MENU
Fragment:




Styl fragmentu




*Zezwalaj na cookies aby zapamiętać ustawienia

Księga Przypowieści

Księga Przypowieści

TYTUŁ I CEL KSIĘGI (1,1-7)
11 Przypowieści Salomona, syna Dawidowego, króla izraelskiego, dla poznania mądrośá i karności,2 dla zrozumienia słów roztropnych3 i dla przyjęcia ćwiczenia w nauce, sprawiedliwości, sądu i prawości;4 dla udzielenia niedoświadczonym biegłości, młodemu umiejętności i rozumu.5 Mądry słuchając mędrszym będzie, a rozumny rządy otrzyma.6 Wyrozumie przypowieść i wykład, słowa mądrych i zagadki ich.7 Bojaźń Pańska początkiem mądrości; mądrością i nauką głupi gardzą.CZĘŚĆ I (1,8 — 9,18)OGÓLNE NAPOMNIENIA MĄDROŚCI 1. NALEŻY UNIKAĆ TOWARZYSTWA LUDZI ZŁYCH (1,8-19).8 Słuchaj, synu mój, napomnienia ojca twego, a nie opuszczaj wskazówek matki twojej,9 aby była przydana ozdoba głowie twojej i łańcuch szyi twojej.10 Synu mój, jeśliby cię nęcili grzesznicy, nie przyzwalaj im!11 Jeśliby rzekli: «Pójdź z nami, zasadźmy się na krew, skrycie połóżmy sidła na niewinnego bez przyczyny; połkniemy go jak otchłań żywego,12 a całego jak zstępującego do grobu; wszelką cenną nlajętność znajdziemy,13 napełnimy domy naśze łupem;14 puść los z nami, mieszek jeden niech będzie wszystkich nas»:15 synu mój, nie chodź z nimi, powściągnij nogę twoją od ścieżek ich!16 Albowiem nogi ich biegną do złego i spieszą się, aby krew przelali.17 Ale na próżno zarzucają sieć przed oczyma skrzydlatych.18 Oni też przeciw krwi swojej zasadzają się i czynią zasadzkę przeciw duszom swoim.19 Takie są ścieżki wszelkiego chciwego: dusze posiadających porywają. WEZWANIE MĄDROŚCI (1,20-33). Mądrość publicznie woła (20-21). Niech wszyscy sluchają jej napomnień (20-21). Tych, którzy nią gardzą, ona wyśmieje w ich zgubie (24-26) i opuści ich (27-33).20 Mądrość przed domami woła, na ulicach głos swój podnosi,21 na czele gromad woła, we drzwiach bram miejskich wygłasza słowa swe, mówiąc:22 «Dopókiż naiwni będziecie miłować dzieciństwo ? dopóki głupi rzeczy im szkodliwych żądać będą, a nieroztropni nienawidzieć umiejętności? 23 Nawróćcie się na upomnienie moje! Oto objawię wam ducha mego i ukażę wam słowa moje.24 Ponieważ wołałam, a nie chcieliście, wyciągałam rękę moją, a nie było, kto by spojrzał,25 wzgardziliście wszelką radą moją i zaniedbaliście upomnień moich:26 ja też śmiać się będę w waszym zatraceniu i urągać będę, gdy to na was przyjdzie, czegoście się bali.27 Gdy przypadnie nagle nieszczęście, i zguba jak burza nadciągnie, kiedy przyjdzie na was utrapienie i ucisk,28 wtedy mnie wzywać będą, a nie wysłucham, rano wstaną, a nie znajdą mnie,29 dlatego że mieli w nienawiści karność, a bojaźni Pańskiej nie przyjęli,30 ani przestawali na radzie mojej, i uwłaczali wszelkiemu napomnieniu memu.31 A tak będą jeść owoce drogi swojej i nasycą się pomysłami swymi.32 Odwrócenie prostaczków zamorduje ich, a szczęście głupców zatraci ich.33 Ale kto mnie usłucha, bez bojaźni będzie odpoczywał i zażyje obfitości, bez obawy złego.» OWOCE MĄDROŚCI (2,1-22). Kto szuka mądrości (1-4), osiągnie bojaźni i poznanie Boga, oraz jego opiekę (5-9), ustrzeże się od towaczystwa złych ludzi (10-15) i od obcych niewiast (16-19), a dostąpi błogosławieństw przeznaczonego dobrym (20-22).
21 Synu mój, jeśli przyjmiesz mowy moje, a przykazania moje zachowasz przy sobie,2 tak iżby słuchało mądrości ucho twoje: nakłoń serca swego ku słuchaniu roztropności. 3 Bo jeśli wezwiesz mądrości i nakłonisz serce twe ku roztropności;4 jeśli jej szukać będziesz jak pieniędzy, a jak za skarbami kopać za nią będziesz:5 wtedy zrozumiesz bojaźń Pańską i umiejętność Bożą znajdziesz.6 Bo Pan daje mądrość, a z ust jego roztropność i umiejętność. 7 Strzec będzie zbawienia prawych i obroni chodzących w prostocie,8 chroniąc ścieżki sprawiedliwości i drogi świętych osłaniając.9 Wtedy zrozumiesz sprawiedliwość i sąd, i prawość, i wszelką ścieżkę dobrą.10 — Jeśli wejdzie mądrość do serca twego, a umiejętność spodoba się duszy twojej,11 przezorność strzec cię będzie, a roztropność zachowa cię:12 abyś był wyrwany z drogi złej i od człowieka, który mówił przewrotności; od tych, co opuszczają drogę prostą,13 a chodzą drogami ciemnymi; którzy się weselą źle uczyniwszy,14 i radują się z rzeczy najgorszych;15 których drogi przewrotne są i postępki bezecne;16 — abyś był uratowany od cudzej niewiasty i od obcej,17 która umila mowy swoje i opuszcza wodza młodości swojej, i zapomniała przymierza Boga swego;18 albowiem dom jej nachylił się do śmierci i ścieżki jej do otchłani;19 wszyscy, którzy wchodzą do niej, nie wrócą się i nie chwycą się ścieżki żywota;20 — abyś chodził drogą dobrą, i strzegł sprawiedliwych ścieżek.21 Bo którzy są prawi, będą mieszkać na ziemi, a prości trwać będą na niej.22 Ale bezbożni będą wytraceni z ziemi, a którzy czynią niesprawiedliwie, będą z niej zniesieni. PRZESTRZEGANIE MIŁOSIERDZIA I PRAWDY, ODDANIE SIĘ BOGU (3,1-12).
31 Synu mój, nie zapominaj pouczenia mego, a przykazań moich niech strzeże serce twoje; 2 przedłużenia bowiem dni i lat żywota i pokoju przydadzą tobie.3 — Miłosierdzie i prawda niech cię nie opuszczają; obwiń je około szyi twojej i napisz na tablicach serca twego, 4 a znajdziesz łaskę i rozum dobry u Boga i u ludzi.5 — Miej ufność w Panu ze wszystkiego serca swego, a nie polegaj na roztropności twojej;6 na wszystkich drogach twoich myśl o nim, a on prosto pokieruje ścieżki twoje.7 — Nie bądź we własnych oczach mądrym, bój się Boga, a odstępuj od złego;8 gdyż będzie to zdrowiem dla ciała twego i odwilżeniem dla kości twoich.9 — Czcij Pana z majętności twojej i z pierwocin wszelkiego zboża twego dawaj mu, 10 a napełnią się gumna twoje obfitością i prasy twe winem opływać będą.11 — Karności Pańskiej, synu mój, nie odrzucaj, i nie upadaj na duchu, gdy od niego karany bywasz,12 bo kogo Pan miłuje, karze i podoba sobie w nim jak ojciec w synu. WARTOŚĆ MĄDROŚCI (3,13-26). Mądrość cenniejsza jest niż wszystkie skarby (13-15); wiele dóbr przysparza człowiekowi (16-18). Bóg mądrością światstworzył (19-20). Mądrość zapewnia bezpieczeństwo (21-26).13 Błogosławiony człowiek, który znalazł mądrość i który obfituje w roztropność: 14 lepsze jest nabycie jej niźli kupczenie srebrem, a owoc jej niż najlepsze i najczystsze złoto; 15 droższa jest nad wszystkie bogactwa, a nic z tego, co zwykło się pożądać, nie może być z nią porównane.16 — Przedłużenie dni na prawicy jej, a na lewicy jej bogactwa i sława. 17 Drogi jej — drogi piękne,i wszystkie ścieżki jej spokojne.18 Drzewem żywota jest tym, którzy się jej chwycili, i błogosławiony, który jąotrzyma. 19 — Pan mądrością ugruntował ziemię, roztropnością niebiosa utwierdził.20 Mądrością jego wytrysnęły głębokości i obłoki skraplają się w rosę.21 — Synu mój, niech te rzeczy nie schodzą z oczu twoich;22 strzeż zakonu i rady, a będą życiem dla duszy twojej i ozdobą dla szyi twojej;23 wtedy pójdziesz śmiało drogą twoją i noga twoja nie potknie się; jeśli zaśniesz, nie zlękniesz się; 24 będziesz odpoczywał i będzie słodki sen twój;25 nie ulękniesz się strachu nagłego ani napadających na ciebie mocy bezbożników.26 Pan bowiem będzie przy boku twoim i będzie strzegł nogi twojej, aby cię nie pojmano. ZALECENIE MIŁOŚCI BLIŻNIEGO (3,27-30).27 Nie zabraniaj dobrze czynić temu, który może; jeśli możesz, i sam dobrze czyń.28 Nie mów przyjacielowi twemu: «Idź i wróć się, a jutro ci dam,» gdy możesz zaraz dać.29 Nie obmyśłaj przeciw przyjacielowi twemu zła, gdy on w tobie ufność pokłada. 30 Nie sprzeczaj się z człowiekiem bez przyczyny, gdy on tobie nic złego nie uczynił. NIE ZAZDROŚCIĆ BEZBOŻNEMU I NIE IŚĆ ZA NIM (3,31-35).31 Nie zazdrość człowiekowi niesprawiedliwemu i nie naśladuj dróg jego;32 bo obrzydłością jest Panu każdy. naśmiewca, a z prostymi rozmowa jego.33 Ubóstwo od Pana w domu bezbożnego, lecz mieszkania sprawiedliwych będą błogosławione. 34 On się naśmieje z naśmiewców, a cichym da łaskę.35 Sławę mądrzy osiągną, a wywyższeniem głupich zelżywość. NOWA ZACHĘTA DO NABYWANIA MĄDROŚCI (4,1-27). Ojciec napomina swego syna, by starał się o mądrość (1-9). Należy iść drogą mądrości (10-13), a unikać drogi bezbożnych (14-19), strzec serca, ust, oczu i postępowania (20-27).
41 Słuchajcie synowie, nauki ojca a starajcie się poznać roztropność.2 Dar dobry dam wam, nie opuszczajcie zakonu mego.3 Bo i ja byłem synem u ojca mego, młodziutkim i jedynaczkiem przed matką moją;4 i nauczał mię, i mówił: «Niech przyjmie słowa moje serce twoje; strzeż przykazań moich, a będziesz żył!5 Osiągnij mądrość, osiągnij roztropność; nie zapominaj ani się nie uchylaj od słów ust moich. 6 Nie opuszczaj jej, a będzie cię strzegła; miłuj ją, a zachowa cię.7 Początek mądrości: osiągnij mądrość i za wszelką posiadłość twoją nabywaj roztropności;8 uchwyć się jej, a wywyższy cię; będziesz wysławiony od niej, gdy ją obejmiesz;9 da na głowę twoją pomnożenie łaski i koroną ozdobną nakryje cię.»10 — Słuchaj, synu mój, i przyjmij słowa moje, aby ci się pomnożyły lata żywota.11 Drogę mądrości ukażę tobie, poprowadzę cię ścieżkami prawości; 12 gdy nimi pójdziesz, nie będą ściśnięte kroki twoje, a biegnąc nie będziesz miał zawady.13 — Trzymaj się nauki, nie opuszczaj jej; strzeż jej; bo ona jest życiem twoim.14 Nie kochaj się w ścieżkach bezbożników, ani sobie podobaj w drodze niegodziwców. 15 Uciekaj od niej i nie chodź po niej, odwróć się i opuść ją.16 Nie śpią bowiem dopóki czego złego nie popełnią i nie mogą spać, aż kogo podejdą; 17 jedzą chleb bezbożności i wino nieprawości piją.18 A ścieżka sprawiedliwych jak jasna światlość wschodzi i rośnie aż do pełnego dnia.19 Droga bezbożnych ciemna, nie wiedzą, gdzie upadną:20 — Synu mój, słuchaj słów moich i na mowy moje nakłoń ucha twego;21 niech nie odchodzą od oczu twoich; chowaj je wpośród serca twego; 22 życiem bowiem są dla tych, którzy je znajdują i zdrowiem dla całego ciała.23 Wszelaką strażą strzeż serca twego, bo z niego życie pochodzi.24 Oddal od siebie usta przewrotne, a wargi uwłaczające niechaj będą daleko od ciebie.25 Oczy twoje niechaj prosto patrzą, a powieki twe niech uprzedzają kroki twoje.26 Prostuj ścieżki dla nóg twoich, a wszystkie drogi twoje będą ustalone.27 Nie ustępuj na prawo ani na lewo, odwróć nogę twoją od złego; bo drogi, które są po prawej stronie, zna Pan, a przewrotne są te, które są po lewej stronie. A on prostymi uczyni biegi twoje i drogi twoje w pokoju poprowadzi. UNIKAĆ NIERZĄDNIC (5,1-23). Zła niewiasta uwodzi swymi wdziękami, lecz gotuje nieszczęście (1 -6). Cudzołóstwo prowadzi do zguby i do wyrzutów sumienia (7-14). Przywiązanie do wlasnej żony ustrzeże od niewierności (15-20). Za zrządzeniem Bożym własna nieprawość gubi człowieka (21-23).
51 Synu mój, bądź pełen mądrości mojej, a ku roztropności mojej nakłoń ucha twego, 2 abyś strzegł myśli, a wargi twe by zachowały naukę.3 Nie słuchaj chytrości niewieściej, kapiącym bowiem plastrem miodu wargi nierządnicy, a gardło jej gładsze niż oliwa,4 lecz koniec jej gorzki jak piołun, i ostry jak miecz obosieczny.5 Nogi jej zstępują do śmierci, a kroki jej dochodzą do otchłani.6 Po ścieżce żywota nic chodzą, błędne są kroki jej i niewybadane.7 — Teraz tedy, synu mój, słuchaj mię, a nie odstępuj od słów ust moich.8 Oddal od niej drogę twoją, a nie zbliżaj się do drzwi domu jej,9 abyś nie wydał obcym czci twojej, a lat twoich okrutnemu;10 by się snadź nie nasycili obcy siłą twoją, a prace twe nie były w cudzym domu,11 i abyś na końcu, kiedy zniszczysz mięśnie twoje i ciało twoje, nie musiał wzdychać i mówić: 12 «Czemuż się brzydziłem nauką, a serce moje nie przyjęło karcenia,13 i nie słuchałem głosu uczących mię, i ku nauczycielom nie nachyliłem ucha mego? 14 Byłbym prawie w każde nieszczęście popadł w pośrodku zgromadzenia i zboru.»15 — Pij wodę z cysterny twojej i wody płynące studni twojej;16 niech ściekają źródła twoje z domu, a na ulicach wody twe rozdzielaj.17 Miej je sam, a obcy niech nie będą uczestnikami twymi. 18 Niech będzie zdrój twój błogosławiony, i wesel się z żoną młodości twojej:19 łania to najmilsza i jelonek najwdzięczniejszy; piersi jej niech cię upajają na każdy czas, a miłością jej rozkoszuj się ustawicznie.20 Czemu, synu mój, dajesz się uwodzić obcej i odpoczywasz na łonie cudzej?21 — Pan patrzy na drogi człowieka, i uważa na wszystkie kroki jego.22 Własne nieprawości chwytają niegodziwca, a powrozami grzechów swych związany bywa. 23 On umrze, przeto że nie miał karności, a w wielkości głupoty swojej oszukany będzie. NIE DAWAĆ PORĘKI (6,1-5).
61 Synu mój, jeśli poręczyłeś za przyjaciela twego, uwiązałeś u obcego rękę twoją: 2 usidliłeś się słowami ust twoich i pojmany jesteś własnymi mowami.3 Uczyńże tedy, co mówię, synu mój, i wyzwól się sam, bo wpadłeś w rękę bliźniego twego: biegaj, spiesz się, zbudź przyjaciela twego;4 nie dawaj snu oczom twoim i niech nie drzemią powieki twoje.5 Wyrwij się jak sarna z ręki i jak ptak z ręki ptasznika! UNIKAĆ LENISTWA (6,6-11).6 Idź do mrówki, o leniwcze, a przypatruj się drogom jej i ucz się mądrości!7 Ona nie mając wodza ani nauczyciela ani przełożonego,8 gotuje w lecie pokarm dla siebie i gromadzi we żniwa, co by jadła.9 A dokądże, leniwcze, spać będziesz ? Kiedy powstaniesz ze snu swego?10 Trochę pośpisz, trochę podrzemiesz, trochę złożysz ręce, aby spać:11 i przyjdzie na cię jak przechodzień niedostatek, a ubóstwo jak mąż zbrojny. Lecz jeśli będziesz nieleniwy, przyjdzie jak źródło żniwo twoje, a niedostatek daleko ucieknie od ciebie. OBŁUDA (6,12-15).12 Człowiek odstępca, mąż nieużyteczny, chodzi z przewrotnymi ustami, mruga oczyma, pociera nogą, 13 palcem mówi,14 przewromym sercem wymyśla zło, a na każdy czas swary rozsiewa.15 Temu nagle przyjdzie zatracenie jego i niespodzianie skruszony będzie, a nie będzie dlań więcej lekarstwa. SIEDEM RZECZY, KTÓRYCH NIENAWIDZI PAN (6,16-19).16 Sześć rzeczy jest, których nienawidzi Pan, siódmą brzydzi się dusza jego:17 oczu wyniosłych, języka kłamliwego, rąk przelewających krew niewinną,18 serca knującego zamysły złośliwe, nóg prędkich, by biec ku złemu,19 świadka fałszywego, który mówi kłamstwo, i tego, który sieje rozterki między braćmi. OSTRZEŻENIE PRZED CUDZOŁOŻNICĄ (20-35). Ważność nauki (20-24).Przestawanie z taką niewiastą prowadzi do pewnej zguby i hańby (25-35).20 Zachowaj, synu mój, przykazania ojca twego, a nie opuszczaj wskazań matki twojej.21 Uwiąż je na zawsze u serca twego i obwiń około szyi twojej.22 Gdy będziesz chodził, niechaj idą z tobą, gdy będziesz spał, niech cię strzegą, a gdy się ocucisz, rozmawiaj z nimi,23 bo przykazanie pochodnią jest, a wskazania światłością, i drogą do życia jest napomnienie karności;24 aby cię strzegły od złej niewiasty, od łagodnego języka obcej.25 — Niechaj nie pożąda piękności jej serce twoje, i nie daj się pojmać mruganiu jej;26 cena bowiem nierządnicy ledwie za jeden chleb stoi, a niewiasta zamężna drogą duszę chwyta. 27 Czyż człowiek może skryć ogień w zanadrzu swoim, tak aby nie gorzały szaty jego ?28 albo chodzić po rozpalonym węglu, tak aby się nie poparzyły nogi jego?29 Tak ten, który wnijdzie do żony bliźniego swego, nie będzie czysty, kiedy się jej dotknie. 30 Niewielka jest wina, kiedy kto ukradnie, bo kradnie, aby duszę łaknącą nasycić; 31 gdy go też zdybią, nagrodzi siedmiorako i odda wszystką majętność domu swego. 32 Ale kto cudzołożnikiem jest, przez głupotę serca straci duszę swoją;33 zelżywość i sromotę zbiera sobie, a hańba jego nie będzie zgładzona,34 bo zawistna miłość i zapalczywość męża nie przepuści w dzień pomsty,35 i nie przystanie on na niczyje prośby, i nie przyjmie za okup nawet licznych darów. TEN SAM TEMAT (7,1-27). Niech mądrość ustrzeże młodzieńca przed niewiastą obcą (1-5)! Opis: młodzieniec niedoświadczony (6-9); zła niewiasta, czyhająca na swą ofiarę (10-12); spotkanie i pokusa (13-20); upadek (21-23). Napomnienie do roztropności, by uniknąć zgubnych skutków grzechu (24-27).
71 Synu mój, strzeż mów moich, a przykazania moje zachowaj u siebie.2 Synu, strzeż przykazań moich, a będziesz żył, i wskazań moich jak źrenicy oka twego. 3 Przywiąż je do palców twoich, napisz je na tablicach serca twego. 4 Mów do mądrości: «Siostrą moją jesteś,» a roztropność nazywaj przyjaciółką swoją, 5 aby cię strzegła od obcej niewiasty i od cudzej, która słowa swoje łagodnymi czyni.6 — Bo oknem domu swego przez kratę wyglądałem i ujrzałem niedoświadczonych,7 obaczyłem głupiego młodzieńca, 8 który szedł przez ulicę koło rogu i w pobliżu drogi domu jej postępował zmierzchem, 9 pod wieczór, w ciemności nocnej i w mroku. 10 A oto wyszła naprzeciw niego niewiasta w ubiorze wszetecznym, gotowa na łowienie dusz, świegotliwa i niesforna, 11 niespokojna i nie mogąca ustać w domu swym na nogach swoich,12 to przed domem, to na ulicach, to na rogach zasadzkę czyniąca.13 I ująwszy młodzieńca pocałowała go, a niewstydliwą twarzą pochlebia mówiąc:14 «Ślubowałam ofiary za zdrowie, dzisiaj spełniłam śluby moje.15 Przeto wyszłam naprzeciw ciebie pragnąc cię widzieć, i znalazłam.16 Usznurowałam wstęgami łóżko moje, usłałam je kobiercami wzorzystymi z Egiptu,17 pokropiłam pościel moją mirrą i aloesem i cynamonem. Pójdźże,18 upijmy się piersiami i używajmy pożądanych uścisków aż do białego dnia!19 Bo nie ma męża w domu, pojechał w daleką drogę, wziął ze sobą worek pieniędzy, 20 na pełnię księżyca ma się wrócić do domu swego.»21 Usidliła go wielu słowami i pochlebstwem ust przyciągnęła go.22 Wnet poszedł za nią jak wół, gdy go na rzeź wiodą, i jak baran głupi, który podskakuje, a nie wie, że go ciagną,23 by go związać, aż przebije strzała wątrobę jego; jak gdyby ptak spieszył się do sidła, a nie wie, że idzie o niebezpieczeństwo życia jego.24 — Teraz,tedy, synu mój, słuchaj mnie i bacz na słowa ust moich. 25 Niechaj nie zbacza na drogi jej serce twoje i nie daj się uwieść ścieżkom jej;26 wielu bowiem zraniwszy powaliła i najmocniejsi od niej zostali zabici.27 Drogą do otchłani dom jej, przechodzącą aż do komnat śmierci. MĄDROŚĆ SAMA SIEBIE SŁAWI I POLECA JAKO MISTRZYNIĘ (8,1-36). Na miejscach najbardziej widocznych i uczęszczanych woła mądrość (1-3), wzywając wszystkich, a złaszcza niedoświadczonych (4-6), by słuchał słów prawdziwych i sprawiedliwych, które wychodzą z jej ust (7-1 l). Dobra, jakie obiecuje, są: wiedza, nienawiść złego, rada i moc, bogactwa, chwała, sprawiedliwość (12-21). Mądrość u Boga była, zanim cokolwiek zostało stworzone (22-26) i z Nim była czynna w stworzeniu (27-31). Szczęście tego, co znalazł mądrość (32-36).
81 Czyż mądrość nie woła, a roztropność nie wydaje głosu swego?2 Na wierzchach i wysokich górach, przy drodze, w pośrodku dróg stojąc,3 przy bramach miejskich i w samych drzwiach odzywa się mówiąc: 4 «O ludzie, do was wołam, a głos mój do synów człowieczych!5 Zrozumiejcież maluczcy, przezorność, a głupcy, uważajcie! 6 Słuchajcie, bo o wielkich rzeczach mówić będę i otworzą się usta moje, aby opowiadać, co jest prawe.7 — Prawdę rozmyślać będzie gardło moje, a wargi moje będą się brzydzić bezbożnością.8 Sprawiedliwe są wszystkie mowy moje, nie ma w nich nic krzywego ani przewrotnego; 9 słuszne są dla rozumnych i prawe dla znajdujących umiejętność.10 Przyjmijcie ćwiczenie moje, a nie pieniądze, umiejętność raczej niż złoto obierajcie.11 Lepsza jest bowiem mądrość nad wszelakie najdroższe rzeczy, i nic godnego pożądania nie może być z nią porównane.12 — Ja, mądrość, mieszkam w radzie i w myślach rozumnych przebywam.13 Bojaźń Pańska nienawidzi zła; pychą i hardością, i drogą złą, i usty dwujęzycznymi brzydzę się.14 Moja jest rada i prawość, moja jest roztropność, moje jest męstwo.15 Przeze mnnie królowie królują i prawodawcy stanowią, co jest sprawiedliwe.16 Przeze mnie książęta panują i władcy wymierzają sprawiedliwość. 17 Ja miłuję tych, którzy mnie miłują, a którzy rano wstają do mnie, znajdą mnie.18 Przy mnie są bogactwa i sława, pyszne majętności i sprawiedliwość.19 Lepszy bowiem jest owoc mój niż złoto i kamienie drogie, a plony moje niż srebro wyborne.20 Po drogach sprawiedliwości chodzę, w pośrodku ścieżek sądu,21 aby ubogacić tych, którzy mię miłują, i skarbce ich napełnić.22 — Pan mię posiadł na początku dróg swoich, pierwej niźli co uczynił od początku.23 Od wieku jestem ustanowiona i od dawna, pierwej niźli się ziemia stała. 24 Jeszcze nie było głębiny, a ja już poczęta byłam; jeszcze źródła wód nie wytrysnęły,25 jeszcze góry potężną masą me stanęły, przed pagórkami jam się rodziła;26 jeszcze był zlemi nie uczynił, ani rzek, ani zawias okręgu ziemi.27 Gdy gotował niebiosa, byłam przy tym; gdy według dokładnego prawa kołem otaczał głębiny,28 gdy niebiosa utwierdzał w górze i ważył źródła wód, 29 gdy zakładał morzu granice jego i ustawę dawał wodom, aby nie przestępowały granic swoich; kiedy zawieszał fundamenty ziemi. 30 Z Nim byłam wszystko urządzając, i rozkoszowałam się na każdy dzień, igrając przed nim w każdy czas, 31 igrając po okręgu ziemi, a rozkoszą moją być z synami człowieczymi. 32 — Teraz tedy, synowie, słuchajcie mię: błogosławieni, którzy strzegą dróg moich! 33 Słuchajcie napomnienia i bądźcie mądrymi, a nie odrzucajcie go. 34 Błogosławiony człowiek, który mnie słucha i który czuwa u drzwi moich na każdy dzień, i pilnuje u podwojów drzwi moich.35 Kto mnie znajdzie, znajdzie żywot i wyczerpie zbawienie od Pana;36 ale kto przeciw mnie zgrzeszy, zrani duszę swoją. Wszyscy, którzy mnie nienawidzą, kochają się w śmierci.» BIESIADA MĄDROŚCI (9,1-12). Przygotowanie (1-2); sproszenie gości (3 -6). Od słuchania nauk mądrości wykluczeni są naśmiewcy, dopuszczeni mądrzy i sprawiedliwi, którzy stąd odniosą dla siebie pożytek (7-12).
