
Гр0бъ tвeрстъ гортaнь и4хъ, љзы6ки свои1ми льщaху: ћдъ ѓспідwвъ под8 ўстнaми и4хъ:
3,13Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVταφος tafos N-NSMτάφοςtafosgravesepulchreανεωγμενος aneōgmenos V-RPP-NSM G5772ἀνοίγωanoigōto openan openο o T-NSMὁhothe/this/whothroatλαρυγξ larugx N-NSMλάρυγξlarugxthroatthroatαυτων autōn P-GPMαὐτόςautoshe/she/it/selfTheirταις tais T-DPFὁhothe/this/who; withγλωσσαις glōssais N-DPFγλῶσσαglōssatongue; withαυτων autōn P-GPMαὐτόςautoshe/she/it/selftheirεδολιουσαν edoliousan V-IAI-3P G5707δολιόωdolioōto deceivethey have used deceitιος ios N-NSMἰόςiospoison/rust; the poisonασπιδων aspidōn N-GPFἀσπίςaspisaspof aspsυπο upo PREPὑπόhupoby/underunderτα ta T-APNὁhothe/this/wholipsχειλη cheilē N-APNχεῖλοςcheilosliplipsαυτων autōn P-GPMαὐτόςautoshe/she/it/selftheir14 cf. Tłum. Толк. Usta ich są pełne przekleństwa i gorzkości, 15nogi ich prędkie do rozlewania krwi.Уста их полны злословия и горечи.
и4хже ўстA клsтвы и3 г0рести пHлна сyть.
3,14Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVων ōn R-GPMὅς, ἥhhos ēwhichWhoseτο to T-NSNὁhothe/this/whomouthστομα stoma N-NSNστόμαstomamouthmouthαρας aras N-GSFἀράaracurseof cursingκαι kai CONJκαίkaiandandπικριας pikrias N-GSFπικρίαpikriabitternessbitternessγεμει gemei V-PAI-3S G5719γέμωgemōbe fullfull15 cf. Tłum. Толк. Ноги их быстры на пролитие крови;
СкHры н0ги и4хъ проліsти кр0вь:
3,15Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVοξεις oxeis A-NPMὀξύςoxussharp/swiftswiftοι oi T-NPMὁhothe/this/whofeetποδες podes N-NPMπούςpousfootfeetαυτων autōn P-GPMαὐτόςautoshe/she/it/selfTheirεκχεαι ekcheai V-AAN G5658ἐκχέωekcheōto pour outto shedαιμα aima N-ASNαἷμαhaimabloodblood16 cf. Tłum. Толк. Na ich drogach zniszczenie i nieszczęście,разрушение и пагуба на путях их;
сокрушeніе и3 њѕлоблeніе на путeхъ и4хъ,
3,16Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVσυντριμμα suntrimma N-NSNσύντριμμαsuntrimmaruinDestructionκαι kai CONJκαίkaiandandταλαιπωρια talaipōria N-NSFταλαιπωρίαtalaipōriamiserymiseryεν en PREPἐνenin/on/amonginταις tais T-DPFὁhothe/this/whowaysοδοις odois N-DPFὁδόςhodosroadwaysαυτων autōn P-GPMαὐτόςautoshe/she/it/selftheir17 cf. Tłum. Толк. i nie poznali drogi pokoju;они не знают пути мира.
и3 пути2 ми1рнагw не познaша.
3,17Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVκαι kai CONJκαίkaiandAndοδον odon N-ASFὁδόςhodosroadthe wayειρηνης eirēnēs N-GSFεἰρήνηeirēnēpeaceof peaceουκ ouk PRT-Nοὐounonotεγνωσαν egnōsan V-2AAI-3P G5627γινώσκωginōskōto knowhave they18 cf. Tłum. Толк. nie ma bojaźni bożej przed ich oczami.»Нет страха Божия перед глазами их.
Нёсть стрaха б9іz пред8 nчи1ма и4хъ.
3,18Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVουκ ouk PRT-Nοὐounonoεστιν estin V-PAI-3S G5719εἰμίeimito beThere isφοβος fobos N-NSMφόβοςfobosfearfearθεου theou N-GSMθεόςtheosGodof Godαπεναντι apenanti ADVἀπέναντιapenantioppositebeforeτων tōn T-GPMὁhothe/this/whoeyesοφθαλμων ofthalmōn N-GPMὀφθαλμόςofthalmoseyeeyesαυτων autōn P-GPMαὐτόςautoshe/she/it/selftheir19 cf. Tłum. Толк. Lecz wiemy, że cokolwiek mówi Zakon, mówi tym, co są w Zakonie, aby wszelkie usta były zamknięte i żeby cały świat podlegał Bogu; 2obo z uczynków Zakonu nie będzie usprawiedliwiony przed nim żaden człowiek. Przez Zakon bowiem poznanie grzechu.Но мы знаем, что закон, если что говорит, говорит к состоящим под законом, так что заграждаются всякие уста, и весь мир становится виновен пред Богом,
(За?_п7д.) Вёмы же, ћкw є3ли6ка зак0нъ глаг0летъ, сyщымъ въ зак0нэ глаг0летъ: да вс‰ка ўстA заградsтсz, и3 пови1ненъ бyдетъ вeсь мjръ бGови:
3,19Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVοιδαμεν oidamen V-RAI-1P G5758εἴδωeidōto knowwe knowδε de CONJδέdethenNowοτι oti CONJὅτιhotithat/sincethatοσα osa K-APNὅσοςhososjust as/how muchwhat things soeverο o T-NSMὁhothe/this/whothe lawνομος nomos N-NSMνόμοςnomoslawthe lawλεγει legei V-PAI-3S G5719λέγωlegōto speaksaithτοις tois T-DPMὁhothe/this/whoto them who areεν en PREPἐνenin/on/amongunderτω tō T-DSMὁhothe/this/whothe lawνομω nomō N-DSMνόμοςnomoslawthe lawλαλει lalei V-PAI-3S G5719λαλέωlaleōto speak, it saithινα ina CONJἵναhinain order that/to: thatπαν pan A-NSNπᾶςpasalleveryστομα stoma N-NSNστόμαstomamouthmouthφραγη fragē V-2APS-3S G5652φράσσωfrassōto stopmay be stoppedκαι kai CONJκαίkaiand, andυποδικος upodikos A-NSMὑπόδικοςhupodikosaccountableguiltyγενηται genētai V-2ADS-3S G5638γίνομαιginomaito bemay becomeπας pas A-NSMπᾶςpasallallο o T-NSMὁhothe/this/whothe worldκοσμος kosmos N-NSMκόσμοςkosmosworldthe worldτω tō T-DSMὁhothe/this/whobefore Godθεω theō N-DSMθεόςtheosGodbefore God20 cf. Tłum. Толк. потому что делами закона не оправдается пред Ним никакая плоть; ибо законом познаётся грех.
занE t дёлъ зак0на не њправди1тсz всsка пл0ть пред8 ни1мъ: зак0номъ бо познaніе грэхA.
3,20Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVδιοτι dioti CONJδιότιdiotibecauseThereforeεξ ex PREPἐκekof/frombyεργων ergōn N-GPNἔργονergonworkthe deedsνομου nomou N-GSMνόμοςnomoslawof the lawου ou PRT-Nοὐounonoδικαιωθησεται dikaiōthēsetai V-FPI-3S G5701δικαιόωdikaioōto justifythere shallπασα pasa A-NSFπᾶςpasallσαρξ sarx N-NSFσάρξsarxfleshfleshενωπιον enōpion ADVἐνώπιονenōpionbeforeinαυτου autou P-GSMαὐτόςautoshe/she/it/selfhisδια dia PREPδιάdiathrough/because ofbyγαρ gar CONJγάρgarfor: forνομου nomou N-GSMνόμοςnomoslawthe lawεπιγνωσις epignōsis N-NSFἐπίγνωσιςepignōsisknowledgethe knowledgeαμαρτιας amartias N-GSFἁμαρτίαhamartiasinof sinUSPRAWIEDLIWIENIE PRZEZ WIARĘ W CHRYSTUSA.21 cf. Tłum. Толк. Ale teraz bez Zakonu objawiła się sprawiedliwość boża, poświadczona przez Zakon i proroków.Но ныне, независимо от закона, явилась правда Божия, о которой свидетельствуют закон и пророки,
Нн7э же кромЁ зак0на прaвда б9іz kви1сz, свидётельствуема t зак0на и3 прbрHкъ.