91 Mądrość zbudowała sobie dom, wyciosała siedem filarów. 2 Zabiła ofiarne zwierzęta swoje, zamieszała wino i stół swój zastawiła.3 Posłała służące swe, aby przyzwały, na zamek i na mury miejskie:4 «Jeśli kto jest maluczki, niech przyjdzie do mnie!» A do głupich mówiła: 5 «Pójdźcie, pożywajcie chleba mego i pijcie wino, które wam zamieszałam! 6 Opuśćcie dzieciństwo, a żyjcie i chodźcie drogami roztropności!» 7 — Kto uczy naśmiewcę, sam sobie krzywdę czyni, a kto napomina bezbożnika, zmazę sobie gotuje.8 Nie karz naśmiewcy, aby cię nie miał w nienawiści, karć mądrego, a będzie cię miłował.9 Daj mądremu sposobność, a przyczyni mu się mądrości, nauczaj sprawiedliwego, a pospieszy się wziąć.10 Początkiem mądrości bojaźń Pańska, a umiejętność świętych roztropnością.11 Bo przeze mnie pomnożą się dni twoje przyczynią się tobie lata żywota.12 Jeśli będziesz mądry, będziesz nim sam dla siebie, a jeśli będziesz naśmiewcą, sam szkodę poniesiesz. BIESIADA GŁUPOTY (9,13-18).13 Niewiasta głupia i wrzaskliwa, i pełna ponęt, a nic zgoła nie umiejąca,14 usiadła we drzwiach domu swego na stołku, na wyższym miejscu w mieście,15 aby wołać przechodzących ulicą i idących drogą swoją:16 «Kto jest maluczki, niechaj zstąpi do mnie.» A do głupiego rzekła:17 «Wody kradzione słodsze są, a chleb kryjomy smaczniejszy.»18 A nie wiedział, że tam są olbrzymi, i w głębokościacłl otchłani goście jej.CZĘŚC II (10,1- 31,31) SZCZEGÓŁOWE ZASADY POSTĘPOWANIA I. Pierwszy zbiór Salomona. (10,1 — 22,16) Przypowieści Salomonowe.
101 Mądry syn rozwesela ojca, a syn głupi zgryzotą jest matce swojej.2 Nic nie pomogą skarby niegodziwie zdobyte, lecz sprawiedliwość wybawi od śmierci. 3 Nie udręczy Pan głodem duszy sprawiedliwego, a zasadzki bezbożnych wywróci.4 Ubóstwo sprawiła ręka leniwa, a ręka mocnych bogactwa gotuje. Kto się wspiera na kłamstwach, ten pasie wiatry, i on też ściga latające ptaki.5 Kto zbiera we żniwa, jest synem mądrym, ale synem pohańbienia, kto śpi w lecie.6 Błogosławieństwo Pańskié nad głową sprawiedliwego, a nieprawość usta bezbożnych pokrywa.7 Pamięć sprawiedliwego chwalebna, ale imię bezbożnych zginie.8 Mądry sercem przyjmuje przykazania, głupi bywa bity wargami.9 Kto chodzi w prostocie, bezpiecznie chodzi, lecz kto na przewrotne drogi się puszcza, będzie wyjawiony.10 Kto mruga okiem, przyniesie żal, a głupi wargami będzie bity.11 Żródłem życia usta sprawiedliwego, a usta bezbożnych nieprawość pokrywają.12 Nienawiść wzbudza swary, a wszystkie występki miłość zakrywa.13 W ustach mądrego znajduje się mądrość, a kij na grzbiecie tego, któremu nie staje serca.14 Mądrzy tają umiejętność, lecz usta głupiego są bliskie pohańbienia.15 Majętność bogatego miastem obronnym jego, strachem dla ubogich niedostatek ich. 16 Robota sprawiedliwego ku żywotowi, ale urodzaj bezbożnego ku grzechowi.17 Droga do żywota strzegącemu karności, lecz kto opuszcza przestrogi, błądzi.Dobre i złe skutki mowy (10,18-26).18 Wargi kłamliwe tają w sobie nienawiść; kto mówi potwarz, głupi jest.19 W wielomówności nie obejdzie się bez grzechu, lecz kto miarkuje swe wargi, bardzo roztropny jest.20 Srebrem wybornym język sprawiedliwego, ale serce bezbożnych nie jest nic warte.21 Wargi sprawiedliwego nauczają wielu, lecz którzy nieumiejętni są, w niedostatku serca pomrą.22 Błogosławieństwo Pańskie czyni bogatymi, i nie przyłączy się do nich utrapienie. 23 Głupi jakby śmiejąc się popełnia zbrodnię, ale mądrością jest u męża przezorność. 24 Czego się boi bezbożnik, przyjdzie nań; sprawiedliwym dane będzie, czego pragną. 25 Jak chmura przechodząca przeminie bezbożnik, lecz sprawiedliwy jak fundament wieczny. 26 Jak ocet zębom, a dym oczom, tak leniwy tym, którzy go posłali.Nagroda sprawiedliwości (10,27-32).27 Bojaźń Pańska dni przyczyni, a lata bezbożnych będą ukrócone.28 Oczekiwaniem sprawiedliwych wesele, lecz nadzieja bezbożnych zginie. 29 Mocą prostego droga Pańska, a strachem dla tych, którzy źle postępują.30 Sprawiedliwy na wieki nie będzie poruszony, a bezbożnicy mieszkać nie będą na ziemi. 31 Usta sprawiedliwego zrodzą mądrość, język przewrotnych zginie.32 Wargi sprawiedliwego upatrują to, co się podoba, a usta bezbożnych rzeczy przewrotne.
111 Waga zdradliwa obrzydliwością jest u Pana; a ciężar sprawiedliwy upodobaniem jego. 2 Gdzie będzie pycha, tam będzie i hańba, a gdzie jest pokora, tam i mądrość.Owoce prawości i przewrotności (I 1,3-8).3 Prostota sprawiedliwych poprowadzi ich, ale podstępność przewrotnych spustoszy ich.4 Nie pomogą bogactwa w dzień pomsty, ale sprawiedliwość wybawi od śmierci.5 Sprawiedliwość prostego naprostuje drogę jego, a bezbożnik upadnie w swojej bezbożności.6 Sprawiedliwość prawych wyzwoli ich, a niesprawiedliwi w zasadzkach swoich pojmani będą. 7 Gdy umrze człowiek bezbożny, ustanie wszystka nadzieja i oczekiwanie stroskanych zginie.8 Sprawiedliwy z ucisku bywa wyrwany, a zamiast niego bezbożnik wydany będzie.Rola sprawiedliwego i niezbożnego w społeczeństwie (t 1,9-16).9 Obłudnik ustami zdradza przyjaciela swego, ale sprawiedliwi umiejętnością będą wybawieni.10 Ze szczęścia sprawiedliwych będzie sig radowało miasto, a w zatraceniu bezbożnych będzie pochwała.11 Błogosławieństwem sprawiedliwych wywyższy się miasto, a ustami bezbożnych wywróci się.12 Kto gardzi przyjacielem swoim, jest ubogiego serca, a człowiek rozumny milczy. 13 Kto zdradliwie chodzi, objawia tajemnice, ale kto jest wiernego serca, tai to, z czym mu się przyjaciel zwierzył. 14 Gdzie nie masz rządcy, lud upadnie, a zbawienie tam, gdzie wiele rady. 15 Nieszczęście spadnie na tego, co za obcego ręczy, lecz kto się strzeże sideł, bezpieczny będzie.16 Niewiasta nadobna dostąpi sławy, a mocarze będą mieć bogactwa.Dobroczynność i jej nagroda (11,17-19).17 Dobrze czyni duszy swej człowiek miłosierny, a kto okrutny jest, odpędza i krewnych. 18 Bezbożnik czyni dzieło nietrwałe, a siejącemu sprawiedliwość zapłata wierna.19 Łaskawość gotuje życie, a szukanie złego — śmierć.Los sprawiedliwego i bezbożnego (11,20-21).20 Obrzydliwe jest Panu serce przewrotne, a upodobanie jego w tych, którzy w prostocie chodzą.21 Ręka w ręce, nie ujdzie zły karania, ale potomstwo sprawiedliwych będzie zachowane.22 Kolczyk złoty w pysku świni: niewiasta piękna a głupia.23 Pragnieniem sprawiedliwych iest wszelkie dobro; oczekiwaniem bezbożników zapalczywość.24 Jedni udzielają z własnego i bogatszynú się stają, a drudzy wydzierają nie swoje, a zawsze są w niedostatku. 25 Dusza, która błogosławi, utyje, a kto upaja, i sam też upojony będzie.26 Kto kryje zboże, przeklnie go pospólstwo, lecz błogosławieństwo nad głową sprzedających.27 Dobrze wstaje rano, kto szuka dobra, ale kto szuka zła, przygniecie go.28 Kto ma ufność w bogactwach swoich, upadnie, a sprawiedliwi jak zielony liść zakwitną.29 Kto zamieszanie wnosi w dom swój, odziedziczy wiatry, a kto głupi jest, będzie służył mądremu. 30 Owoc sprawiedllwego,jest drzewem żywota, a kto ma staranie o dusze, mądry jest.31 Jeśli sprawiedliwy na ziemi ma odpłatę, o ileż bardziej bezbożny i grzeszny?
121 Kto miłuje karność, miłuje umiejętność, ale kto nienawidzi przygany, głupi jest.2 Kto dobry jest, wyczerpie łaskę u Pana, ale kto ma ufność w myślach swoich, bezbożnie czyni.3 Nie wzmocni się człowiek z bezbożności, a korzeń sprawiedliwych nie będzie poruszony. 4 Niewiasta pilna jest koroną dla męża swego, a zgnilizną w kościach jego ta, która czyni rzeczy godne sromoty. 5 Myśli sprawiedliwych są słuszne, a rady bezbożnych zdradliwe.6 Słowa bezbożników czyhają na krew, usta sprawiedliwych wybawiają ich.7 Obróć bezbożnych, a nie będzie ich, lecz dom sprawiedliwych stać będzie. 8 Z nauki swojej mąż będzie poznany, ale kto jest próżny i głupi, wzgardę zbierać będzie.9 Lepszy jest ubogi, wystarczający sobie, aniżeli chełpliwy, który potrzebuje chleba.10 Zna sprawiedliwy dusze bydła swego, a wnętrzności bezbożnych okrutne.11 Kto uprawia ziemię swoją, będzie nasycony chlebem, ale kto się próżnowaniem bawi, bardzo głupi jest. Kto wesoły jest w zasiadaniu przy winie, w zamkach swoich zostawi sromotę.12 Pragnienie bezbożnika jest wzmocnieniem niecnotliwych, lecz korzeń sprawiedliwych róść będzie.13 Dla grzeehów warg zbliża się upadek złośliwego, lecz sprawiedliwy ujdzie ucisku.14 Z owocu ust swoich każdy będzie napełniony dobrami i według uczynków rąk jego będzie mu oddane.15 Droga głupiego słuszna w oczach jego, lecz kto mądry jest, słucha porady. 16 Głupi natychmiast gniew swój pokazuje, lecz kto krzywdę pokrywa, jest roztropny.Grzechy języka (12,17-14).17 Kto mówi, co wie, jest świadkiem sprawiedliwym, ale kto kłamie, jest świadkiem zdradliwym.18 Niejeden obiecuje i jak mieczem sumienia kłuty jest, a język mądrych daje zdrowie.19 Warga prawdy trwać będzie na wieki, lecz kto jest świadkiem nagłym, gotuje sobie język kłamstwa.20 Oszustwo jest w sercu tych, co myślą o złem, ale którzy radzą o pokoju, idzie za nimi wesele. 21 Nie zasmuci sprawiedliwego, cokolwiek nań przypadnie, lecz bezbożnicy będą pełni nieszczęścia.22 Obrzydliwością są Panu wargi kłamliwe, a którzy wiernie postępują, podobają mu się.23 Człowiek roztropny tai umiejętność, a serce głupich obwołuje głupstwo.24 Ręka mocnych panować będzie, a która leniwa jest, pod hołdem będzie. 25 Smutek w sercu męża przygnębi go, a słowem dobrym uweselony bywa.26 Kto nie zważa na szkodę z powodu przyjaciela, jest sprawiedliwy, lecz droga bezbożnych oszuka ich.27 Oszukujący nie znajdzie zysku, a majętność człowieka będzie warta złota.28 Na ścieżce sprawiedliwości życie, a droga błędna wiedzie do śmierci.
131 Syn mądry — nauka ojcowska; a kto jest naśmiewcą, nie słucha, kiedy się go napomina. 2 Z owocu ust swoich człowiek będzie nasycony dobrami, ale dusza przestępców złośliwa.3 Kto strzeże ust swoich, strzeże duszy swojej, lecz kto nierozważny jest w mówieniu, dozna szkody.4 Chce i nie chce leniwiec, a dusza pracujących utyje.5 Słowem kłamliwym będzie się brzydził sprawiedliwy, lecz bezbożnik zawstydza i zawstydzony będzie.6 Sprawiedliwość strzeże drogi niewinnego, lecz bezbożność podchodzi grzesznika. 7 Jest jakoby bogaty, choć mc nie ma, i jest jakoby ubogi, choć ma wiele bogactw.8 Okupem duszy męża bogactwa je o, lecz ubogi nie doznaje groźby. 9 Światłość sprawiedliwych uwesela, ale świeca bezbożnych zgaśnie.10 Między pysznymi zawsze są swary, a którzy wszystko czynią z poradą, rządzą się mądrością. 11 Majęmość prędko nabyta umniejszy się, a która powoli bywa ręką zbierana, rozmnoży się. 12 Nadzieja, która się odwłóczy, trapi duszę; drzewem żywota pożądanie wypełnione. 13 Kto uwłacza jakiej rzeczy, sam się na przyszły czas zobowiązuje, a kto się boi przykazania, w pokoju będzie mieszkał. Dusze zdradliwe błądzą w grzechach, ale sprawiedliwi są miłosierni i litują się.14 Zakon mądrego zdrojem żywota, aby uniknąć upadku śmierci.15 Nauka dobra da łaskę; na drodze gardzących przepaść.16 Roztropny czyni wszystko z rozwagą, ale kto głupi jest, pokazuje głupotę. 17 Poseł bezbożnego wpadnie w nieszczęście, ale poseł wierny jest zdrowiem.18 Nędza i sromota temu, który odrzuca przestrogę, ale kto słucha karcącego, wsławiony będzie. 19 Pragnienie, jeśli się spełni, rozkoszuje duszę; brzydzą się głupi tymi, którzy się strzegą złego.20 Kto chodzi z mądrym, mądry będzie, przyjaciel głupich stanie się im podobnym. 21 Grzeszników goni nieszczęście, a sprawiedliwy otrzyma dobra.22 Dobry zostawia dziedzicami synów i wnuków, a dla sprawiedliwego przechowuje się majętność grzesznego. 23 Obfita żywność na nowinach ojców, ale dla innych bywa zbierana bez rozsądku.24 Kto oszczędza rózgi, nienawidzi syna swego, lecz kto go miłuje, ustawicznie go ćwiczy.25 Sprawiedliwy je i nasyca duszę swoją, lecz brzuch bezbożnych nienasycony.
141 Mądra niewiasta buduje dom swój, a głupia í zbudowany rękami zepsuje. 2 Chodzący prostą drogą i bojący się Boga wzgardzony bywa od tego, który bezecną drogą chodzi.3 W ustach głupiego kij pychy, lecz wargi mądrych strzegą ich.4 Gdzie nie ma wołów, żłób próżny jest, a gdzie wiele zboża, tam jest jawna moc wołu.5 Świadek prawdziwy nie kłamie, lecz nieprawdę powiada świadek zdradliwy. 6 Szuka naśmiewca mądrości, a nie znajduje; nauka roztropnych łatwa.7 Idź przeciw mężowi głupiemu, a nie pozna warg mądrości.8 Mądrością roztropnego jest rozumieć drogę swoją, a nieroztropność głupich błądzi.9 Głupi będzie się śmiał z grzechu, a między sprawiedliwymi będzie mieszkała łaska.10 Serce, które zna gorzkość duszy swojej, do wesela jego nie przymiesza się obcy.11 Dom bezbożnych zgładzony będzie, lecz przybytki sprawiedliwych zakwitną.12 Jest droga, która się zda człowiekowi sprawiedliwa, ale koniec jej prowadzi do śmierci.13 Śmiech będzie zmieszany z żałością, a końcem wesela smutek zawładnie.14 Drogami swymi nasycony będzie głupi, a nad nim będzie mąż dobry. 15 Prostoduszny wierzy każdemu słowu, roztropny rozważa kroki swoje. Syn zdradliwy nie będzie miał nic dobrego, ale słudze mądremu powiodą się sprawy i wyprostuje się droga jego. 16 Mądry boi się i odstępuje od złego, głupi lekceważy i dufa sobie.17 Niecierpliwy czynić będzie głupstwo, a mąż podstępny obmierzły jest.18 Naiwni posiądą głupotę, a roztropni będą czekać umiejętności.19 Będą leżeć źli przed dobrymi, a bez bożnicy u drzwi sprawiedliwych. 20 Ubogi i bliskiemu swemu obmierzły będzie, ale przyjaciół bogaczów jest wielu.21 Kto gardzi bliźmm swoim, grzeszy, ale kto ma litość nad ubogim, błogosławiony będzie. Kto wierzy w Pana, miłosierdzie miłuje.22 Błądzą, którzy źle czynią; miłosierdzie i prawda gotują dobra. 23 Ze wszelkiej roboty będzie dostatek, ale gdzie słów wiele, tam często niedostatek. 24 Koroną mądrych bogactwa ich; szaleństwem głupich nieroztropność. 25 Wybawia duszę świadek prawdziwy, a zdradliwy kłamstwa mówi.Bojaźń Pańska ufnością i zdrojem życia (14, 26-27).26 W bojaźni Pańskiej mocne ufanie, i synowie jego nadzieję mieć będą.27 Bojaźń Pańska zdrojem życia, aby uszli upadku śmierci.28 W wielkości ludu godność królewska, a w garstce ludzi zelżywość książęcia.29 Kto jest cierpliwy, wielką się mądrością rządzi, a kto niecierpliwy jest, wynosi swą głupotę.30 Życiem ciała — zdrowie serca, próchnieniem kości — zazdrość. 31 Kto czyni krzywdę ubogiemu, urąga Stworzycielowi jego, a czci go, kto ma zmiłowanie nad ubogim.32 Dla złości swej bezbożnik wygnany będzie, ale sprawiedliwy nadzieję ma przy śmierci swojej.33 W sercu roztropnego spoczywa mądrość, i wszystkich nieuczonych wyćwiczy.34 Sprawiedliwość wywyższa naród, ale grzech czyni ludzi nędzarzami.35 Sługa roztropny miły jest królowi, niepożyteczny — gniew jego odczuje.
151 Odpowiedź łagodna uśmierza gniew, ale mowa przykra pobudza. 2 Język mądrych zdobi umiejętność, usta głupich kipią głupotą. 3 Na każdym miejscu oczy Pańskie wypatrują dobrych i złych.4 Język łagodny drzewem żywota, a nieumiarkowany zetrze ducha. 5 Głupi śmieje się z napomnienia ojca swego, lecz ˇkto strzeże karności, roztropniejszym się stanie.W obfitej sprawiedliwości jest moc największa, a myśli bezbożnych będą wykorzenione.6 Dom sprawiedliwego mocą wielką, a w dochodach bezbożnego zamieszanie. 7 Wargi mądrych siać będą umiejętność, serce głupich odmienne będzie.Bóg nienawidzi ofiar i czynów bezbożnego (15,8-9).8 Ofiary bezbożnych obrzydłe Panu, modlitwy sprawiedliwych przyjemne.9 Obrzydłością jest Panu droga bezbożnego; kto idzie za sprawiedliwością, jest umiłowany od niego.10 Nauka jest zła dla opuszczającego drogę życia; kto nienawidzi karności, umrze. 11 Otchłań i zatracenie otwarte są przed Panem, o ileż więc bardziej serca synów człowieczych.12 Człowiek zepsuty nie miłuje tego, kto go karci, i do mądrych nie idzie. 13 Serce wesołe rozwesela oblicze, w strapieniu serca duch upada.14 Serce mądrego szuka nauki, a usta głupich karmią się nieumiejętnością. 15 Wszystkie dni ubogiego złe, myśl bezpieczna jak ustawiczne gody.16 Lepsza jest odrobina z bojaźnią Pańską, niż wielkie skarby a nienasycające. 17 Lepiej jest być proszonym na jarzynę z miłością, niż na cielę tłuste z nienawiścią. 18 Mąż gniewliwy pobudza swary; kto cierpliwy jest, uśmierza wzbudzone. 19 Droga leniwych jak płot cierniowy, droga sprawiedliwych bez zawady.20 Syn mądry uwesela ojca, a głupi człowiek gardzi matką swoją.21 Głupota weselem głupiemu, a mąż mądry prostuje kroki swoje.22 Rozpraszają się myśli, gdzie nie ma rady, ale gdzie jest wielu radzących, utwierdzają się.23 Weseli się człowiek zdaniem ust swoich, a słowo, we własnym czasie wyrzeczone, jest bardzo dobre.24 Ścieżka życia nad umiejętnym, aby się ustrzegł otchłani najgłębszej.25 Dom pysznych Pan wywróci, a granice wdów utwierdzi.26 Obrzydłością Panu myśli złe, a czysta mowa najpiękniejsza potwierdzona będzie od niego.27 Wprawia w zamieszanie dom swój, kto za chciwością idzie, a kto nienawidzi darów, będzie żył. Przez miłosierdzie i wiarę bywają oczyszczane grzechy, a przez bojaźń Pańską odstępuje każdy od złego.28 Serce sprawiedliwego rozmyśla o posłuszeństwie, usta bezbożnych opływają złością.29 Daleko jest Pan od bezbożnych, a modlitw sprawiedliwych wysłucha. 30 Światłość oczu uwesela duszę, a dobra sława czyni tłustymi kości.31 Ucho, które słucha karności żywota, w pośrodku mądrych mieszkać będzie.32 Kto odrzuca karność, gardzi duszą swoją, ale kto przyjmuje karanie, panem jest serca.33 Bojaźń Pańska jest ćwiczeniem mądrości, a sławę uprzedza pokora.
161 Człowieczą jest rzeczą duszę przygotować, a Pańską rządzić językiem. 2 Wszystkie drogi człowieka są jawne przed oczyma jego; Pan jest, który waży duchy. 3 Objaw Panu uczynki twoje, a będą wyprostowane myśli twoje. 4 Pan wszystko zdziałał dla samego siebie, też i bezbożnika na zły dzień. 5 Obrzydły jest Panu każdy pyszny; choćby też ręka do ręki była, nie uchodzi karania. Początkiem drogi dobrej, czynić sprawiedłiwość, i milsza jest ona Bogu, niźli ofiary składać.6 Miłosierdziem i prawdą nieprawość bywa odkupiona, a przez bojaźń Pańską unika się złego. 7 Gdy się podobają Panu drogi człowieka, wtedy i nieprzyjaciół jego przywiedzie do pokoju.8 Lepsza jest odroblna ze sprawiedliwością niźli wielkie dochody z nieprawością.9 Serce człowieka układa drogi swoje, ale Pańską jest rzeczą kierować krokami jego.Obowiązki królów i ich łaska (16,10-15).10 Wyrocznia jest w wargach krółewskich, w sądzie nie błądzą usta jego.11 Waga i szala — to sąd Pański, i dziełem jego wszystkie ciężarki w worku.12 Obrzydliwi królowie, którzy źle czynią, bo sprawiedliwością umacnia się stolica.13 Upodobaniem królów wargi sprawiedliwe; kto mówi dobrze, będzie umiłowany.14 Gniew królewski to posłowie śmierci, a mąż mądry ubłaga go.15 W wesołości twarzy królewskiej jest życie, a łaskawość jego jest jak deszcz późny.16 Nabywaj mądrości, bo lepsza jest nad złoto, i nabywaj roztropności, bo droższa jest nad srebro.