3,21Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVνυνι nuni ADVνυνίnuninownowδε de CONJδέdethenButχωρις chōris ADVχωρίςchōriswithoutwithoutνομου nomou N-GSMνόμοςnomoslawthe lawδικαιοσυνη dikaiosunē N-NSFδικαιοσύνηdikaiosunērighteousnessthe righteousnessθεου theou N-GSMθεόςtheosGodof Godπεφανερωται pefanerōtai V-RPI-3S G5769φανερόωfaneroōto manifestis manifestedμαρτυρουμενη marturoumenē V-PPP-NSF G5746μαρτυρέωmartureōto testify, being witnessedυπο upo PREPὑπόhupoby/underbyτου tou T-GSMὁhothe/this/whothe lawνομου nomou N-GSMνόμοςnomoslawthe lawκαι kai CONJκαίkaiandandτων tōn T-GPMὁhothe/this/whothe prophetsπροφητων profētōn N-GPMπροφήτηςprofētēsprophetthe prophets22 cf. Tłum. Толк. Sprawiedliwość zaś boża przez wiarę w Jezusa Chrystusa dla wszystkich i na wszystkich, którzy weń wierzą, bo nie ma różnicy.правда Божия через веру в Иисуса Христа во всех и на всех верующих, ибо нет различия,
Прaвда же б9іz вёрою ї}съ хrт0вою во всёхъ и3 на всёхъ вёрующихъ: нёсть бо рaзнствіz,
3,22Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVδικαιοσυνη dikaiosunē N-NSFδικαιοσύνηdikaiosunērighteousnessthe righteousnessδε de CONJδέdethenEvenθεου theou N-GSMθεόςtheosGodof Godδια dia PREPδιάdiathrough/because ofbyπιστεως pisteōs N-GSFπίστιςpistisfaith/trustfaithιησου] iēsou N-GSMἸησοῦςiēsousJesus/Joshuaof Jesusχριστου christou N-GSMΧριστόςchristosChristChristεις eis PREPεἰςeistowarduntoπαντας pantas A-APMπᾶςpasallallτους tous T-APMὁhothe/this/whoπιστευοντας pisteuontas V-PAP-APM G5723πιστεύωpisteuōto trust (in)them that believeου ou PRT-Nοὐounonoγαρ gar CONJγάρgarfor: forεστιν estin V-PAI-3S G5719εἰμίeimito bethere isδιαστολη diastolē N-NSFδιαστολήdiastolēdistinctiondifference23 cf. Tłum. Толк. Wszyscy bowiem zgrzeszyli i niedostaje im chwały bożej.потому что все согрешили и лишены славы Божией,
вси1 бо согрэши1ша, и3 лишeни сyть слaвы б9іz,
3,23Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVπαντες pantes A-NPMπᾶςpasallallγαρ gar CONJγάρgarforForημαρτον ēmarton V-2AAI-3P G5627ἁμαρτάνωhamartanōto sinhave sinnedκαι kai CONJκαίkaiand, andυστερουνται usterountai V-PPI-3P G5743ὑστερέωhustereōto lackcome shortτης tēs T-GSFὁhothe/this/whoof the gloryδοξης doxēs N-GSFδόξαdoxagloryof the gloryτου tou T-GSMὁhothe/this/whoof Godθεου theou N-GSMθεόςtheosGodof God24 cf. Tłum. Толк. Usprawiedliwieni darmo przez łaskę jego, przez odkupienie, które jest w Chrystusie Jezusie.получая оправдание даром, по благодати Его, искуплением во Христе Иисусе,
њправдaеми тyне блгdтію є3гw2, и3збавлeніемъ, є4же њ хrтЁ ї}сэ,
3,24Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVδικαιουμενοι dikaioumenoi V-PPP-NPM G5746δικαιόωdikaioōto justifyBeing justifiedδωρεαν dōrean ADVδωρεάνdōreanfreelyfreelyτη tē T-DSFὁhothe/this/whoαυτου autou P-GSMαὐτόςautoshe/she/it/selfhisχαριτι chariti N-DSFχάριςcharisgracebyδια dia PREPδιάdiathrough/because ofthroughτης tēs T-GSFὁhothe/this/whothe redemptionαπολυτρωσεως apolutrōseōs N-GSFἀπολύτρωσιςapolutrōsisredemptionthe redemptionτης tēs T-GSFὁhothe/this/whothat isεν en PREPἐνenin/on/amonginχριστω christō N-DSMΧριστόςchristosChristChristιησου iēsou N-DSMἸησοῦςiēsousJesus/JoshuaJesus25 cf. Tłum. Толк. Jego Bóg uczynił we wierze ofiarą przebłagalną przez krew jego dla okazania sprawiedliwości swojej względem przeszłych grzechów,которого Бог предложил в жертву умилостивления в Крови Его через веру, для показания правды Его в прощении грехов, соделанных прежде,
є3г0же предположи2 бGъ њчищeніе вёрою въ кр0ви є3гw2, въ kвлeніе прaвды своеS, за tпущeніе прeжде бhвшихъ грэхHвъ,
3,25Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVον on R-ASMὅς, ἥhhos ēwhichWhomπροεθετο proetheto V-2AMI-3S G5639προτίθημιprotithēmito plan/presenthath set forthο o T-NSMὁhothe/this/whoθεος theos N-NSMθεόςtheosGodGodιλαστηριον ilastērion N-ASNἱλαστήριοςhilastēriospropitiationa propitiationδια dia PREPδιάdiathrough/because ofthroughπιστεως pisteōs N-GSFπίστιςpistisfaith/trustfaithεν en PREPἐνenin/on/amonginτω tō T-DSNὁhothe/this/whoαυτου autou P-GSMαὐτόςautoshe/she/it/selfhisαιματι aimati N-DSNαἷμαhaimabloodbloodεις eis PREPεἰςeistoward, toενδειξιν endeixin N-ASFἔνδειξιςendeixisdemonstrationdeclareτης tēs T-GSFὁhothe/this/whoGodδικαιοσυνης dikaiosunēs N-GSFδικαιοσύνηdikaiosunērighteousnessrighteousnessαυτου autou P-GSMαὐτόςautoshe/she/it/selfhisδια dia PREPδιάdiathrough/because offorτην tēn T-ASFὁhothe/this/whofaithπαρεσιν paresin N-ASFπάρεσιςparesispassing overthe remissionτων tōn T-GPNὁhothe/this/whorighteousnessπρογεγονοτων progegonotōn V-2RAP-GPN G5756προγίνομαιproginomaito do beforehandthat are pastαμαρτηματων amartēmatōn N-GPNἁμάρτημαhamartēmasinof sins26 cf. Tłum. Толк. które Bóg znosił cierpliwie dla okazania sprawiedliwości swojej w tym czasie, aby i sam był sprawiedliwy i usprawiedliwiający tego, który jest z wiary w Jezusa Chrystusa.во время долготерпения Божия, к показанию правды Его в настоящее время, да явится Он праведным и оправдывающим верующего в Иисуса.
въ долготерпёніи б9іи, и3 въ показaніе прaвды є3гw2 въ нн7эшнее врeмz, во є4же бhти є3мY првdну и3 њправдaющу сyщаго t вёры ї}совы.
3,26Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVεν en PREPἐνenin/on/amongτη tē T-DSFὁhothe/this/whoανοχη anochē N-DSFἀνοχήanochētoleranceτου tou T-GSMὁhothe/this/whoθεου theou N-GSMθεόςtheosGodπρος pros PREPπρόςprosto/withToτην tēn T-ASFὁhothe/this/whoενδειξιν endeixin N-ASFἔνδειξιςendeixisdemonstrationdeclareτης tēs T-GSFὁhothe/this/whoδικαιοσυνης dikaiosunēs N-GSFδικαιοσύνηdikaiosunērighteousnessrighteousnessαυτου autou P-GSMαὐτόςautoshe/she/it/selfhisεν en PREPἐνenin/on/among, , atτω tō T-DSMὁhothe/this/whoνυν nun ADVνῦνnunnowthisκαιρω kairō N-DSMκαιρόςkairostime/right timetimeεις eis PREPεἰςeistoward: thatτο to T-ASNὁhothe/this/whorighteousnessειναι einai V-PAN G5721εἰμίeimito bemight beαυτον auton P-ASMαὐτόςautoshe/she/it/selfheδικαιον dikaion A-ASMδίκαιοςdikaiosjustjustκαι kai CONJκαίkaiand, andδικαιουντα dikaiounta V-PAP-ASM G5723δικαιόωdikaioōto justifythe justifierτον ton T-ASMὁhothe/this/who[the/this/who]εκ ek PREPἐκekof/fromπιστεως pisteōs N-GSFπίστιςpistisfaith/trustof him which believethιησου iēsou N-GSMἸησοῦςiēsousJesus/Joshuain Jesus27 cf. Tłum. Толк. Gdzież jest więc chluba twoja? Wykluczona jest. Przez jaki zakon? Uczynków? Nie, ale przez zakon wiary.Где же то, чем бы хвалиться? уничтожено. Каким законом? законом дел? Нет, но законом веры.
ГдЁ u5бо похвалA, tгнaсz. Кот0рымъ зак0номъ; дёлы ли; Ни2, но зак0номъ вёры.
3,27Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVπου pou ADV-Iποῦpouwhere?Whereουν oun CONJοὖνountherefore/thenthenη ē T-NSFὁhothe/this/whoboastingκαυχησις kauchēsis N-NSFκαύχησιςkauchēsisprideboastingεξεκλεισθη exekleisthē V-API-3S G5681ἐκκλείωekkleiōto exclude? It is excludedδια dia PREPδιάdiathrough/because of. Byποιου poiou I-GSMποῖοςpoioswhat?whatνομου nomou N-GSMνόμοςnomoslawlawτων tōn T-GPNὁhothe/this/who? of worksεργων ergōn N-GPNἔργονergonwork? of worksουχι ouchi PRT-Nοὐχίouchinot? Nayαλλα alla CONJἀλλάallabut: butδια dia PREPδιάdiathrough/because ofbyνομου nomou N-GSMνόμοςnomoslawthe lawπιστεως pisteōs N-GSFπίστιςpistisfaith/trustof faith28 cf. Tłum. Толк. Ибо мы признаём, что человек оправдывается верою, независимо от дел закона.
(За?_п7є.) Мhслимъ u5бо вёрою њправдaтисz человёку, без8 дёлъ зак0на.
3,28Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVλογιζομεθα logizometha V-PNI-1P G5736λογίζομαιlogizomaito countwe conclude thatγαρ gar CONJγάρgarfor[for]δικαιουσθαι dikaiousthai V-PPN G5745δικαιόωdikaioōto justifyis justifiedπιστει pistei N-DSFπίστιςpistisfaith/trustby faithανθρωπον anthrōpon N-ASMἄνθρωποςanthrōposa humana manχωρις chōris ADVχωρίςchōriswithoutwithoutεργων ergōn N-GPNἔργονergonworkthe deedsνομου nomou N-GSMνόμοςnomoslawof the law29 cf. Tłum. Толк. Czyż Bóg jest tylko żydów? Czy nie i pogan? Owszem i pogan.Неужели Бог есть Бог Иудеев только, а не и язычников? Конечно, и язычников,
И#ли2 їудeєвъ бGъ т0кмw, ґ не и3 kзhкwвъ; є4й, и3 kзhкwвъ:
3,29Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVη ē PRTἤēorιουδαιων ioudaiōn A-GPMἸουδαῖοςioudaiosJewishof the Jewsο o T-NSMὁhothe/this/whothe Godθεος theos N-NSMθεόςtheosGodthe Godμονον monon ADVμόνονmonononlyonlyουχι ouchi PRT-Iοὐχίouchinot? notκαι kai CONJκαίkaiandalsoεθνων ethnōn N-GPNἔθνοςethnosGentilesof the Gentilesναι nai PRTναίnaiyes? Yesκαι kai CONJκαίkaiandalsoεθνων ethnōn N-GPNἔθνοςethnosGentiles, of the Gentiles30 cf. Tłum. Толк. Gdyż właśnie jeden jest Bóg, który usprawiedliwia obrzezanych z wiary i nieobrzezanych przez wiarę.потому что один Бог, Который оправдает обрезанных по вере и необрезанных через веру.
понeже є3ди1нъ бGъ, и4же њправди1тъ њбрёзаніе t вёры и3 неwбрёзаніе вёрою.
3,30Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVειπερ eiper CONDεἴπερeiperif so/since[if so/since]εις eis A-NSMεἷςheisoneoneο o T-NSMὁhothe/this/whoGodθεος theos N-NSMθεόςtheosGodGodος os R-NSMὅς, ἥhhos ēwhich, whichδικαιωσει dikaiōsei V-FAI-3S G5692δικαιόωdikaioōto justifyshall justifyπεριτομην peritomēn N-ASFπεριτομήperitomēcircumcisionthe circumcisionεκ ek PREPἐκekof/frombyπιστεως pisteōs N-GSFπίστιςpistisfaith/trustfaithκαι kai CONJκαίkaiand, andακροβυστιαν akrobustian N-ASFἀκροβυστίαakrobustiauncircumcisionuncircumcisionδια dia PREPδιάdiathrough/because ofthroughτης tēs T-GSFὁhothe/this/whofaithπιστεως pisteōs N-GSFπίστιςpistisfaith/trustfaith31 cf. Tłum. Толк. Zakon więc burzy my przez wiarę? Żadną miarą; ale Zakon stanowimy.Итак, мы уничтожаем закон верою? Никак; но закон утверждаем.Зак0нъ ли u5бо разорsемъ вёрою; Да не бyдетъ: но зак0нъ ўтверждaемъ.3,31Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.KJVνομον nomon N-ASMνόμοςnomoslawthe lawουν oun CONJοὖνountherefore/thenthenκαταργουμεν katargoumen V-PAI-1P G5719καταργέωkatargeōto endDo weδια dia PREPδιάdiathrough/because ofthroughτης tēs T-GSFὁhothe/this/whofaithπιστεως pisteōs N-GSFπίστιςpistisfaith/trustfaithμη mē PRT-Nμήmēnotγενοιτο genoito V-2ADO-3S G5636γίνομαιginomaito be? God forbidαλλα alla CONJἀλλάallabut: yeaνομον nomon N-ASMνόμοςnomoslawthe lawιστανομεν istanomen V-PAI-1P G5719ἵστημιhistēmito stand, we establish
4USPRAWIEDLIWIENIE NIE PRZEZ UCZYNKI ZAKONU, ALE PRZEZ WIARĘ.1 Cóż więc powiemy, Abraham, ojciec nasz według ciała co znalazł?2 Jeśli bowiem Abraham z uczynków był usprawiedliwiony, ma chwałę, ale nie u Boga.3 Co bowiem mówi Pismo? «Uwierzył Abraham Bogu i poczytane mu est ku sprawiedliwości.»4 Temu zaś, który pracuje, nie poczytuje się zapłaty za łaskę, ale za rzecz należną.5 Temu zaś, co nie pracuje, ale wierzy w tego, który niezbożnego usprawiedliwia, poczytana bywa wiara jego ku sprawiedliwości według postanowienia łaski bożej.6 Jak i Dawid nazywa błogosławionym człowieka, któremu Bóg poczytuje sprawiedliwość bez uczynków.7 «Błogosławieni, który1n odpuszczone są nieprawości, i których grzechy są zakryte.8 Błogosławiony mąż, któremu Pan nie poczytał grzechu. «WIARA USPRAWIEDLIWIŁA ABRAHAMA, A NIE OBRZEZANIE.9 to więc błogosławieństwo czy jest tylko dla obrzezanych, czy także dla nieobrzezanych? Mówimy bowiem, że wiara została poczytana Abrahamowi ku sprawiedliwości.10 Jakże więc była poczytana? W obrzezaniu, czy w odrzezku? Nie w obrzezaniu, ale w odrzezku.11 I otrzymał znak obrzezania jako pieczęć usprawiedliwienia z wiary, którą miał przed obrzezaniem, aby był ojcem wszystkich wierzących w nieobrzezaniu, aby i im było to poczytane ku sprawiedliwości,12 i żeby był ojcem obrzezanych, nie tylko tym, co są z obrzezania, ale i tym, co idą śladami wiary, jaką miał ojciec nasz Abraham przed obrzezaniem.13 Nie przez Zakon bowiem dana była obietnica Abrahamowi i potomstwu jego, że ma być dziedzicem świata, ale przez sprawiedliwość wiary.14 Jeśli bowiem ci są dziedzicami, co są z Zakonu, próżną stała się wiara i wniwecz obróciła się obietnica.15 Zakon bowiem ściąga gniew. Gdyż gdzie nie ma Zakonu, nie ma i przestępstwa.16 Dlatego z wiary — aby według łaski obietnica trwała w mocy dla całego potomstwa, nie tylko tego, które jest z Zakonu, ale i dla tego, które jest z wiary Abrahama; bo on jest ojcem nas wszystkich17 (jak napisano: «Postanowiłem cię ojcem wielu narodów»), przed Bogiem, któremu uwierzył, który ożywia umarłych i powołuje do bytu to, czego nie ma, jak to, co jest.WIARA ABRAHAMA.18 On przeciw nadziei uwierzył ufając, że zostanie ojcem wielu narodów, według tego, co mu powiedziano: «Tak będzie potomstwo twoje.»19 I nie osłabł w wierze, ani się nie oglądał na obumarłe ciało swoje, choć już miał około stu lat, i na obumarły żywot Sary.20 Nie wahał się też niedowierzając obietnicy Boga, ale się umocnił w wierze, dając chwałę Bogu;21 wiedząc z całą pewnością, że cokolwiek obiecał, mocen jest i uczynić.22 I dlatego poczytano mu to ku sprawiedliwości.23 Nie tylko zaś dla niego napisano: Poczytane mu zostało ku sprawiedliwości,24 ale i dla nas, którym będzie poczytane, że wierzymy w tego, co wzbudził z martwych Jezusa Chrystusa Pana naszego,25 który został wydany z powodu występków naszych, a wstał z martwych dla naszego usprawiedliwienia. 5OWOCE USPRAWIEDLIWIENIA PRZEZWIARĘ.1 Usprawiedliwieni więc z wiary, miejmy pokój z Bogiem przez Pana naszego Jezusa Chrystusa,2 przez którego też mamy dostęp przez wiarę do tej łaski, w której stoimy i chlubimy się w nadziei chwały synów bożych.3 A nie tylko to, lecz też chlubimy się i w uciskach, wiedząc, że ucisk sprawuje cierpliwość,4 a cierpliwość wypróbowanie, a wypróbowanie nadzieję,5 a nadzieja nie zawodzi, gdyż miłość boża rozlana jest w sercach naszych przez Ducha Świętego, który nam1 jest dany.6 A po cóż bowiem Chrystus, gdyśmy jeszcze byli słabi, czasu swego umarł za niezbożnych?7 Albowiem za sprawiedliwego ledwo kto umiera, gdyż za dobrego może by się kto odważył umrzeć.8 Lecz Bóg zaleca miłość swoją względem nas, że kiedyśmy czasu swego byli jeszcze grzesznikami,9 Chrystus za nas umarł; więc daleko więcej teraz, skorośmy usprawiedliwieni we krwi jego, wybawieni będziemy przezeń od gniewu.10 Jeśli bowiem, gdyśmy byli nieprzyjaciółmi, zostaliśmy pojednani z Bogiem przez śmierć Syna jego, daleko bardziej, skorośmy pojednani, będziemy zbawieni w życiu jego.11 Lecz nie tylko, ale też chlubimy się w Bogu przez Pana naszego