Warsz. King J. 1617 Tłum. GrEn. Толк. Ścieżka sprawiedliwych odchyla się od złego; stróż duszy swej strzeże drogi swojej.Путь праведных - уклонение от зла: тот бережет душу свою, кто хранит путь свой. ПутіE жи1зни ўкланsютсz t ѕлhхъ: долготa же житіS путіE првdни. Пріeмлzй наказaніе во бlги1хъ бyдетъ, хранsй же њбличє1ніz ўмудри1тсz. И$же храни1тъ сво‰ пути6, соблюдaетъ свою2 дyшу: любsй же жив0тъ св0й щади1тъ сво‰ ўстA. 16,19Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPκρεισσων kreissōn
A-NSM
κρείσσωνkreissōngreaterBetter
πραυθυμος prauthumos
A-NSM
strong:GA-NSMstrong:GA-NSMstrong:GA-NSM 
μετα meta
PREP
μετάmetawith/afterwith
ταπεινωσεως tapeinōseōs
N-GSF
ταπείνωσιςtapeinōsislowlinessa low estate,
η ē
CONJ
hothe/this/who[that]
ος os
R-NSM
ὅς, ἥhhos ēwhichone who
διαιρειται diaireitai
V-PMI-3S
διαιρέωdiaireōto distributedivides
σκυλα skula
N-APN
σκῦλονskulonplunderspoils
μετα meta
PREP
μετάmetawith/afterwith
υβριστων ubristōn
N-GPM
ὑβριστήςhubristēsinsolent manarrogant.
 
18 Tłum. GrEn. Толк. Przed zgubą idzie pycha, a przed upadkiem duch się wynosi.Погибели предшествует гордость, и падению - надменность. Прeжде сокрушeніz предварsетъ досаждeніе, прeжде же падeніz ѕлопомышлeніе. 16,20Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPσυνετος sunetos
A-NSM
συνετόςsunetosintelligentone discerning
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
πραγμασιν pragmasin
N-DPN
πρᾶγμαpragmathingmatters
ευρετης euretēs
N-NSM
strong:GN-NSMstrong:GN-NSMstrong:GN-NSM 
αγαθων agathōn
A-GPM
ἀγαθόςagathosgood-doerof good ;
πεποιθως pepoithōs
V-RAPRS
πείθωpeithōto persuadeand one yielding
δε de
PRT
δέdethenand one yielding
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/againstupon
θεω theō
N-DSM
θεόςtheosGodGod
μακαριστος makaristos
A-NSM
strong:GA-NSMstrong:GA-NSMstrong:GA-NSM 
 
19 Tłum. GrEn. Толк. Lepiej jest korzyć się z cichymi niźli dzielić korzyści z pysznymi.Лучше смиряться духом с кроткими, нежели разделять добычу с гордыми. Лyчше кроткодyшенъ со смирeніемъ, нeжели и4же раздэлsетъ коры6сти съ досади1тельми. 16,21Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPτους tous
T-APM
hothe/this/who[2the
σοφους sofous
A-APM
σοφόςsofoswise3wise
και kai
CONJ
καίkaiand4and
συνετους sunetous
A-APM
συνετόςsunetosintelligent5discerning
φαυλους faulous
A-APM
φαῦλοςfaulosevil6vile
καλουσιν kalousin
V-PAI-3P
καλέωkaleōto call1 call];
οι oi
T-NPM
hothe/this/whobut the ones
δε de
PRT
δέdethenbut the ones
γλυκεις glukeis
A-NPM
γλυκύςglukussweetsweet
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
λογω logō
N-DSM
λόγοςlogoswordwords
πλειονα pleiona
A-ASM
πλείων, πλεῖονpleiōn pleiongreater[brideprice]
ακουσονται akousontai
V-FPI-3P
ἀκούωakouōto hear1shall be heard].
 
20 Tłum. GrEn. Толк. Ćwiczony w słowie znajdzie dobra, a kto ma nadzieję w Panu, błogosławiony jest.Кто ведет дело разумно, тот найдет благо, и кто надеется на Господа, тот блажен. Разyмный въ вeщехъ њбрэтaтель бlги1хъ, надёzйсz же на гDа бlжeнъ. 16,22Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPπηγη pēgē
N-NSF
πηγήpēgēflowspring
ζωης zōēs
N-GSF
ζωήzōēlifeof life
εννοια ennoia
N-NSF
ἔννοιαennoiathought/purposeinsight
τοις tois
T-DPM
hothe/this/whoto the ones
κεκτημενοις kektēmenois
V-RMPMP
κτάομαιktaomaito possesacquiring;
παιδεια paideia
N-NSF
παιδείαpaideiadisciplinebut instruction
δε de
PRT
δέdethenbut instruction
αφρονων afronōn
A-GPM
ἄφρωνafrōnfoolishof fools
κακη kakē
A-NSF
κακόςkakosevil/harmevil.
 
21 Tłum. GrEn. Толк. Kto jest mądrego serca, będzie nazwany rozumnym, a kto jest wdzięcznej wymowy, więcej otrzyma.Мудрый сердцем прозовется благоразумным, и сладкая речь прибавит к учению. Прем{дрыz и3 раз{мныz ѕлhми нари1чутъ, слaдціи же въ словеси2 мн0жае ўслhшани бyдутъ. 16,23Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPκαρδια kardia
N-NSF
καρδίαkardiaheartheart
σοφου sofou
A-GSM
σοφόςsofoswiseof wise
νοησει noēsei
V-FAI-3S
νοέωnoeōto understandshall comprehend
τα ta
T-APN
hothe/this/whothe
απο apo
PREP
ἀπόapofromfrom
του tou
T-GSN
hothe/this/who 
ιδιου idiou
A-GSN
ἴδιοςidiosone's own/privatehis own
στοματος stomatos
N-GSN
στόμαstomamouthmouth;
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/againstand upon
δε de
PRT
δέdethenand upon
χειλεσιν cheilesin
N-DPN
χεῖλοςcheilosliplips
φορεσει foresei
V-FAI-3S
φορέωforeōto wearhe shall wear
επιγνωμοσυνην epignōmosunēn
N-ASF
strong:GN-ASFstrong:GN-ASFstrong:GN-ASF 
 
22 Tłum. GrEn. Толк. Zdrojem życia nauka tego, który ją ma, a nauką głupich szaleństwo.Разум для имеющих его - источник жизни, а ученость глупых - глупость. И#ст0чникъ жив0тенъ рaзумъ стzжaвшымъ, наказaніе же безyмныхъ ѕло2. 16,24Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPκηρια kēria
N-NPN
κηρίονkērionhoneycomb[3 honeycombs
μελιτος melitos
N-GSN
μέλιmelihoney4of honey
λογοι logoi
N-NPM
λόγοςlogosword2words
καλοι kaloi
A-NPM
καλόςkalosgood1Good];
γλυκασμα glukasma
N-NSN
strong:GN-NSNstrong:GN-NSNstrong:GN-NSN 
δε de
PRT
δέdethenand sweetness
αυτων autōn
D-GPM
αὐτόςautoshe/she/it/self[wall]
ιασις iasis
N-NSF
ἴασιςiasishealinghealing
ψυχης psuchēs
N-GSF
ψυχήpsuchēsoulfor soul.
 