Jezusa Chrystusa, przez którego teraz jesteśmy pojednani.ADAM A CHRYSTUS12 Dlatego jak przez jednego człowieka grzech wszedł na ten świat, i przez grzech śmierć, i tak na wszystkich ludzi śmierć przeszła, w którym wszyscy zgrzeszyli.13 Aż do Zakonu bowiem grzech był na świecie, lecz grzech nie był oczytany, gdy Zakonu nié było.14 Ale śmierć królowała od Adama aż do Mojżesza także nad tymi, którzy nie zgrzeszyli na podobieństwo przestępstwa Adama, który jest figurą przyszłego.15 Lecz nie jak przestępstwa, tak i dar. Jeśli bowiem przez przestępstwo jednego umarło wielu, daleko więcej obficie spłynęła na wielu łaska boża i dar w łasce jednego człowieka Jezusa Chrystusa.16 I nie jak przez jeden grzech, tak i dar;. bo sąd wprawdzie z jednego na potępienie, łaska zaś z wielu występków na usprawiedliwienie.17 Jeśli bowiem wskutek przestępstwa jednego śmierć królowała przez jednego, daleko więcej ci, co otrzyrnują obfitość łaski i daru i sprawiedliwości, królować będą w życiu przez jednego Jezusa Chrystusa.18 Przeto jak przez przestępstwo jednego na wszystkich ludzi potępienie, tak i przez sprawiedliwość jednego na wszystkich ludzi usprawiedliwienie życia.19 Jak bowiem przez nieposłuszeństwo jednego człowieka grzesznikami stało się wielu, tak i przez posłuszeństwo jednego sprawiedliwymi stanie się wielu.20 Zakon zaś wszedł, aby obfitowało przestępstwo. Gdzie zaś obfitowało przestępstwo obfitowała więcej łaska.21 Aby jak grzech królował w śmierci, tak też łaska królowała przez sprawiedliwość ku życiu wiecznemu, przez Jezusa Chrystusa Pana naszego. 6OCHRZCZENI W CHRYSTUSIE UMARLIŚMY DLA GRZECHU.1 Cóż więc powiemy? Będziemy trwać w grzechu, aby obfitowała łaska?2 Uchowaj Boże! Jeśli bowiem umarliśmy grzechowi, jakże jeszcze będziemy w nim żyć?3 Czy nie wiecie, że którzykolwiek jesteśmy ochrzczeni w Chrystusie Jezusie, ochrzczeni jesteśmy w śmierci jego?4 Albowiem z nim jesteśmy razem pogrzebani w śmierć przez chrzest, aby jak Chrystus wstał z martwych przez chwałę Ojca, tak żebyśmy i my chodzi1i w nowości życia.5 Jeśli bowiem zostaliśmy wszczepieni w podobieństwo śmierci jego, to będziemy i w zmartwychwstanie.6 Wiedząc to, że nasz stary człowiek został współukrzyżowany, aby było zniszczone ciało grzechu i żebyśmy dalej nie służyli grzechowi.7 Kto bowiem umarł, wyzwolony jest spod grzechu.8 Jeśli zaś umarliśmy z Chrystusem, wierzymy, że też razem będziemy żyć z Chrystusem;9 wiedząc, że Chrystus powstawszy z martwych, Więcej nie umiera, śmierć nad nim więcej nie będzie panować.10 Skoro bowiem umarł dla grzechu, raz umarł; skoro zaś żyje, żyje dla Boga.11 Tak i wy rozumiejcie, że z pewnością umarliście dla grzechu, żyjecie zaś dla Boga w Chrystusie Jezusie Panu naszym.STALIŚMY SIĘ SŁUGAMI USPRAWIEDLIWIENIA.12 Niechże Więc nie króluje grzech w waszym. śmiertelnym ciele, żebyście mieli być posłuszni pożądliwóściom jego.13 Lecz też nie wydajcie członków waszych na narzędzia nieprawości dla grzechu, ale oddajcie się Bogu jak zmartwychwstali żyjący, a członki wasze jak narzędzia sprawiedliwości dla Boga.14 Grzech bowiem nie będzie nad wami panował, bo nie jesteście pod Zakonem, ale pod łaską.15 Cóż więc? Będziemy grzeszyć dlatego, że nie jesteśmy pod Zakonem, ale pod łaską? Uchowaj Boże!16 Czy nie wiecie, że komu oddajecie się w służbę na posłuszeństwo, sługami jesteście tego, kogo słuchacie, czy to grzechu ku śmierci, czy posłuszeństwa ku sprawiedliwości?17 Lecz Bogu dzięki, że choć byliście niewolnikami grzechu, staliście się z serca posłuszni temu rodzajowi nauki, któremu jesteście oddani.18 Wyzwoleni zaś od grzechu, staliście się niewolnikami sprawiedliwości.19 Po ludzku mówię, dla słabości waszego ciała. Jak bowiem Wydawaliście członki wasze na służbę nieczystości i nieprawości ku nieprawości, tak teraz oddawajcie członki wasze na służbę sprawiedliwości ku uświęceniu.20 Gdy bowiem byliście niewolnikami grzechu, nie ulegaliście sprawiedliwości.21 Jaki Więc pożytek mieliście wtedy z tych rzeczy, których się teraz wstydzicie? Gdyż końcem ich jest śmierć.22 Teraz zaś wyzwoleni spod grzechu, i stawszy się niewolnikami Boga, zbieracie swój owoc ku uświęceniu, a końcem — życie wieczne.23 Albowiem zapłatą grzechu śmierć. Łaską zaś Boga — życie wieczne w Chrystusie Jezusie Panu naszym. 7WOLNI OD ZAKONU.1 Czyż nie wiecie, bracia (bo mówię do znających Zakon), że człowiek podlega prawu, jak długi czas żyje.2 Niewiasta bowiem zamężna, póki mąż żyje, związana jest prawem; jeśli zaś mąż jej umrze, wyzwolona jest spod prawa męża.3 Przeto, póki mąż żyje, będzie zwana cudzołożnicą, jeśliby była z innym mężem; jeśliby zaś mąż jej umarł, wolna jest od prawa mężowego, żeby nie była cudzołożnicą, gdyby była z innym mężem.4 Otóż i wy, bracia moi, umarliście Zakonowi przez ciało Chrystusowe, abyście należeli do innego, który powstał z martwych, abyśmy owoc przynosili Bogu.5 Gdy bowiem byliśmy w ciele, namiętności grzeszne, obudzone przez Prawo, działały w członkach naszych, ażeby przynosiły owoc śmierci;6 lecz teraz jesteśmy wolni od Zakonu śmierci, w którym byliśmy trzymani, tak że służymy w nowości ducha, a nie w starości litery.PRZEZ ZAKON WZMÓGŁ SIĘ GRZECH.7 Cóż więc powiemy? Zakon jest grzechem? Boże uchowaj! Ale grzechu nie poznałem jak tylko przez Zakon: bo nie wiedziałbym o pożądliwości, gdyby Prawo nie mówiło: «Nie pożądaj.»8 Grzech zaś, wziąwszy podnietę z przykazania, sprawił we mnie wszelką pożądliwość. Bez Zakonu bowiem grzech był martwy.9 Ja przecie żyłem niegdyś bez Zakonu. Lecz gdy przyszło przykazanie, grzech ożył,10 ja zaś umarłem i okazało n1i się, że przykazanie, które miało być ku życiu, to stało się drogą do śmierci.11 Grzech bowiem wziąwszy podnietę z przykazania, uwiódł mię i mnie zabił przez nie.12 Tak więc Zakon wprawdzie święty i przykazanie święte i sprawiedliwe i dobre.13 To więc, co dobre, stało się dla mnie śmiercią? Boże uchowaj! Ale grzech, żeby się okazać grzechem, przez dobro zadał mi śmierć; aby przez przykazanie grzech stał się nad miarę grzesznym.WEWNĘTRZNA WALKA CZŁOWIEKA.14 Wiemy bowiem, że Zakon jest duchowy, ja zaś cielesny, jestem zaprzedany grzechowi.15 Albowiem nie rozumiem, co czynię; bo nie to czynię, co chcę dobrego; ale złe, które nienawidzę, to czynię.16 Jeśli zaś to czynię, czego nie chcę, to przyznaję, że Zakon jest dobry.17 Teraz zaś już nie ja to czynię, ale grzech, który we mnie mieszka.18 Wiem bowiem, że we mnie nie mieszka dobre, to jest w ciele moim. Albowiem chcieć jest w mej mocy, ale by dobre wykonać, nie znajduję.19 Nie czynię bowiem dobrego, które chcę, ale złe, którego nie chcę, to czynię.20 Jeśli zaś to czynię, czego nie chcę, już nie ja to czynię, ale grzech, który we mnie mieszka.21 Znajduję więc to prawo, że gdy chcę czynić co dobre, zło do mnie przylega.22 Albowiem według wewnętrznego człowieka, kochan1 się w Zakonie bożym;23 lecz widzę inny zakon w członkach moich, sprzeciwiający się zakonowi umysłu mojego i poddający mię w niewolę w zakonie grzechu, który jest w członkach moich.24 Nieszczęsny ja człowiek, któż mnie wybawi z ciała tej śmierci?25 Łaska boża przez Jezusa Chrystusa Pana naszego. Przeto ja sam służę umysłem Zakonowi bożemu, ciałem zaś zakonowi grzechu. 8WOLNI JESTEŚMY OD POTĘPIENIA.1 Teraz więc nie ma żadnego potępienia dla tych; co są w Chrystusie Jezusie, którzy nie postępują według ciała.2 Prawo bowiem ducha i życia w Chrystusie Jezusie wyzwoliło mię z prawa grzechu i śmierci.3 Gdyż co było niemożliwe dla Zakonu, w czym był osłabiony przez ciało, Bóg, posławszy Syna swego w ciele podobnym do grzesznego ciała, i z powodu grzechu, potępił grzech w ciele,4 aby usprawiedliwienie Zakonu wypełniło się w nas, którzy nie według ciała postępujemy, ale według ducha.5 Albowiem którzy są według ciała, rozumieją, co jest cielesne; lecz którzy są według ducha, rozumieją, co jest duchowe.6 Gdyż mądrość ciała — to śmierć, a mądrość ducha — życie i pokój;7 ponieważ mądrość ciała jest nieprzyjaciółką Boga, nie jest bowiem poddana prawu bożemu, bo nawet nié może.8 A którzy są w ciele, nie mogą podobać się Bogu.DUCH BOŻY MIESZKA W NAS.9 Wy zaś nie jesteście w ciele, ale w duchu; jeśli tylko Duch Boży mieszka w was. Jeśli zaś kto nie ma Ducha Chrystusowego, ten nie należy do niego.10 Lecz jeśli Chrystus jest w was, ciało wprawdzie jest umarłe dla grzechu, ale duch żyje dla usprawiedliwienia.11 A jeśli Duch tego, co Jezusa wzbudził z martwych, mieszka w was, to ten, co wzbudził Jezusa Chrystusa z martwych, ożywi i ciała wasze śmiertelne dla Ducha jego mieszkającego w was.12 Przeto, bracia, nie jesteśmy dłużnikami ciała, żebyśmy według ciała żyli.13 Jeśli bowiem według ciała żyć będziecie, pomrzecie; jeśli zaś duchem umorzycie sprawy ciała, żyć będziecie.14 Albowiem ci są synami bożymi, którzy Duchem Bożym są rządzeni.15 Nie otrzymaliście bowiem znowu ducha niewolników ku bojaźni, ale otrzymaliście ducha przybrania za synów, przez którego wołamy: Abba (Ojcze)! 16 Albowiem ten Duch daje świadectwo duchowi naszemu, że jesteśmy synami bożymi.17 Jeśli zaś synami, to i dziedzicami: mianowicie dziedzicami bożymi, a współdziedzicami Chrystusowymi; jeśli tylko współcierpimy, abyśmy też byli współuwielbieni.CHWAŁY CHRYSTUSA PRAGNIE WSZELKIE STWORZENIE.18 Sądzę bowiem, że utrapienia czasu niniejszego nie są godne przyszłej chwały, która się w nas objawi.19 Gdyż stworzenie z upragnieniem wyczekuje objawienia synów bożych.20 Albowiem stworzenie poddane jest złudzie nie dobrowolnie, ale dla tego, który je poddał, w nadziei,21 że i samo stworzenie będzie oswobodzone z niewoli skażenia na wolność chwały synów bożych.22 Wiemy bowiem, że wszelkie stworzenie wzdycha i jak rodząca aż dotychczas boleje.23 A nie tylko ono, lecz i my sami, którzy mamy pierwiastki Ducha; i sami w sobie wzdychamy, oczekując przybrania na synów bożych, odkupienia ciała naszego.24 Nadzieją bowiem jesteśmy zbawieni. A nadzieja, którą się widzi, nie jest nadzieją, bo co kto widzi, jakże się tego spodziewa?25 Jeśli zaś spodziewamy się, czego nie widzimy, tego w cierpliwości oczekujemy.26 Podobnie też i Duch wspomaga słabość naszą, gdyż nie wiemy, o co byśmy prosić mieli, jak potrzeba, ale sam Duch prosi za nami wzdychaniem niewymownym.27 Ten zaś, co przenika serca, wie, czego Duch pożąda, bo według Boga wstawia się za świętymi.MAMY BYĆ PODOBNI DO OBRAZU SYNA BOŻEGO.28 Wiemy zaś, że miłującym Boga, wszystko dopomaga do dobrego, tym co są powołani, według postanowienia, święci.29 Albowiem których przejrzał i przeznaczył, aby byli podobni do obrazu Syna jego, żeby on był pierworodnym między wielu braćmi.30 Których zaś przeznaczył, tych też wezwał; a których wezwał, tych też usprawiedliwił; których zaś usprawiedliwił, tych też uwielbił.31 Cóż więc powiemy na to? Jeśli Bóg za nami, kto przeciwko nam?32 A ten co nawet własnemu Synowi swemu nie przepuścił, ale go wydał za. nas wszystkich, jakżeby nam nie darował razem z nim wszystkiego?33 Kto będzie oskarżał wybranych bożych? Bóg, który usprawiedliwia?34 Któż jest, co by potępił? Chrystus Jezus, który umarł i owszem, który i zmartwychwstał, który jest po prawicy bożej, który się też wstawia za nami?NIC NAS NIE ODŁĄCZY OD MIŁOŚCI CHRYSTUSOWEJ.35 Któż Więc nas odłączy od miłości Chrystusowej? utrapienie? czy ucisk? Czy głód? czy nagość? czy niebezpieczeństwo? czy prześladowanie? czy miecz?36 (Jak napisano: «A1bowiem dla ciebie nas zabijają cały dzień, uważają nas za owce skazane na rzeź.»)37 Ale w tym wszystkim zwyciężamy przez tego, który nas umiłował.38 Albowiem jestem pewny, że ani śmierć, ani życie, ani aniołowie, ani księstwa, ani mocarstwa, ani teraźniejsze rzeczy, ani przyszłe, ani moc,39 ani wysokość, ani głębokość, ani inne stworzenie nie będzie nas mogło odłączyć od miłości bożej, która jest w Chrystusie Jezusie Panu naszym. 9PAWEŁ BOLEJE NAD ŻYDAMI.1 Prawdę mówię w Chrystusie, nie kłamię, a świadectwo daje mi sumienie moje w Duchu Świętym,2 że mam wielu smutek i ustawicznie boleje serce moje.3 Ja sam bowiem pragnąłem być odrzuconym od Chrystusa za braci moich, którzy są krewnymi moimi według ciała.4 Oni są izraelitami, ich jest przybranie synowskie i chwała i przymierze Zakon i służba boża i obietnice;5 i ich są ojcowie, z których jest Chrystus według ciała, a ten jest nad wszystkim Bóg błogosławiony na wieki. Amen.NIE WSZYSCY POTOMKOWIE ABRAHAMA SĄ SYNAMI OBIETNICY.6 Przez to zaś nie przepadło słowo boże; nie wszyscy bowiem, co są z Izraela, ci są izraelitami;7 ani ci, co są potomstwem Abrahama, nie wszyscy są synami, ale «od Izaaka zwać się będzie twoje potomstwo.»8 To znaczy, że nie ci są synami bożymi, co są synami ciała, ale którzy są synami obietnicy, ci są uważani za potomstwo.9 To bowiem jest słowo obietnicy: «W tym czasie przyjdę, a Sara będzie miała syna.»10 Nie tylko zaś ona, ale i Rebeka, zostawszy brzemienną z jednego obcowania z Izaakiem, ojcem naszym.11 Gdy jeszcze się nie narodzili, ani czegokolwiek dobrego albo złego nie uczynili (aby według wybrania pozostało postanowienie boże),12 nie z uczynków, ale przez tego, który powołuje, rzeczono jej:13 Starszy będzie służył młodszemu,» jak napisano: «Jakuba umiłowałem, a Ezawa miałem w nienawiści.»BÓG WYBIERA, KOGO CHCE.14 Cóż więc powiemy? Czyżby niesprawiedliwość u Boga? Żadną miarą.15 Mojżeszowi bowiem mówi: «Zmiłuję się nad tym; komu jestem miłościwy, i miłosierdzie okażę, nad kim się zlituję.»16 Nie zależy to więc ani od tego, co chce, ani od tego, co biegnie, ale od litującego się Boga.17 Mówi bowiem Pismo Faraonowi: «Na to właśnie wzbudziłem cię, abym na tobie okazał moc moją i żeby imię moje było opowiadane po całej ziemi.»18 Przeto lituje się, nad kim chce; a zatwardza, kogo chce.19 Powiesz mi tedy: Czemuż się jeszcze uskarża? Kto bowiem sprzeciwi się jego woli?20 człowiecze, kimże ty jesteś że odpowiadasz Bogu? Czyż naczynie ulepione mówi temu, co je ulepił: Czemu żeś mię tak uczynił?21 Czyż nie ma mocy garncarz z tej samej bryły gliny uczynić jedno naczynie ku poszanowaniu, a