23 Tłum. GrEn. Толк. Serce mądrego wyćwiczy usta jego, a wargom jego przyda wdzięczności.Сердце мудрого делает язык его мудрым и умножает знание в устах его. Сeрдце премyдрагw ўразумёетъ ±же t свои1хъ є3мY ќстъ, во ўстнaхъ же н0ситъ рaзумъ. 16,25Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPεισιν eisin
V-PAI-3P
εἰσίeisithey are[Gilonite]
οδοι odoi
N-NPF
ὁδόςhodosroadways
δοκουσαι dokousai
V-PAPRP
δοκέωdokeōto thinkthat seem
ειναι einai
V-PAR
εἶναιeinaito exist[Gezrite]
ορθαι orthai
A-NPF
ὀρθόςorthosuprightto be straight
ανδρι andri
N-DSM
ἀνήρanērmanto a man,
τα ta
T-NPN
hothe/this/whohowever the
μεντοι mentoi
PRT
μέντοιmentoiyethowever the
τελευταια teleutaia
A-NPN
strong:GA-NPNstrong:GA-NPNstrong:GA-NPN 
αυτων autōn
D-GPM
αὐτόςautoshe/she/it/self[wall]
βλεπει blepei
V-PAI-3S
βλέπωblepōto seelook
εις eis
PREP
εἰςeistowardinto
πυθμενα puthmena
N-ASM
strong:GN-ASMstrong:GN-ASMstrong:GN-ASM 
αδου adou
N-GSM
ᾍδηςhadēsHadesof Hades.
 
24 Tłum. GrEn. Толк. Plastrem miodu słowa ozdobne, słodkością duszy i zdrowiem dla kości.Приятная речь - сотовый мед, сладка для души и целебна для костей. С0тове мед0вніи словесA дHбраz, слaдость же и4хъ и3сцэлeніе души2. 16,26Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPανηρ anēr
N-NSM
ἀνήρanērmanA man
εν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
πονοις ponois
N-DPM
πόνοςponostravailtoils
πονει ponei
V-PAI-3S
πόνοςponostravail[Of a son]
εαυτω eautō
D-DSM
ἑαυτοῦheautoumy/your/him-selffor himself,
και kai
CONJ
καίkaiandand
εκβιαζεται ekbiazetai
V-PMI-3S
strong:GV-PMI-3Sstrong:GV-PMI-3Sstrong:GV-PMI-3S 
εαυτου eautou
D-GSM
ἑαυτοῦheautoumy/your/him-self[to cut down|off]
την tēn
T-ASF
hothe/this/who 
απωλειαν apōleian
N-ASF
ἀπώλειαapōleiadestruction1destruction].
ο o
T-NSM
hothe/this/who[that]
μεντοι mentoi
PRT
μέντοιmentoiyet[Joppa]
σκολιος skolios
A-NSM
σκολιόςskolioscrooked[exhalation]
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/against[Hadadezer]
τω
T-DSN
hothe/this/who[that]
εαυτου eautou
D-GSM
ἑαυτοῦheautoumy/your/him-self[to cut down|off]
στοματι stomati
N-DSN
στόμαstomamouth[cucumber field]
φορει forei
V-PAI-3S
φορέωforeōto wear[piece]
την tēn
T-ASF
hothe/this/who[that]
απωλειαν apōleian
N-ASF
ἀπώλειαapōleiadestruction[Ozem]
 
25 Tłum. GrEn. Толк. Jest droga, która się zda człowiekowi prawa, a koniec jej prowadzi do śmierci.Есть пути, которые кажутся человеку прямыми, но конец их путь к смерти. Сyть путіE мнsщіисz прaви бhти мyжу, nбaче послBднzz и4хъ зрsтъ во дно2 ѓдово. 16,27Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPανηρ anēr
N-NSM
ἀνήρanērman[2man
αφρων afrōn
A-NSM
ἄφρωνafrōnfoolish1A foolish]
ορυσσει orussei
V-PAI-3S
ὀρύσσωorussōto digdigs
εαυτω eautō
D-DSM
ἑαυτοῦheautoumy/your/him-self4his own
κακα kaka
A-APN
κακόςkakosevil/harm1evils];
επι epi
PREP
ἐπίepiupon/to/against[3upon
δε de
PRT
δέdethenand upon
των tōn
T-GPN
hothe/this/whoHowever the
εαυτου eautou
D-GSM
ἑαυτοῦheautoumy/your/him-self[2for himself
χειλεων cheileōn
N-GPN
χεῖλοςcheilosliplips
θησαυριζει thēsaurizei
V-PAI-3S
θησαυρίζωthēsaurizōto store uptreasures up
πυρ pur
N-ASN
πῦρpurfirefire.
 
26 Tłum. GrEn. Толк. Dusza pracującego pracuje dla siebie, bo go przymuszają usta jego.Трудящийся трудится для себя, потому что понуждает его к тому рот его. Мyжъ въ трудёхъ труждaетсz себЁ и3 и3знуждaетъ поги1бель свою2: стропти1вый во свои1хъ ўстaхъ н0ситъ поги1бель. 16,28Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPανηρ anēr
N-NSM
ἀνήρanērman[2man
σκολιος skolios
A-NSM
σκολιόςskolioscrooked1A crooked]
διαπεμπεται diapempetai
V-PMI-3S
strong:GV-PMI-3Sstrong:GV-PMI-3Sstrong:GV-PMI-3S 
κακα kaka
A-APN
κακόςkakosevil/harmevils,
και kai
CONJ
καίkaiandand
λαμπτηρα lamptēra
N-ASM
strong:GN-ASMstrong:GN-ASMstrong:GN-ASM 
δολου dolou
N-GSM
δόλοςdolosdeceitof treachery
πυρσευει purseuei
V-PAI-3S
strong:GV-PAI-3Sstrong:GV-PAI-3Sstrong:GV-PAI-3S 
κακοις kakois
A-DPM
κακόςkakosevil/harmfor evils,
και kai
CONJ
καίkaiandand
διαχωριζει diachōrizei
V-PAI-3S
strong:GV-PAI-3Sstrong:GV-PAI-3Sstrong:GV-PAI-3S 
φιλους filous
A-APM
φίλοςfilosfriendly/friendfriends.
 
27 Tłum. GrEn. Толк. Mąż bezbożny kopie nieszczęście, a na wargach jego ogień się rozpala.Человек лукавый замышляет зло, и на устах его как бы огонь палящий. Мyжъ безyменъ копaетъ себЁ ѕл†z и3 во ўстнaхъ свои1хъ сокр0вищствуетъ џгнь. 16,29Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPανηρ anēr
N-NSM
ἀνήρanērmanA man
παρανομος paranomos
A-NSM
strong:GA-NSMstrong:GA-NSMstrong:GA-NSM 
αποπειραται apopeiratai
V-PMI-3S
strong:GV-PMI-3Sstrong:GV-PMI-3Sstrong:GV-PMI-3S 
φιλων filōn
A-GPM
φιλέωfileōto love[to knock]
και kai
CONJ
καίkaiandand
απαγει apagei
V-PAI-3S
ἀπάγωapagōto lead awaytakes
αυτους autous
D-APM
αὐτόςautoshe/she/it/self[wall]
οδους odous
N-APF
ὁδόςhodosroadways
ουκ ouk
ADV
οὐounonot
αγαθας agathas
A-APF
ἀγαθόςagathosgood-doergood.
 
28 Tłum. GrEn. Толк. Człowiek przewrotny wszczyna zwady, a gadatliwy rozłącza książąt.Человек коварный сеет раздор, и наушник разлучает друзей. Мyжъ стропти1вый разсылaетъ ѕл†z, и3 свэти1льникъ льсти2 вжигaетъ ѕлы6мъ, и3 разлучaетъ дрyги. 16,30Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPστηριζων stērizōn
V-PAPRS
στηρίζωstērizōto establishFixing firmly
οφθαλμους ofthalmous
N-APM
ὀφθαλμόςofthalmoseyehis eyes,
αυτου autou
D-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/self[wall]
λογιζεται logizetai
V-PMI-3S
λογίζομαιlogizomaito counthe devises
διεστραμμενα diestrammena
V-RMPAP
διαστρέφωdiastrefōto pervertperverted ;
οριζει orizei
V-PAI-3S
ὁρίζωhorizōto determineand he confirms
δε de
PRT
δέdethenand he confirms
τοις tois
T-DPN
hothe/this/who 
χειλεσιν cheilesin
N-DPN
χεῖλοςcheilosliphis lips
αυτου autou
D-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/self[wall]
παντα panta
A-APN
πᾶςpasallall
τα ta
T-APN
hothe/this/whothe
κακα kaka
A-APN
κακόςkakosevil/harmevils;
ουτος outos
D-NSM
οὗτοςhoutosthis/he/she/itthis man
καμινος kaminos
N-NSM
κάμινοςkaminosfurnace/ovenis a furnace
εστιν estin
V-PAI-3S
ἐστίestihe is[to sacrifice]
κακιας kakias
N-GSF
κακίαkakiaevilof evil.
 
29 Tłum. GrEn. Толк. Mąż złośliwy nęci bliźniego swego i prowadzi go drogą niedobrą.Человек неблагонамеренный развращает ближнего своего и ведет его на путь недобрый; Мyжъ законопрестyпенъ прельщaетъ дрyги и3 tв0дитъ и5хъ въ пути6 не бл†ги. 16,31Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPστεφανος stefanos
N-NSM
στέφανοςstefanoscrowncrown
καυχησεως kauchēseōs
N-GSF
καύχησιςkauchēsisprideof boasting
γηρας gēras
N-NSN
γῆραςgērasold ageold age;
εν en
PREP
ἐνenin/on/among[3in
δε de
PRT
δέdethen1and
οδοις odois
N-DPF
ὁδόςhodosroad4 ways
δικαιοσυνης dikaiosunēs
N-GSF
δικαιοσύνηdikaiosunērighteousness5of righteousness
ευρισκεται eurisketai
V-PMI-3S
εὑρίσκωheuriskōto find/meet2it is found].
 
30 Tłum. GrEn. Толк. Kto zapatrzony myśli o przewrotnościach, gryząc wargi swoje dokonywa zła.прищуривает глаза свои, чтобы придумать коварство; закусывая себе губы, совершает злодейство; [он - печь злобы]. Ўтверждazй џчи свои2 мhслитъ развращє1ннаz, грызhй же ўстнЁ свои2 њпредэлsетъ вс‰ ѕл†z: сeй пeщь є4сть ѕл0бы. 16,32Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPκρεισσων kreissōn
A-NSM
κρείσσωνkreissōngreaterBetter
ανηρ anēr
N-NSM
ἀνήρanērman[2man
μακροθυμος makrothumos
A-NSM
μακροθυμώςmakrothumōspatiently[Jucal]
ισχυρου ischurou
A-GSM
ἰσχυρόςischurosstronga strong ;
ο o
T-NSM
hothe/this/whoand the
δε de
PRT
δέdethenand the
κρατων kratōn
V-PAPRS
κρατέωkrateōto grasp/seizeone holding
οργης orgēs
N-GSF
ὀργήorgēwrathanger
κρεισσων kreissōn
A-NSM
κρείσσωνkreissōngreaterbetter
καταλαμβανομενου katalambanomenou
V-PMPGS
καταλαμβάνωkatalambanōto take/realizeone overtaking
πολιν polin
N-ASF
πόλιςpoliscitya city.
 
31 Tłum. GrEn. Толк. Wieńcem godności sędziwość, która się znajduje na drogach sprawiedliwości.Венец славы - седина, которая находится на пути правды. Вэнeцъ хвалы2 стaрость, на путeхъ же прaвды њбрэтaетсz. 16,33Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPεις eis
PREP
εἰςeistowardInto
κολπους kolpous
N-APM
κόλποςkolposbosomenfolded arms
επερχεται eperchetai
V-PMI-3S
ἐπέρχομαιeperchomaito arrive/invadecome
παντα panta
A-NPN
πᾶςpasallall
τοις tois
T-DPM
hothe/this/whoto the
αδικοις adikois
A-DPM
ἄδικοςadikosunjustunjust;
παρα para
PREP
παράparafrom/with/beside[4 from
δε de
PRT
δέdethen1but
κυριου kuriou
N-GSM
κύριοςkurioslord5 lord
παντα panta
A-NPN
πᾶςpasall2all
τα ta
T-NPN
hothe/this/who 
δικαια dikaia
A-NPN
δίκαιοςdikaiosjust3just ].
32 Tłum. GrEn. Толк. Lepszy jest cierpliwy niźli mąż mocny, i który panuje nad sercem swoim niż zdobywca miast.Долготерпеливый лучше храброго, и владеющий собою лучше завоевателя города. Лyчше мyжъ долготерпэли1въ пaче крёпкагw, (*и3 мyжъ рaзумъ и3мёzй пaче земледёльца вели1кагw:) ўдержавazй же гнёвъ пaче взeмлющагw грaдъ. 33 Tłum. GrEn. Толк. Losy na łono rzucają, ale Pan nimi kieruje.В полу бросается жребий, но все решение его - от Господа.Въ нBдра вх0дzтъ вс‰ непрaвєднымъ: t гDа же вс‰ првdнаz.Warsz. King J. 171 Tłum. GrEn. Толк. Lepszy jest kęs chleba suchego z weselem, niźli dom pełen ofiar ze swarem. Лучше кусок сухого хлеба, и с ним мир, нежели дом, полный заколотого скота, с раздором. Лyчше ўкрyхъ хлёба со слaстію въ ми1рэ, нeжели д0мъ и3сп0лненъ мн0гихъ благи1хъ и3 непрaведныхъ жeртвъ со брaнію. 17,1Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPκρείσσων kreissōn
A-NSM
κρείσσωνkreissōngreaterBetter
ψωμὸς psōmos
N-NSM
strong:GN-NSMstrong:GN-NSMstrong:GN-NSM 
μεθ'     meth
PREP
μετάmetawith/afterwith
ἡδονῆς hēdonēs
N-GSF
ἡδονήhēdonēpleasuresatisfaction
ἐν en
PREP
ἐνenin/on/amongin
εἰρήνῃ eirēnē
N-DSF
εἰρήνηeirēnēpeacepeace,
ē
CONJ
hothe/this/who[that]
οἶκος oikos
N-NSM
οἶκοςoikoshousea house
πλήρης plērēs
A-NSM
πλήρηςplērēsfullfull
πολλῶν pollōn
A-GPM
πολύςpolusmuchof many
ἀγαθῶν agathōn
A-GPM
ἀγαθόςagathosgood-doergood ,
καὶ kai
CONJ
καίkaiandand
ἀδίκων adikōn
A-GPN
ἀδικέωadikeōto harm[Agagite]
θυμάτων thumatōn
N-GPN
strong:GN-GPNstrong:GN-GPNstrong:GN-GPN 
μετὰ meta
PREP
μετάmetawith/afterwith
μάχης.     machēs
N-GSF
μάχηmachēquarrelbattles.
 
2 Tłum. GrEn. Толк. Sługa roztropny będzie panował nad synami głupimi i pośród braci będzie dzielił dziedzictwo.Разумный раб господствует над беспутным сыном и между братьями разделит наследство. Рaбъ смhсленъ њбладaетъ влады6ки безyмными, въ брaтіихъ же раздэли1тъ (и3мёніе) на ч†сти. 17,2Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPοἰκέτης oiketēs
N-NSM
οἰκέτηςoiketēsslave[2servant
νοήμων noēmōn
A-NSM
strong:GA-NSMstrong:GA-NSMstrong:GA-NSM 
κρατήσει kratēsei
V-FAI-3S
κρατέωkrateōto grasp/seizeshall prevail over
δεσποτῶν despotōn
N-GPM
δεσπότηςdespotēsmaster[2masters
ἀφρόνων,     afronōn
A-GPM
ἄφρωνafrōnfoolish1foolish];
ἐν en
PREP
ἐνenin/on/amongand among
δὲ de
PRT
δέdethenand among
ἀδελφοῖς adelfois
N-DPM
ἀδελφόςadelfosbrotherbrethren
διελεῖται dieleitai
V-FMI-3S
διαιρέωdiaireōto distributehe shall divide
μέρη.     merē
N-APN
μέροςmerospartportions.
 
3 Tłum. GrEn. Толк. Jak w ogniu próbują srebro, a złoto w piecu, tak Pan próbuje serca.Плавильня - для серебра, и горнило - для золота, а сердца испытывает Господь. Ћкоже и3скушaетсz въ пещи2 сребро2 и3 злaто, тaкw и3збр†ннаz сердцA ў гDа. 17,3Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPὥσπερ hōsper
ADV
ὥσπερhōsperjust asAs
δοκιμάζεται dokimazetai
V-PMI-3S
δοκιμάζωdokimazōto test[4tried
ἐν en
PREP
ἐνenin/on/among5in
καμίνῳ kaminō
N-DSM
κάμινοςkaminosfurnace/oven6a furnace
ἄργυρος arguros
N-NSM
ἄργυροςargurossilver1silver
καὶ kai
CONJ
καίkaiand2and
χρυσός,     chrusos
A-NSM
χρυσόςchrusosgold3gold];
οὕτως houtōs
ADV
οὕτω, οὕτωςhhoutō outōsthus(-ly)so
ἐκλεκταὶ eklektai
A-NPF
ἐκλεκτόςeklektosselectchoice
καρδίαι kardiai
N-NPF
καρδίαkardiahearthearts
παρὰ para
PREP
παράparafrom/with/besideby
κυρίῳ.     kuriō
N-DSM
κύριοςkurioslordlord.
 
4 Tłum. GrEn. Толк. Zły posłuszny jest językowi złośliwemu, a oszust słucha warg kłamliwych.Злодей внимает устам беззаконным, лжец слушается языка пагубного. Ѕлhй послyшаетъ љзhка законопрестyпныхъ, првdный же не внимaетъ ўстнaмъ лжи6вымъ. 17,4Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPκακὸς kakos
A-NSM
κακόςkakosevil/harmA bad
ὑπακούει hupakouei
V-PAI-3S
ὑπακούωhupakouōto obeyobeys
γλώσσης glōssēs
N-GSF
γλῶσσαglōssatonguetongue
παρανόμων,     paranomōn
A-GPM
παρανομέωparanomeōto break the law[perversity]
δίκαιος dikaios
A-NSM
δίκαιοςdikaiosjust[to rise up]
δὲ de
PRT
δέdethenand an unjust
οὐ ou
ADV
οὐouno[Carmi]
προσέχει prosechei
V-PAI-3S
προσέχωprosechōto watch outheeds
χείλεσιν cheilesin
N-DPN
χεῖλοςcheiloslip[2lips
ψευδέσιν.     pseudesin
A-DPM
ψευδήςpseudēsfalse1lying].
 
5 Tłum. GrEn. Толк. Kto gardzi ubogim, znieważa Stworzyciela jego, a kto się raduje z upadku drugiego, nie ujdzie karania.Кто ругается над нищим, тот хулит Творца его; кто радуется несчастью, тот не останется ненаказанным [а милосердый помилован будет]. Ругaйсz ўб0гому раздражaетъ сотв0ршаго є3го2, рaдуzйсz же њ погибaющемъ не њбезвини1тсz: ми1луzй же поми1лованъ бyдетъ. 17,5Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPho
T-NSM
hothe/this/whoThe
καταγελῶν katagelōn
V-PAPRS
καταγελάωkatagelaōto mockone ridiculing
πτωχοῦ ptōchou
N-GSM
πτωχόςptōchospoorpoor
παροξύνει paroxunei
V-PAI-3S
παροξύνωparoxunōto provokeprovokes
τὸν ton
T-ASM
hothe/this/whothe one
ποιήσαντα poiēsanta
V-AAPAS
ποιέωpoieōto do/makemaking
αὐτόν,     auton
D-ASM
αὐτόςautoshe/she/it/self[wall]
ho
T-NSM
hothe/this/whoAnd the one
δὲ de
PRT
δέdethenAnd the one
ἐπιχαίρων epichairōn
V-PAPRS
strong:GV-PAPRSstrong:GV-PAPRSstrong:GV-PAPRS 
ἀπολλυμένῳ apollumenō
V-PMPMS
ἀπολλύωapolluōto destroyone being destroyed
οὐκ ouk
ADV
οὐounoshall not
ἀθῳωθήσεται·     athōōthēsetai
V-FPI-3S
strong:GV-FPI-3Sstrong:GV-FPI-3Sstrong:GV-FPI-3S 
ho
T-NSM
hothe/this/whobut the one
δὲ de
PRT
δέdethenbut the one
ἐπισπλαγχνιζόμενος episplanchnizomenos
V-PPPRS
strong:GV-PPPRSstrong:GV-PPPRSstrong:GV-PPPRS 
ἐλεηθήσεται.     eleēthēsetai
V-FPI-3S
ἐλεέω, ἐλεάωeleeō eleaōto have mercyshall be shown mercy.
 
6 Tłum. GrEn. Толк. Wieńcem starych są synowie synów, a chwałą synów ojcowie ich.Венец стариков - сыновья сыновей, и слава детей - родители их. [У верного целый мир богатства, а у неверного - ни обола.] Вэнeцъ стaрыхъ ч†да ч†дъ: похвалa же чaдомъ nтцы2 и4хъ. Вёрному вeсь мjръ богaтство, невёрному же нижE пёнzзь. 17,6Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPστέφανος stefanos
N-NSM
στέφανοςstefanoscrown[3 crown
γερόντων gerontōn
N-GPM
γέρωνgerōnan old man4of aged
τέκνα tekna
N-NPN
τέκνονteknonchild1Children's
τέκνων,     teknōn
N-GPN
τέκνονteknonchild2children];
καύχημα kauchēma
N-NSN
καύχημαkauchēmapride[3 boasting
δὲ de
PRT
δέdethen1and
τέκνων teknōn
N-GPN
τέκνονteknonchild2children]
πατέρες pateres
N-NPM
πατήρpatērfatherof their fathers.
αὐτῶν.     autōn
D-GPM
αὐτόςautoshe/she/it/self[wall]
του tou
T-GSM
hothe/this/who[4 of the
πιστου pistou
A-GSM
πιστόςpistosfaithful5trustworthy
ολος olos
A-NSM
ὅλοςholosall1 entire
ο o
T-NSM
hothe/this/who 
κοσμος kosmos
N-NSM
κόσμοςkosmosworld2world
των tōn
T-GPN
hothe/this/who 
χρηματων chrēmatōn
N-GPN
χρῆμαchrēmamoney3of things];
του tou
T-GSM
hothe/this/whobut for the
δε de
PRT
δέdethenbut for the
απιστου apistou
A-GSM
ἄπιστοςapistosunbelievingunbelieving
ουδε oude
CONJ
οὐδέoudeand notnot
οβολος obolos
N-NSM
strong:GN-NSMstrong:GN-NSMstrong:GN-NSM 
 
7 Tłum. GrEn. Толк. Nie przystoją głupiemu słowa poważne, ani książęciu usta kłamliwe.Неприлична глупому важная речь, тем паче знатному - уста лживые. Неприли6чны сyть безyмному ўстнЁ вBрны, нижE првdному ўстнЁ лжи6вы. 17,7Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPοὐχ ouch
ADV
οὐouno[3shall not
ἁρμόσει harmosei
V-FAI-3S
ἁρμόζωharmozōto betroth4suit
ἄφρονι afroni
A-DSM
ἄφρωνafrōnfoolish5a fool
χείλη cheilē
N-NPN
χεῖλοςcheiloslip2lips
πιστὰ pista
A-NPN
πιστόςpistosfaithful1Trustworthy],
οὐδὲ oude
CONJ
οὐδέoudeand notnor
δικαίῳ dikaiō
A-DSM
δίκαιοςdikaiosjust[3to just
χείλη cheilē
N-NPN
χεῖλοςcheiloslip2lips
ψευδῆ.     pseudē
A-NPN
ψευδήςpseudēsfalse1lying].
 
8 Tłum. GrEn. Толк. Kamień drogi najwdzięczniejszy — oczekiwanie czekającego: gdziekolwiek się obraca, mądrze rozumie.Подарок - драгоценный камень в глазах владеющего им: куда ни обратится он, успеет. МздA благодaтей наказaніе ўпотреблsющымъ: и3 ѓможе ѓще њбрати1тсz, ўспёетъ. 17,8Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPμισθὸς misthos
N-NSM
μισθόςmisthoswage[5wage
χαρίτων charitōn
N-GPF
χάριςcharisgrace[Susi]

T-NSF
hothe/this/who2to the
παιδεία paideia
N-NSF
παιδείαpaideiadiscipline1Instruction
τοῖς tois
T-DPM
hothe/this/who[that]
χρωμένοις,     chrōmenois
V-PMPMP
χράωchraōto use3ones employing it];
οὗ hou
R-GSM
οὐouno[Carmi]
δ'     d
PRT
δέdethenand where
ἂν an
PRT
ἄνanifever
ἐπιστρέψῃ,     epistrepsē
V-FMI-2S
ἐπιστρέφωepistrefōto turnit shall turn,
εὐοδωθήσεται.     euodōthēsetai
V-FPI-3S
εὐοδόωeuodoōto get along wellway shall be prosperous.
 
9 Tłum. GrEn. Толк. Kto tai grzech, szuka przyjaźni; kto drugi raz powtarza, rozłącza złączonych. Прикрывающий проступок ищет любви; а кто снова напоминает о нем, тот удаляет друга. И$же таи1тъ њби6ды, и4щетъ любвE: ґ и4же ненави1дитъ скрывaти, разлучaетъ дрyги и3 дом†шніz. 17,9Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPὃς hos
R-NSM
ὅς, ἥhhos ēwhichThe one who
κρύπτει kruptei
V-PAI-3S
κρύπτωkruptōto hidehides
ἀδικήματα,     adikēmata
N-APN
ἀδίκημαadikēmacrimeoffences
ζητεῖ zētei
V-PAI-3S
ζητέωzēteōto seekseeks
φιλίαν·     filian
N-ASF
φιλίαfiliafriendshipfriendship;
ὃς hos
R-NSM
ὅς, ἥhhos ēwhichbut the one who
δὲ de
PRT
δέdethenbut the one who
μισεῖ misei
V-PAI-3S
μισέωmiseōto hatedetests
κρύπτειν,     kruptein
V-PAR
κρύπτωkruptōto hidehiding it
διίστησιν diistēsin
V-PAI-3S
διΐστημιdiistēmito passsets apart
φίλους filous
A-APM
φίλοςfilosfriendly/friendfriends
καὶ kai
CONJ
καίkaiandand
οἰκείους.     oikeious
A-APM
οἰκεῖοςoikeiosof one’s householdfamily members.
 
10 Tłum. GrEn. Толк. Więcej osiąga upomnienie u roztropnego niźli sto plag u głupiego.На разумного сильнее действует выговор, нежели на глупого сто ударов. Сокрушaетъ прещeніе сeрдце мyдрагw: безyмный же біeмь не чyвствуетъ (рaнъ). 17,10Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPσυντρίβει suntribei
V-PAI-3S
συντρίβωsuntribōto break[2breaks down
ἀπειλὴ apeilē
N-NSF
ἀπειλήapeilēthreat1Intimidation]
καρδίαν kardian
N-ASF
καρδίαkardiaheartheart
φρονίμου,     fronimou
A-GSM
φρόνιμοςfronimosthoughtfulof intelligent;
ἄφρων afrōn
A-NSM
ἄφρωνafrōnfoolishbut a fool
δὲ de
PRT
δέdethenbut a fool
μαστιγωθεὶς mastigōtheis
V-APPRS
μαστιγόωmastigoōto whipbeing whipped
οὐκ ouk
ADV
οὐounodoes not
αἰσθάνεται.     aisthanetai
V-PMI-3S
αἰσθάνομαιaisthanomaito perceiveperceive.
 