drugie ku zelżywości?22 Skoro Bóg, chcąc okazać gniew i oznajmić potęgę swoją, znosił w wielkiej cierpliwości naczynia gniewu, gotowe na zatracenie,23 aby okazać bogactwa swej chwały nad naczyniami miłosierdzia, które przygotował ku chwale,24 nad nami, których też wezwał, nie tylko z żydów, ale i z pogan,25 jak mówi u Ozeasza: «Nazwę nie mój lud ludem moim, i nieumiłowaną umiłowaną, i tę, która miłosierdzia nie dostąpiła, tą co miłosierdzia dostąpiła.26 I stanie się: na miejscu, gdzie im powiedziano: Wy nie jesteście ludem moim, tam ich nazywać będą synami Boga żywego.»27 Izajasz zaś głosi o Izraelu: «Choćby liczba synów izraelskich była jak piasek morski, ostatki będą ocalone.28 Słowo bowiem spełniając, i przyspieszając w sprawiedliwości»: gdyż «słowo wkrótce wykona Pan na ziemi»;29 i jak przepowiedział Izajasz: «Gdyby nam Pan zastępów nie był zostawił potomstwa, bylibyśmy jak Sodoma i stalibyśmy się podobni Gomorze.» ˇSPRAWIEDLIWOŚĆ NIE Z ZAKONU LECZ Z WIARY.30 Cóż więc powiemy? To że poganie, którzy nie zabiegali o sprawiedliwość, dostąpili sprawiedliwości, mianowicie sprawiedliwości, która jest z wiary.31 Izrael zaś, ubiegając się o zakon sprawiedliwości, nie doszedł. do zakonu sprawiedliwości.32 Dlaczego? Gdyż nie z wiary, ale jakby z uczynków; potknęli się bowiem o kamień obrażenia,33 jak napisano: «Oto kładę ná Syjonie kamień obrażenia i skałę zgorszenia; a wszelki, który weń wierzy, nie będzie zawstydzony.» 10SERCEM WIERZY SIĘ KU SPRA WIEDLIWOŚCI.1 Bracia, właśnie pragnienie serca mego i błagalna modlitwa wznosi się do Bo za ich zbawienie.2 Wydaję im wiem świadectwo, że mają żarliwość bożą, ale nie według umiejętności.3 Nie znając bowiem sprawiedliwości bożej i starając się swoją postawić, nie poddali się sprawiedliwości bożej.4 Kresem bowiem Zakonu jest Chrystus ku sprawiedliwości każdego, co wierzy.5 Mojżesz bowiem napisał o sprawiedliwości, która jest z Zakonu, że «człowiek, który by ją wypełnił, będzie w niej żył.»6 Sprawiedliwość zaś, która jest z wiary, tak mówi: «Nie mów w sercu swoim: Któż wstąpi do nieba?» to jest, żeby Chrystusa sprowadzić;7 albo: «Któż zstąpi do przepaści?» to jest, żeby Chrystusa z martwych wywołać.8 Ale cóż powiada Pismo? «Blisko jest słowo w ustach twoich i w sercu twoim,» to znaczy słowo wiary, które głosimy.9 Jeśli bowiem wyznałbyś ustami swoimi Pana Jezusa i uwierzył w sercu swoim, że go Bóg wzbudził z martwych, zbawiony będziesz.10 Sercem bowiem wierzy się ku sprawiedliwości, ustami zaś wyznaje się ku zbawieniu.11 Mówi bowiem Pismo: «Wszelki, kto weń wierzy, nie będzie zawstydzony.»12 Albowiem nie ma różnicy między Żydem a Grekiem, bo ten sam jest Pan wszystkich, bogaty dla wszystkich, którzy go wzywają.13 «Wszelki bowiem, który by wzywał imienia Pańskiego, zbawiony będzie.»NIE WSZYSCY POSŁUSZNI SĄ EWANGELII.14 Jakże więc będą Wzywać tego, w którego nie uwierzyli? Albo jak uwierzą temu, którego nie słyszeli. A jak usłyszą bez przemawiającego?15 Lecz jak będą nauczać, jeśliby nie byli posłani? Jak napisano: «Jak śliczne nogi opowiadających pokój, opowiadających dobra!»16 Ale nie wszyscy są posłuszni ewangelii. Izajasz bowiem mówi: «Panie, kto uwierzył temu, co usłyszał od nas?»17 Wiara więc ze słuchania, słuchanie zaś przez słowo Chrystusowe.18 Lecz mówię: Czyż nie słyszeli? I owszem, «po wszystkiej ziemi rozszedł się ich głos, a na krańce okręgu ziemskiego ich słowa.»19 Ale pytam: Czy Izrael nie poznał? Pierwszy mówi Mojżesz: «Ja w was wzbudzę zawiść przez tego, który nie jest ludem, przez naród głupi, przywiodę was do gniewu.»20 Izajasz zaś odważnie mówi: «Znaleźli mię ci, którzy mnie nie szukali; jawnie się ukazałem tym, co się o mnie nie pytali.»21 Do Izraela zaś mówi: «Cały dzień wyciągałem ręce moje do ludu niewiernego i sprzeciwiającego się.» 11NIE WSZYSCY ŻYDZI SĄ ZA TWARDZIALI.1 Mówię tedy: Czy Bóg odrzucił lud swój? Żadną miarą. Albowiem i ja jestem izraelitą z potomstwa Abrahama, z pokolenia Beniamina.2 Nie odrzucił Bóg ludu swego, który zna. Czy nie wiecie, co mówi Pismo o Eliaszu: jak skarży się przed Bogiem przeciw Izraelowi?3 «Panie, proroków twoich zabili, ołtarze twoje poobalali, ja zostałem sam i czyhają na życie moje.»4 Ale co mu mówi odpowiedź boska? «Zostawiłem sobie siedem tysięcy mężów, którzy nie zgięli kolan przed Baalem.»5 Tak więc i w tym czasie ostatki zostały zbawione według wybrania łaski.6 Jeśli zaś z łaski, to już nie z uczynków, bo inaczej łaska już nie jest łaską.7 Cóż więc? Czego Izrael szukał, tego nie dostąpił, ale wybrani dostąpili; inni zaś zostali zaślepieni,8 jak napisano: «Dał im Bóg ducha odrętwienia; oczy, aby nie widzieli i uszy, aby nie słyszeli aż do dnia dzisiejszego.»9 A Dawid mówi: «Niechaj stół ich stanie się sidłem i pułapką i obrażeniem i odpłatą dla nich.10 Niech się zaćmią ich oczy, by nie widzieli, a grzbiet ich zawsze naginaj. «CZĘŚCIOWE ODSTĘPSTWO ŻYDÓW ZBAWIENIEM POGAN.11 Mówię tedy: Czy się tak potknęli, żeby zginąć? Bynajmniej. Ale ich przestępstwo jest zbawieniem dla pogan, aby z nimi szli w zawody.12 A jeśli ich przestępstwo jest bogactwem świata i ich umniejszenie bogactwem pogan, o ileż więcej ich dopełnienie?13 Mówię bowiem wam poganom: Jak długo przynajmniej ja jestem apostołem pogan, będę przysparzał chwały usługiwaniu mojemu,14 abym jakoś pobudził ciało moje do współzawodnictwa, i zbawił niektórych z nich.15 Jeśli bowiem ich odrzucenie jest pojednaniem świata, czym będzie przyjęcie, jeśli nie zmartwychwstaniem do życia?16 A jeśli zaczyn jest święty, to i ciasto, i jeśli korzeń święty, to i gałęzie.17 A jeśli niektóre gałęzie zostały ułamane, ty zaś skoro byłeś płonną oliwą, jesteś w nie wszczepiony i stałeś się uczestnikiem korzeni i tłustości oliwnejj6nie wynoś się ponad gałęzie. A jeśli się wynosisz, to nie ty nosisz korzenie, ale korzeń ciebie.19 Powiesz tedy: Gałęzie ułamano, abym ja był wszczepiony.20 Dobrze: z powodu niedowiarstwa są ułamane. Ty zaś wiarą stoisz; nie rozumiej wysoko, ale się bój.21 Jeśli bowiem Bóg nie przebaczył naturalnym gałęziom, żeby przypadkiem i tobie nie przebaczył.NIECH SIĘ POGANIE NIE WYNOSZĄ NAD ZYDÓW.22 Przypatrz się więc dobroci i surowości bożej: mianowicie surowości względem tych, co upadli, a dobroci bożej względem ciebie, jeśli wytrwasz w dobroci; inaczej i ty będziesz wycięty.23 Ale i oni będą wszczepieni, jeśli nie pozostaną w niedowiarstwie; Bóg bowiem ma moc znowu ich wszczepić.24 Albowiem jeśli ty jesteś wycięty z oliwki, płonnej z natury, i przeciwko naturze zostałeś wszczepiony w dobrą oliwkę: jakże daleko więcej ci, którzy według natury zostaną wszczepieni w swoją oliwkę?PRZYSZŁE NAWRÓCENIE ŻYDÓW.25 Nie chcę bowiem, bracia, żebyście nie mieli wiedzieć tej tajemnicy (abyście sami siebie nie uważali za mądrych), że zaślepienie po części spadło na Izraela, dopóki poganie nie wejdą w pełności,26 i tak wszystek Izrael będzie zbawiony, jak napisano: «Przyjdzie z Syjonu, który wyrwie i odwróci bezbożność od Jakuba.27 I to będzie moje