11 Tłum. GrEn. Толк. Zły człowiek zawsze swaru szuka, ale anioł okrutny będzie wysłany przeciw niemu.Возмутитель ищет только зла; поэтому жестокий ангел будет послан против него. ПрекослHвіz воздви1жетъ всsкъ ѕлhй: гDь же ѓгGла неми1лостива п0слетъ нaнь. 17,11Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPἀντιλογίας antilogias
N-APF
ἀντιλογίαantilogiadisputeDisputes
ἐγείρει egeirei
V-PAI-3S
ἐγείρωegeirōto arisearise
πᾶς pas
A-NSM
πᾶςpasallevery
κακός,     kakos
A-NSM
κακόςkakosevil/harmevil ;
ho
T-NSM
hothe/this/whobut the
δὲ de
PRT
δέdethenbut the
κύριος kurios
N-NSM
κύριοςkurioslordlord
ἄγγελον angelon
N-ASM
ἄγγελοςangelosangel[3angel
ἀνελεήμονα aneleēmona
A-ASM
ἀνελεήμωνaneleēmōnmerciless2an unmerciful
ἐκπέμψει ekpempsei
V-FAI-3S
ἐκπέμπωekpempōto send away/out1shall send forth]
αὐτῷ.     autō
D-DSM
αὐτόςautoshe/she/it/self[wall]
 
12 Tłum. GrEn. Толк. Lepiej jest spotkać się z niedźwiedzicą, kiedy jej młode porwą, niźli z głupim, ufającym głupocie swojej.Лучше встретить человеку медведицу, лишенную детей, нежели глупца с его глупостью. Впадeтъ попечeніе мyжу смhсленну: безyмніи же размышлsютъ ѕл†z. 17,12Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPἐμπεσεῖται empeseitai
V-FMI-3S
ἐμπίπτωempiptōto fall into[2shall fall unto
μέριμνα merimna
N-NSF
μέριμναmerimnaconcern1Anxiety
ἀνδρὶ andri
N-DSM
ἀνήρanērman4man
νοήμονι,     noēmoni
A-DSM
strong:GA-DSMstrong:GA-DSMstrong:GA-DSM 
οἱ hoi
T-NPM
hothe/this/whobut the
δὲ de
PRT
δέdethenbut the
ἄφρονες afrones
A-NPM
ἄφρωνafrōnfoolishfools
διαλογιοῦνται dialogiountai
V-FMI-3P
διαλογίζομαιdialogizomaito reasonshall argue
κακά.     kaka
A-APN
κακόςkakosevil/harmevil .
 
13 Tłum. GrEn. Толк. Kto oddaje złem za dobre, nie wynijdzie zło z domu jego.Кто за добро воздает злом, от дома того не отойдет зло. И$же воздаeтъ ѕл†z за бlг†z, не подви1гнутсz ѕл†z и3з8 д0му є3гw2. 17,13Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPὃς hos
R-NSM
ὅς, ἥhhos ēwhichThe one who
ἀποδίδωσιν apodidōsin
V-PAI-3S
ἀποδίδωμιapodidōmito payrepays
κακὰ kaka
A-APN
κακόςkakosevil/harmevil
ἀντὶ anti
PREP
ἀντίantiforfor
ἀγαθῶν,     agathōn
A-GPM
ἀγαθόςagathosgood-doergood ,
οὐ ou
ADV
οὐouno[2shall not
κινηθήσεται kinēthēsetai
V-FPI-3S
κινέωkineōto move3be moved
κακὰ kaka
A-APN
κακόςkakosevil/harm1evil ]
ἐκ ek
PREP
ἐκekof/fromfrom out of
τοῦ tou
T-GSM
hothe/this/who 
οἴκου oikou
N-GSM
οἶκοςoikoshousehis house.
αὐτοῦ.     autou
D-GSM
αὐτόςautoshe/she/it/self[wall]
 
14 Tłum. GrEn. Толк. Kto spuszcza wodę, początkiem jest swarów, i zanim dozna hańby, odstępuje od sądu.Начало ссоры - как прорыв воды; оставь ссору прежде, нежели разгорелась она. Влaсть даeтъ словесє1мъ начaло прaвды: предводи1тельствуетъ же скyдости прS и3 брaнь. 17,14Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPἐξουσίαν exousian
N-ASF
ἐξουσίαexousiaauthority[4authority
δίδωσιν didōsin
V-PAI-3S
δίδωμιdidōmito give3shall give
λόγοις logois
N-DPM
λόγοςlogosword5to words
ἀρχὴ archē
N-NSF
ἀρχήarchēbeginning1 sovereignty
δικαιοσύνης,     dikaiosunēs
N-GSF
δικαιοσύνηdikaiosunērighteousness2of righteousness];
προηγεῖται proēgeitai
V-PMI-3S
προηγέομαιproēgeomaito prefer[5lead
δὲ de
PRT
δέdethen1but
τῆς tēs
T-GSF
hothe/this/who 
ἐνδείας endeias
N-GSF
strong:GN-GSFstrong:GN-GSFstrong:GN-GSF 
στάσις stasis
N-NSF
στάσιςstasisuprising2faction
καὶ kai
CONJ
καίkaiand3and
μάχη.     machē
N-NSF
μάχηmachēquarrel4fighting].
 
15 Tłum. GrEn. Толк. Kto usprawiedliwia bezbożnego i kto potępia sprawiedliwego, obydwaj są obrzydłymi Panu.Оправдывающий нечестивого и обвиняющий праведного - оба мерзость пред Господом. И$же сyдитъ првdнаго непрaведнымъ, непрaведнаго же првdнымъ, нечи1стъ и3 мeрзокъ ў гDа. 17,15Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPὃς hos
R-NSM
ὅς, ἥhhos ēwhichThe one who
δίκαιον dikaion
A-ASM
δίκαιοςdikaiosjust[4 just
κρίνει krinei
V-PAI-3S
κρίνωkrinōto judge1judges
τὸν ton
T-ASM
hothe/this/who2the
ἄδικον,     adikon
A-ASM
ἄδικοςadikosunjust3unjust],
ἄδικον adikon
A-ASM
ἄδικοςadikosunjust[4 unjust
δὲ de
PRT
δέdethen1or
τὸν ton
T-ASM
hothe/this/who2the
δίκαιον,     dikaion
A-ASM
δίκαιοςdikaiosjust3just],
ἀκάθαρτος akathartos
A-NSM
ἀκάθαρτοςakathartosuncleanunclean
καὶ kai
CONJ
καίkaiandand
βδελυκτὸς bdeluktos
A-NSM
βδελυκτόςbdeluktosabominableabominable
παρὰ para
PREP
παράparafrom/with/besidebefore
θεῷ.     theō
N-DSM
θεόςtheosGodGod.
 
16 Tłum. GrEn. Толк. Cóż pomoże głupiemu, że ma bogactwa, skoro mądrości kupić nie może? Kto dom swój wysoko wznosi, szuka obalenia, a kto unika nauki, w zło wpadnie. К чему сокровище в руках глупца? Для приобретения мудрости у него нет разума. [Кто высоким делает свой дом, тот ищет разбиться; а уклоняющийся от учения впадет в беды.] Вскyю бsше и3мёніе безyмному; стzжaти бо премyдрости безсeрдый не м0жетъ. И$же выс0къ твори1тъ св0й д0мъ, и4щетъ сокрушeніz: њстроптэвazй же ўчи1тисz впадeтъ во ѕл†z. 17,16Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPἵνα hina
CONJ
ἵναhinain order that/to[hook]
τί ti
I-ASN
τίςtiswhich?[to bray]
ὑπῆρξεν hupērxen
V-AAI-3S
ὑπάρχωhuparchōto be[Nacon]
χρήματα chrēmata
N-APN
χρῆμαchrēmamoney1riches]
ἄφρονι;     afroni
A-DSM
ἄφρωνafrōnfoolishto fool?
κτήσασθαι ktēsasthai
V-AMR
κτάομαιktaomaito posses[5to acquire
γὰρ gar
PRT
γάρgarfor[5to acquire
σοφίαν sofian
N-ASF
σοφίαsofiawisdom6wisdom
ἀκάρδιος akardios
A-NSM
strong:GA-NSMstrong:GA-NSMstrong:GA-NSM 
οὐ ou
ADV
οὐouno3will not
δυνήσεται.     dunēsetai
V-FMI-3S
δύναμαιdunamaibe able4be able].
ος os
R-NSM
ὅς, ἥhhos ēwhichThe one who
υψηλον upsēlon
A-ASM
ὑψηλόςhupsēloshigh[4high
ποιει poiei
V-PAI-3S
ποιέωpoieōto do/make1makes
τον ton
T-ASM
hothe/this/who 
εαυτου eautou
D-GSM
ἑαυτοῦheautoumy/your/him-self2his own
οικον oikon
N-ASM
οἶκοςoikoshouse3house]
ζητει zētei
V-PAI-3S
ζητέωzēteōto seekseeks
συντριβην suntribēn
N-ASF
strong:GN-ASFstrong:GN-ASFstrong:GN-ASF 
ο o
T-NSM
hothe/this/whoand the one
δε de
PRT
δέdethenand the one
σκολιαζων skoliazōn
V-PAPRS
strong:GV-PAPRSstrong:GV-PAPRSstrong:GV-PAPRS 
του tou
T-GSN
hothe/this/who 
μαθειν mathein
V-AAR
μανθάνωmanthanōto learnto learn
εμπεσειται empeseitai
V-FMI-3S
ἐμπίπτωempiptōto fall intoshall fall
εις eis
PREP
εἰςeistowardinto
κακα kaka
A-APN
κακόςkakosevil/harmevils.
 
17 Tłum. GrEn. Толк. Na każdy czas miłuje, kto jest przyjacielem, a brat poznany bywa w utrapieniu.Друг любит во всякое время и, как брат, явится во время несчастья. На всsко врeмz дрyгъ да бyдетъ тебЁ, брaтіz же въ нyждахъ полeзни да бyдутъ: сегH бо рaди раждaютсz. 17,17Text. Trans.Orig. Vocab.Vocab Trans.Eng Vocab.ABPεἰς eis
PREP
εἰςeistowardFor
πάντα panta
A-ASM
πᾶςpasallall
καιρὸν kairon
N-ASM
καιρόςkairostime/right timetime
φίλος filos
A-NSM
φίλοςfilosfriendly/friend3friend
ὑπαρχέτω huparchetō
V-PAM-3S
ὑπάρχωhuparchōto be[Nacon]
σοι,     soi
P-DS
σοίsoiyou[chaff]
ἀδελφοὶ adelfoi
N-NPM
ἀδελφόςadelfosbrother[2 brethren
δὲ de
PRT
δέdethen[terror]
ἐν en
PREP
ἐνenin/on/among5in
ἀνάγκαις anankais
N-DPF
ἀνάγκηanankēnecessity6distresses
χρήσιμοι chrēsimoi
A-NPM
χρήσιμοςchrēsimosprofitable4profitable
ἔστωσαν·     estōsan
V-PAM-3P
ἔστωestōto be[sacrifice]
τούτου toutou
D-GSM
τούτουtoutouof this[to flee]
γὰρ gar
PRT
γάρgarforfor this
χάριν charin
N-ASF
χάρινcharinthereforefavor
γεννῶνται.     gennōntai
V-PPI-3P
γεννάωgennaōto begetthey were born.
 