przymierze z nimi, gdy zgładzę ich grzechy.»28 Dla ewangelii są wprawdzie nieprzyjaciółmi z powodu was, dla wybrania zaś są najmilsi z powodu ojców.29 Nie żałuje bowiem Bóg darów i wezwania.30 Jak bowiem kiedyś i wy nie wierzyliście Bogu, a teraz dostąpiliście miłosierdzia z powodu ich niedowiarstwa;31 tak i oni teraz nie uwierzyli w okazane wam miłosierdzie, aby i oni miłosierdzia dostąpili.32 Zamknął bowiem Bóg wszystko w niedowiarstwie, aby się nad wszystkimi zmiłował.33 O głębokości bogactw mądrości i wiedzy bożej! Jak są nieogarnione sądy jego i niedościgłe drogi jego!34 «Któż bowiem poznał umysł Pański? albo kto był jego doradcą?»35 Albo kto dał mu pierwej, a będzie mu oddane?36 Albowiem z niego, i przezeń, i w nim jest wszystko: Jemu chwała na wieki. Amen. 12ODDAĆ SIĘ CAŁKOWICIE BOGU.1 Proszę was tedy usilnie, bracia przez miłosierdzie boże, abyście wydawali ciała wasze na ofiarę żyjącą, świętą, przyjemną Bogu, na rozumną służbę waszą.2 A nie upodabniajcie się do tego świata, lecz przemieniajcie się przez odnowę umysłu waszego, abyście doświadczali, która jest wola boża dobra i przyjemna i doskonała.3 Z łaski bowiem, która mi jest dana, mówię wszystkim, co są między wami, żeby nie więcej rozumieli, niźli potrzeba rozumieć, ale żeby rozumieli z umiarkowaniem i jaką każdemu udzielił Bóg miarę wiary.4 Jak bowiem w jednym ciele mamy wiele członków, a wszystkie członki nie mają tej samej czynności,5 tak wielu nas jednym ciałem jesteśmy w Chrystusie, a każdy z osobna członkami jeden drugiego.6 Mając zaś dary różne według łaski, która nam jest dana, bądź proroctwo w zakresie wiary,7 bądź posługę w usługiwaniu, jeśli kto uczy, w nauce;8 kto napomina, w napominaniu; kto użycza, w prostocie; kto jest przełożonym, w zapobiegliwości; kto czyni m1łosierdzie, z wesołością.MIŁOŚĆ BRATERSKA.9 Miłość bez obłudy. Nienawidźcie zła, lgnijcie do dobrego;10 miłością braterską jedni drugich miłujcie; uszanowaniem wzajemnie się uprzedzajcie;11 w pilności nie leniwi; duchem płomienni; Panu służący;12 nadzieją się weselący; w utrapieniu cierpliwi; w modlitwie wytrwali;13 w potrzebach dzielący się z świętymi; w gościnności się kochający.14 Błogosławcie prześladujących was; błogosławcie, a nie przeklinajcie.15 Weselcie się z weselącymi się, płaczcie z płaczącymi;16 bądźcie między sobą jednomyślni; nie rozumiejcie wysoko, ale się z pokornymi zgadzajcie. Nie bądźcie mądrymi we własnym mniemaniu.17 Nikomu złym za złe nie oddawajcie: obmyślajcie to, co dobre nie tylko przed Bogiem, ale też i przed wszystkimi ludźmi.18 Jeśli być może, o ile to od was zależy, pokój miejcie ze wszystkimi ludźmi,19 nie brońcie samych siebie, najmilsi, ale dajcie miejsce gniewowi; napisano bowiem: «Mnie pomsta; ja oddam, mówi Pan.»20 Lecz «jeśliby nieprzyjaciel twój był głodny, nakarmił go; jeśli pragnie, napój go. Czyniąc to bowiem, węgle ogniste zgromadzisz na głowę jego.»21 Nie daj się zwyciężyć złemu, ale zwyciężaj złe w dobrym. 13POSŁUSZEŃSTWO PRZEŁOŻONYM.1 Wszelka dusza niech będzie poddana wyższym zwierzchnościom; nie ma bowiem zwierzchności, jak tylko od Boga; te zaś, co są, od Boga są postanowione.2 Tak więc, kto się sprzeciwia zwierzchności, sprzeciwia się postanowieniu bożemu. A ci, co się sprzeciwiają, ściągają na siebie potępienie.3 Gdyż przełożeni nie są na postrach dobremu uczynkowi, ale złemu. Chcesz zaś nie bać się zwierzchności? Czyń, co dobre, a będziesz miał od niej pochwałę;4 jest bowiem dla ciebie sługą bożym ku dobremu. Jeśli zaś uczynisz co złego, bój się, bo nie bez przyczyny miecz nosi. Jest bowiem sługą bożym, mścicielem zagniewanym na tego, co źle czyni.5 Dlatego koniecznie bądźcie poddani, nie tylko dla gniewu, ale też dla sumienia.6 Dlatego bowiem i podatki płacicie, gdyż są sługami Boga, tej właśnie sprawie służący.7 0ddajcież więc wszystkim, coście powinni: komu podatek, podatek; komu cło, cło; komu bojaźń, bojaźń; komu cześć, cześć.MIŁOŚĆ BLIŹNIEGO.8 Nie bądźcie nikomu nic winni, tylko abyście się nawzajem miłowali; bo kto miłuje bliźniego, Prawo wypełnił.9 Albowiem: «Nie będziesz cudzołożył; nie będziesz zabijał; nie będziesz kradł; nie będziesz mówił fałszywego świadectwa; nie będziesz pożądał»; a jeśli istnieje jakie inne przykazanie, zawiera się w tym słowie: «Będziesz miłował bliźniego swego, jak siebie samego.»10 Miłość bliźniego złego nie czyni. Pełnią tedy Prawa jest miłość.ZACHĘTA DO GORLIWOŚCI.11 A tak znając czas, że jest pora, abyśmy już ze snu powstali; teraz bowiem bliższe jest nasze zbawienie, niż gdyśmy uwierzyli.12 Noc przeminęła, dzień zaś się przybliżył. Odrzućmy więc uczynki cien1ności i obleczmy się w zbroję światłości.13 Jak za dnia uczciwie postępujmy; nie w biesiadach i pijaństwach, nie w rozpuście i bezwstydzie, nie w zwadzie i w zazdrości;14 ale obleczcie się w Pana Jezusa Chrystusa i starając się o ciało, nie dogadzajcie pożądliwościom. 14POBŁAŻLIWOŚĆ WZGLĘDEM SŁABYCH.1 Słabego zaś w wierze przyjmujcie; bez sporów o zapatrywania.2 Jeden bowiem wierzy, że może jeść wszystko; a kto jest słaby, niech jada jarzyny.3 Ten, co je, niechaj nie gardzi nie jedzącym; a ten co nie je, niech nie sądzi jedzącego; Bóg bowiem go przyjął.4 Kimże ty jesteś, iż sądzisz cudzego sługę? Panu swemu stoi, albo upada; a ostoi się, bo Bóg ma moc go postawić.5 Gdyż jeden czyni różnicę między dniem a dniem; drugi zaś każdy dzień uznaje; każdy niech pozostanie przy swoim mniemaniu.6 Kto dnia przestrzega, dla Pana przestrzega; a kto jada, dla Pana jada, gdyż Bogu dzięki czyni. A kto nie je, dla Pana nie je i Bogu dzięki czyni.7 Nikt bowiem z nas nie żyje sobie i nikt sobie nie umiera.8 Albowiem czy żyjemy, Panu żyjemy; czy umieramy, Panu umieramy. Czy więc żyjemy, czy umieramy, Pańscy jesteśmy.9 Na to bowiem Chrystus umarł i zmartwychwstał, aby panował i nad umarłymú i nad żyjącymi.10 Ty zaś czemu sądzisz brata swego? Albo ty czemu gardzisz bratem swoim? Wszyscy bowiem staniemy przed stolicą Chrystusa,11 gdyż napisano: «Żyję ja, mówi Pan, przede mną ugnie się wszelkie kolano, i wszelki język wyznawać będzie Bogu.;12 Przeto każdy z nas zda za siebie sprawę Bogu.POŻYCIE POKOJOWE.13 Przeto nie sądźmy się więcej wzajemnie, ale raczej to postanówcie, żebyście nie byli dla brata obrazą albo zgorszeniem.14 Wiem i mam ufność w Panu Jezusie, że nic nie jest samo przez się nieczyste, tylko temu jest nieczyste, który coś uważa za nieczyste.15 Jeśli bowiem dla pokarmu zasmucasz brata swego, już nie postępujesz według miłości. Nie zatracaj pokarmem swoim tego, za którego Chrystus umarł.16 Niechże więc dobro nasze nie będzie bluźnione.17 Albowiem królestwo boże nie jest pokarmem i napojem, ale sprawiedliwością i pokojem i weselem w Duchu Świętym.18 Kto bowiem w tym służy Chrystusowi, podoba się Bogu i ludziom jest przyjemny.19 Tak więc starajmy się o to, co służy pokojowi i pilnujmy wzajemnie tego, co jest ku zbudowaniu.20 Dla pokarmu nie psuj sprawy bożej. Wszystko wprawdzie jest czyste, ale złem jest dla człowieka, który je z obrazą.21 Dobrze jest nie jeść mięsa, i nie pić wina, ani tego, czym twój brat się obraża, albo gorszy, albo słabnie.22 Ty masz wiarę? Miejże ją dla samego siebie przed Bogiem. Błogosławiony, który nie potępia samego siebie w tym, co za dobre uznaje.23 Kto zaś wątpi, ten jedząc, podlega potępieniu, bo nie z wiary. Wszystko zaś, co nie jest z wiary, grzechem jest. 15MOCNIEJSI NIECH ZNOSZĄ UŁOMNOŚCI SŁABSZYCH.1 My zaś, którzy jesteśmy mocniejsi, powinniśmy znosić ułomności słabych, i nie mieć upodobania w sobie.2 Każdy z was niech się bliźniemu swemu podoba ku dobremu, dla zbudowania. 3Albowiem Chrystus nie miał upodobania w sobie, ale jak napisano: «Urągania urągających tobie spadły na mnie».4 Cokolwiek bowiem napisano, dla nauki naszej napisano, abyśmy przez cierpliwość i przez pociechę z Pisma nadzieję mieli.5 Bóg zaś cierpliwości i pociechy niech wam da, żebyście to samo między sobą rozumieli według Jezusa Chrystusa;6 abyście zgodnie jednymi usty chwalili Boga i Ojca Pana naszego Jezusa Chrystusa.7 Dlatego przyjmujcie jedni drugich, jak i Chrystus przyjął was ku chwale Boga.CHRYSTUS BYŁ SŁUGĄ ŻYDÓW I POGAN.8 Albowiem powiadam, że Jezus Chrystus był sługą obrzezania, dla prawdy bożej, aby utwierdzić obietnice dane ojcom;9 poganie zaś wysławiają miłosierdzie Boga, jak napisano: «Dlatego wyznawać cię będę wśród pogan, Panie, i będę śpiewał imieniowi twemu.»10 I znowu mówi: «Weselcie się narody z ludem jego.»11 I znowu: «Chwalcie wszystkie narody Pana, i wysławiajcie go wszystkie ludý.»12 I znowu Izajasz mówi: «Przyjdzie korzeń Jessego, a w tym co powstanie, by rządzić narodami, narody będą n1ieć nadzieję.»13 Bóg zaś nadziei niech was napełni wszelką radością i pokojem w wierze, abyście obfitowali w nadziei i w mocy Ducha Świętego.PISZE DO RZYMIAN JAKO APOSTOŁ POGAN.14 A ja zaś sam przekonany jestem, bracia moi, o was, że i wy pełni jesteście życzliwości, napełnieni wszelką umiejętnością, tak że możecie się wzajemnie napominać.15 A napisałem wam, bracia, poniekąd śmielej, jakby wam na pamięć przywodząc, na mocy łaski, która mi jest dana od Boga,16 żebym był sługą Jezusa Chrystusa wśród pogan, pełniącym świętą służbę około ewangelii bożej, aby ofiara pogan była przyjęta i poświęcona przez Ducha Świętego.17 Mam więc chwałę w Chrystusie Jezusie wobec Boga.18 Nie. śmiem bowiem nic mówić, czego by Chrystus nie dokonał przeze mnie dla skłonienia ku posłuszeństwu pogan, słowem i czynem,19 przez moc znaków i cudów, przez moc Ducha Świętego, tak że kraje od Jeruzalem wokoło aż do Illiryku napełniłem ewangelią Chrystusową.20 Tak zaś opowiadałem tę ewangelię nie tam, gdzie znane jest imię Chrystusowe, abym na cudzym fundamencie nie budował, ale jak napisano:21 «Ci go ujrzą, którym o nim nie opowiadano, a ci poznają, co o nim nie słyszeli.»PRZED PODRÓŻĄ PROSI O MODLITWY.22 Dlatego też miałem bardzo wiele przeszkód, żeby do was przybyć, co aż dotąd mię zatrzymywało.23 Lecz teraz, nie mając więcej miejsca w tych krainach, a mając chęć przybycia do was od wielu ubiegłych już lat,24 gdy zacznę podróż do Hiszpanii, spodziewam się, że po drodze was ujrzę i że mnie tam odprowadzicie, gdy się najpierw wami choć trochę nacieszę.25 Teraz więc pójdę do Jeruzalem posługiwać świętym.26 Za dobre bowiem uznały Macedonia i Achaja złożyć się nieco na ubogich świętych, którzy są w Jeruzalem.27 Spodobało się im bowiem i są ich dłużnikami. Gdyż jeśli poganie stali się uczestnikami ich dóbr duchowych, to powinni im też usługiwać w cielesnych.28 Gdy więc to wykonam i doręczę im ten owoc, poprzez was pójdę do Hiszpanii.29 Wiem zaś, że przychodząc do was, przyjdę w obfitości błogosławieństwa ewangelii Chrystusowej.30 Proszę was tedy, bracia, przez Pana naszego Jezusa Chrystusa i przez miłość Ducha Świętego, abyście mię wspomagali w modlitwach swoich za mną do Boga,31 abym był wybawiony od niewiernych, którzy są w Judei i żeby ofiara posługi mojej była przyjemna świętym w Jeruzalem,32 abym przyszedł do was z weselem za wolą bożą i pokrzepił się z wami.33 Bóg zaś pokoju niechaj będzie z wami wszystkimi. Amen. 16POLECENIA I POZDROWIENIA.1 A polecam wam Febę, siostrę naszą, która jest na posłudze kościoła, który jest w Kenchrach,2 abyście ją przyjęli w Panu, jak przystoi świętym i wspierali ją w każdej sprawie, w jakiejkolwiek by was potrzebowała; bo i ona wspomagała wielu i mnie samego.3 Pozdrówcie Pryskę i Akwilę pomocników moich w Chrystusie Jezusie4 (którzy za życie moje dali głowę swoją, którym nie tylko ja dziękuję, ale i wszystkie kościoły pogan)5 i kościół w ich domu. Pozdrówcie Epeneta mnie miłego, który jest pierwociną Azji w Chrystusie.6 Pozdrówcie Marię, która wiele pracowała dla was.7 Pozdrówcie Andronika i Junię, krewnych moich i towarzyszów więzienia mojego, którzy są chlubnie znani wśród apostołów, którzy też przede mną byli w Chrystusie.8 Pozdrówcie Ampliata, najmilszego mi w Panu.9 Pozdrówcie Urbana, pomocnika naszego w Chrystusie Jezusie i Stachysa mnie miłego.10 Pozdrówcie Apellesa doświadczonego w Chrystusie.11 Pozdrówcie tych, co są z domu Arystobula. Pozdrówcie Herodiona krewnego mojego. Pozdrówcie tych, co są z domu Narcysa, którzy są w Panu.12 Pozdrówcie Tryfenę i Tryfozę, które pracują w Panu. Pozdrówcie Persydę najmilszą, która wiele pracowała w Panu.13 Pozdrówcie Rufa, wybranego w Panu i matkę jego i moją.14 Pozdrówcie Asynkryta, Flegonta, Hermasa, Patrobę, Hermesa i braci, którzy są z nimi.15 Pozdrówcie Filologa i Julię, Nereusza i siostrę jego i Olimpiadę i wszystkich świętych, którzy są z nimi.16 Pozdrówcie jedni drugich pocałunkiem świętym. Pozdrawiają was wszystkie kościoły Chrystusowe.OSTRZEŻENIE PRZED FAŁSZYWYMI NAUCZYCIELAMI.17 A proszę was, bracia, abyście uważali na tych, co wszczynają kłótnie i wymyślają podrywki przeciw tej nauce, której nauczyliście się i unikajcie ich.18 Tacy bowiem nie służą Panu naszemu Chrystusowi, ale brzuchowi swemu, a przez słodkie mowy i pochlebstwa zwodzą serca prostodusznych.19 Wasze bowiem posłuszeństwo rozsławiło się po wszystkich miejscach. Przeto weselę się z was. Ale chcę, abyście byli mądryn1i w dobrem, a prostymi w złem.20 A Bóg pokoju niech prędko zetrze szatana pod nogami waszymi. Łaska Pana naszego Jezusa Chrystusa z wami.POZDROWIENIA OD TOWARZYSZY PAWŁA.21 Pozdrawia was Tymoteusz, pomocnik mój i Lucjusz i Jazon i Sozypater, krewni moi.22 Pozdrawiam was w Panu ja Tercjusz, który list pisałem.23 Pozdrawia was Gajus, gospodarz mój i cały kościół. Pozdrawia was Erastus, skarbnik miejski i Kwartus brat.24 Łaska Pana naszego Jezusa Chrystusa z wami wszystkimi. Amen.ZAKOŃCZENIE.25 Temu zaś, który ma moc was utwierdzić — według ewangelii mojej i nauki o Jezusie Chrystusie, według objawienia tajemnicy, od czasów wiecznych zakrytej26 (która teraz jest objawiona przez Pisma proroków według rozkazu wiekuiste o Boga ku posłuszeństwu wiary, poznanej przez wszystkie narody,27 jedynie mądremu Bogu, przez Jezusa Chrystusa, jemu cześć i chwała na wieki wieków. Amen.