18 Głupi człowiek klaskać będzie rękoma, gdy zaręczy za przyjaciela swego.19 Kto myśli o rozterkach, miłuje swary, a kto podwyższa drzwi, upadku szuka.20 Kto jest przewrotnego serca, nie znajdzie dobra, a kto językiem kręci, w zło wpadnie.21 Głupi się urodził na sromotę swoją, ale i ojciec głupiego nie będzie miał pociechy.22 Serce wesołe czyni wiek kwitnącym, duch smutny wysusza kości.23 Dar z zanadrza bezbożnik bierze, aby wywrócić ścieżki sprawiedliwości.24 Na twarzy roztropnego świeci się mądrość, oczy głupich na krańcach ziemi.25 Syn głupi jest gniewem ojcu, a żałością matce, która go zrodziła.26 Nie jest dobrze szkodzić sprawiedliwemu, ani bić przełożonego, który dobrze sądzi.Umiarkowanie w mowie (17,27-28)27 Kto miarkuje mowy swe, jest uczony i mądry, a drogiego ducha mąż rozumny.28 I głupi, jeśli milczy, będzie uważany za mądrego, a jeśli stuli usta swe, za roztropnego.
181 Przyczyn szuka, kto się chce z przyjacielem rozstać, na każdy czas urągania godzien będzie.2 Nie przyjmuje głupi słów roztropności, chybabyś to powiadał, co on ma w sercu swoim.3 Bezbożnik, gdy zanurzy się w głębinę grzechów, lekceważy, ale za nim idzie hańba i sromota.4 Wodą głęboką słowa z ust męża, a potokiem wylewającym zdrój mądrości.5 Nie jest rzeczą dobrą mieć wzgląd na osobę bezbożnego, aby odstąpić od prawdy w sądzie.Mowy głupiego i ich zgubne skutki (18,6-8b).6 Wargi głupiego wdają się w swary, a usta jego wzbudzają rozterki.7 Usta głupiego są zgubą dla niego, a wargi jego upadkiem duszy jego.8 Słowa dwujęzycznego są jakoby proste, a one dochodzą aż do samych wnętrzności żywota. Leniwego powala bojaźń, a dusze zniewieściałych będą łaknąć. 9 Kto niedbały i leniwy jest w robocie swojej, bratem jest temu, co rozprasza roboty swoje.10 Wieżą najmocniejszą imię Pańskie; do niego biegnie sprawiedliwy i będzie wywyższony.11 Majętność bogatego miastem warownym jego, i jak mur mocny otaczający go.12 Przed upadkiem podnosi się serce człowieka, a przed sławą bywa uniżone. 13 Kto pierwej odpowiada, niźli wysłucha, pokazuje, że jest głupi i pohańbienia godny. 14 Duch męża podplera słabość jego, ale ducha skorego do gniewu kto będzie mógł znieść ?15 Serce roztropnego otrzyma umiejętność, a ucho mądrych szuka wiadomości.16 Dar człowieka rozprzestrzenia drogę jego i czyni mu miejsce przed książętami.17 Sprawiedliwy najpierwej sam siebie oskarża; przyjdzie przyjaciel jego i badać go będzie.18 Los uśmierza zwady i między możnymi też rozstrzyga. Brat wspomagany od brata, jest jak miasto warowne, a sądy jak zawory miast.20 Z owocu ust męża napełni się brzuch je o, a plony warg jego nasycą go.21 Śmierć i życie w mocy języka; którzy go miłują, będą jeść owoce jego.22 Kto znalazł żonę dobrą, znalazł rzecz dobrą i wyczerpie pociechę od Pana. Kto wygania żonę dobrą, wygania rzecz dobrą, ale kto trzyma cudzołożnicę, głupi jest i bezbożny.23 Człowiek ubogi z prośbami mówi, ale bogaty surowo odpowiada.24 Mąż miły w obcowaniu większym przyjacielem będzie niźli brat.
191 Lepszy jest ubogi, który chodzi w prostocie swojej, niźli bogaty warg przewrotnych a głupi. 2 Gdzie nie ma umiejętności duszy, nie ma dobra, a kto prędkich jest nóg, potknie się.3 Głupota człowieka wywraca drogę jego, a przeciw Bogu wre w sercu swym.4 Bogactwa przysparzają wielu przyjaciół, lecz od ubogiego i ci, których miał, odstępują.5 Świadek fałszywy nie ujdzie karania, a kto mówi kłamstwa, nie ucieknie.6 Wielu Czci osobę możnego i są przyjaciółmi dającego dary.7 Bracia człowieka ubogiego nienawidzą go, nadto i przyjaciele daleko odstępują od niego.8 Kto tylko na słowa się sadzi, nic nie będzie miał, lecz kto ma rozum, miłuje duszę swoją, a strzegący roztropności znajdzie dobra.9 Świadek fałszywy nie ujdzie karania, a kto mówi kłamstwa, zginie.10 Nie przystoi głupiemu rozkosz, ani słudze panować nad książętami.11 Nauka męża po cierpliwości bywa poznana, a chwałą jego jest mijać nieprawość.12 Jak ryk lwa tak i gniew króla, a jak rosa na trawie tak wesołość twarzy jego.13 Boleścią dla ojca syn głupi, a dachem ustawicznie kapiącym swarliwa niewiasta.14 Dom i majętności dane bywają od rodziców, ale żona roztropna tylko od samego Pana.15 Lenistwo przynosi ospałość, a dusza niedbała będzie łaknęła.16 Kto strzeże przykazania, strzeże duszy swojej, leez kto zaniedbuje drogi swej, umorzony będzie.17 Na lichwę daje Panu, kto ma litość nad ubogim, i nagrodę jego odda mu. 18 Ćwicz syna twego, nie rozpaczaj, a ku zabiciu jego nie przykładaj duszy twojej.19 Kto niecierpliwy jest, szkodę poniesie, a gdy wydrze, drugie przyda.20 Słuchaj porady i przyjmuj karcenie, abyś był mądrym na przyszłość.21 Wiele myśli w sercu męża, a wola Pańska trwać będzie.22 Człowiek potrzebujący jest miłosierny, a lepszy jest ubogi niż mąż kłamliwy.23 Bojaźń Pańska (prowadzi) do żywota, i w obfitości mieszkać będzie bez nawiedzenia złego.24 Kryje leniwy rękę swą pod pachą, ani do ust swoich jej nie przykłada.25 Gdy zaraźliwego zbijesz, głupi mędrszym będzie, a jeśli skarcisz mądrego, zrozumie karność.26 Kto zasmuca ojca i wypędza matkę, bezecny jest i nieszczęśliwy.27 Nie przestawaj, synu, słuchać nauki, a umiej słowa umiejętności.28 Świadek nieprawy śmieje się z sądu, a usta niezbożnych pożerają nieprawość.29 Nagotowano na pośmiewców sąd i młoty bijące na ciała głupich.
201 Rozpustna rzecz wino i zwadliwe pijaństwo; ktokolwiek się w nich kocha, nie będzie mądry.2 Jak ryk lwa tak i postrach króla; kto go drażni, grzeszy przeciw duszy swojej.3 Zaszczytem jest dla człowieka stronić od zwady, a wszyscy głupi wdają się w swary.4 Dla zimna leniwiec orać nie chciał, przeto będzie żebrał w lecie, a nie dadzą mu.5 Jak woda głęboka tak rada w sercu męża, ale człowiek mądry wyczerpie ją. 6 Wielu ludzi miłosiernymi zowią, ale męża wiernego kto znajdzie? 7 Sprawiedliwy, który chodzi w prostocie swojej, błogosławionych po sobie synów zostawi.8 Król, który siedzi na stolicy sądowej, rozprasza wszystko złe spojrzeniem swoim.9 Któż może mówić: «Czyste jest serce moje, jestem wolny od grzechu?»10 Waga i waga, miara i miara: oboje obrzydłe jest u Boga.11 Po skłonnościach można poznać dziecię, czy czyste i prawe są uczynki jego.12 Ucho słuchające i oko widzące, Pan jedno i drugie uczynił.13 Nie kochaj się w spaniu, aby cię ubóstwo nie przycisnęło; otwórz oczy swoje, a najedz się chleba.14 «Złe jest, złe jest,» mówi każdy kupujący, a odszedłszy, wtedy się będzie chwalił.15 Jest złoto i obfitość pereł, ale naczyniem drogim usta umiejętności.16 Weźmij suknię tego, który ręczył za obcego, i za obcych weź zastaw od niego.17 Słodki jest człowiekowi chleb kłamstwa, a potem napełnią się piaskiem usta jego.18 Myśli utwierdzają się naradami, i dobrym kierownictwem mają być prowadzone wojny.19 Z takim, który objawia tajemnice i chodzi zdradliwie i roztwiera wargi swe, nie miej towarzystwa.20 Kto złorzeczy ojcu swemu i matce, pochodnia jego zgaśnie wpośród ciemności.21 Dziedzictwo, do którego się na początku spieszą, na końcu błogosławieństwa mieć nie będzie.22 Nie mów: «Odpłacę złem!» Czekaj na Pana, a wybawi cię.23 Obrzydliwością jest u Pana waga i waga; szala zdradliwa nie jest dobra.24 Od Pana bywają kierowane kroki męża; a któryż z ludzi może zrozumieć drogę swoją?25 Zgubą jest dla człowieka pożerać świętych i uczynione śluby odwoływać. 26 Król mądry rozpędza bezbożników i obraca na nich koło.27 Duch człowieczy jest pochodnią Pańską, która wypatruje wszystkie skrytości wnętrzne.28 Miłosierdzie i prawda strzegą króla, a łaskawością umacnia się stolica jego.29 Weselem młodych moc ich, a ozdobą starych sędziwość.30 Siność rany usunie zło i razy we wnętrznościach brzucha.
211 Jak biegi wód, tak serce królewskie w ręce Pańskiej; dokądkolwiek chce, nachyli je.2 Wszelka droga człowieka zda mu się być prawa, ale Pan waży serca.3 Czynić miłosierdzie i sprawiedliwość bardziej się Panu podoba niźli ofiary. 4 Wyniosłość oczu jest nadętością serca, świecą bezbożnych grzech.5 Myśli mocnego zawsze w dostatku, lecz każdy leniwy zawsze jest w niedostatku.6 Kto zbiera skarby językiem kłamliwym, nikczemny i szalony jest, i wpadnie w sidła śmierci.7 Drapiestwo niezbożnych porywa ich, gdyż nie chcieli czynić, co prawe jest. 8 Przewrotna droga człowiecza daleka jest, ale kto jest czysty, szczera sprawa jego.9 Lepiej jest siedzieć w kącie dachu niźli z żoną swarliwą i we wspólnym domu.10 Dusza bezbożnego pożąda zła, nie zlituje się nad bliźnim swoim.11 Po ukaraniu zaraźliwego mędrszy będzie prostaczek, a jeśli naśladuje mądrego, przyjmie naukę.12 Myśli sprawiedliwy o domu bezbożnego, aby odciągnąć bezbożnych od złego.13 Kto zatyka uszy swe na wołanie ubogiego, będzie i sam wołał, a nie wysłuchają go.14 Dar, potajemnie dany, gasi gniewy i upominek w zanadrzu rozgniewanie wielkie.15 Radość sprawiedliwemu jest czynić sąd, a strach działajacym nieprawość. 16 Człowiek, który zbłądzi z drogi nauki, w zgromadzeniu olbrzymów mieszkać będzie.17 Kto się kocha w używaniu, w niedostatku będzie; kto miłuje wino i tłuste kąski, nie wzbogaci się.18 Bezbożny będzie wydany za sprawiedliwego, a nieprawy. za prawych.19 Lepiej jest mieszkać w ziemi pustynnej, niźli z żoną swarliwą i gniewliwą.20 Skarb pożądany i wonny olejek w mieszkaniu sprawiedliwego, a głupi człowiek rozleje go.21 Kto idzie za sprawiedliwością i miłosierdziem, znajdzie życie, sprawiedliwość i chwałę.22 Do miasta mocnych wdarł się mądry i zniszczył moc, której ufało.23 Kto strzeże ust swoich i języka swego, strzeże od ucisków duszę swoją. 24 Hardego i pysznego zowią niemądrym, który w gniewie pysznie się sprawuje.25 Pragnienia zabijają leniwego, albowiem nie chciały nic robić ręce jego;26 przez cały dzień pragnie i pożąda, a kto sprawiedliwy jest, daje bez przestanku.27 Ofiary bezbożnych obrzydliwe, gdyż są składane z grzechu.28 Świadek kłamliwy zginie, mąż posłuszny będzie opowiadał zwycięstwo. 29 Człowiek bezbożny zuchwale zatwardza twarz swoją, ale kto prawy jest, prostuje drogę swoją.30 Nie ma mądrośá, nie ma roztropności, nie ma rady przeciw Panu.31 Konia gotują na dzień bitwy, ale Pan daje wybawienie.
221 Lepsze jest imię dobre niż wielkie bogactwa, łaska nad srebro i złoto.2 Bogaty i ubogi spotkali się: obydwu Pan jest stworzycielem.3 Przemyślny zobaczył nieszczęście i skrył się, niedoświadczony przeszedł i poniósł szkodę.4 Koniec skromności bojaźń Pańska, bogctwo i chwała i żywot.5 Oręże i miecze są na drodze przewrotnego, lecz kto strzeże duszy swej, daleko odstępuje od nich.6 Przysłowie mówi: «Młodzieniec wedle drogi swej; choćby się zestarzał, nie odstąpi od niej.»7 Bogaty ubogim rozkazuje, a kto u kogo pożycza, sługą jest tego, który mu pożyczył.8 Kto sieje nieprawość, będzie żął nieszczęście, i rózga gniewu jego zniszczeje.9 Kto skłonny jest do miłosierdzia, błogosławiony będzie, bo chleba swego dał ubogiemu. Zwycięstwo i cześć otrzyma, kto dary daje, i porywa duszę tych, co je biorą.10 Wypędź naśmiewcę, a wynijdzie z nim swar, i ustaną zatargi i potwarze.11 Kto miłuje czystość serca, dla wdzięku ust swoich będzie miał przyjacielem króla.12 Oczy Pańskie strzegą umiejętności, a słowa nieprawego bywają wywrócone.13 Mówi leniwiec: «Lew jest na dworze, wpośród ulic zabity będę.»14 Usta cudzej są dołem głębokim; na kogo się Pan gniewa, wpadnie weń.15 Głupota przywlązana jest do serca dziecięcego, ale rózga karania wypędzi ją.16 Kto uciska ubogiego, aby przysporzyć sobie majętnośá, da sam bogatszemu i będzie biedę cierpiał.II. Słowa Mędrców. (22,11- 24,34) PIERWSZY ZBIÓR (22,17 — 24,22) WSTĘP (22,17-21).17 Nakłoń ucha twego, a słuchaj słów mędrców i serce swoje przyłóż do nauki mojej, która ci będzie piękna,18 gdy ją zachowasz w sercu swoim, i rozpłynie się po wargach twoich;19 aby było w Panu ufanie twoje, dlatego a ją dziś pokazałem.20 Oto ci ją potrójnie opisałem w myślach i w nauce,21 aby ci okazać stałość i słowa prawdy, abyś według nich odpowiadał tym, którzy cię posłali. RÓŻNE PRZEPISY (22,22 — 23,28). Nie uciskać ubogiego (22,22-23). Nie łączyć się z człowiekiem gniewliwym (24-25). Nie dawać poręki (26-27). Przestrzegać granic (28). Biegły rzemieślnik (29). Umiarkowanie przy stole książąt (23,1-3). Nie pożądać nieumiarkowanie bogactw (4-5). Unikać gościny u człowieka zazdrosnego (6-8). Nie mówić z głupim (9). Szanować granice (10-I1). Napomnienie i kara (12-14). Uczeń mądry uwesela serce mistrza (15-16). Bojaźń Pańska podstawą ufności (I 7-I 8). Przeciw nieumiarkowaniu w jedzeniu i piciu (19-21). Mądrość dzieci jest szczęściem rodziców (22-25). Unikać nierządnic (26-28).22 Nie zadawaj gwałtu ubogiemu, dlatego że ubogi jest, i nie gnęb biednego w bramie.23 Albowiem Pan będzie sądził sprawę jego, i przebije tych, którzy przebili duszę jego.24 — Nie bądź przyjaáelem człowieka gniewliwego i nie chodź z mężem zapalczywym,25 byś snadź nie przywykł do ścieżek jego i nie wziął zgorszenia dla duszy twojej.26 — Nie bywaj między tymi, którzy rękę dają i którzy się czynią poręczycielami za długi;27 bo jeśli nie masz skąd zwrócić, czemuż nie ma zabrać przykrycia z łóżka twego?28 — Nie przestępuj granic starych, które założyli ojcowie twoi.29 — Widziałeś męża biegłego w sprawach swoich? Przed królami stać będzie, a nie będzie przed podłymi.
231 Gdy siądziesz, aby jeść z książęciem, pilnie bacz, co położono przed tobą,2 i połóż nóż na gardle twoim, jeśli jednak masz w mocy duszę twoją.3 Nie pożądaj pokarmów tego, u którego jest chleb kłamstwa.4 — Nie pracuj, aby się wzbogacić, ale załóż miarę przezorności twojej.5 Nie podnoś oczu twoich na bogactwa, których mieć nie możesz, bo uczynią sobie skrzydła jakby orle i ulecą do nieba.6 — Nie jadaj z człowiekiem zazdrosnym i nie pragnij pokarmów jego,7 bo na kształt wieszczka i zgadywacza domniemywa się, czego nie wie.»Jedz i pij,» rzecze tobie, a myśl jego nie jest z tobą.8 Pokarmy któreś jadł, zrzucisz i utracisz wdzięczne słowa twoje.9 — Nie mów do uszu głupców, bo wzgardzą nauką wymowy twojej.10 — Nie tykaj granic małych dziatek i nie wchodź na rolę sierót, bo powinowaty ich mocny jest, i on będzie sądził przeciw tobie sprawę ich.12 — Niech wnijdzie do ćwiczenia serce twoje, a uszy twoje do słów umiejętności.13 Nie pozbawiaj dzieáęcia karności, bo jeśli je ćwiczysz rózgą, nie umrze. Ty je oćwiczysz rózgą,14 a duszę jego z otchłani wybawisz.15 — Synu mój, jeśli mądre będzie serce twoje, będzie się z tobą radowało serce moje, i będą się weselić nerki moje,16 gdy usta twoje będą mówić dobrze.17 — Niech nie zazdrośá grzesznym serce twoje, ale w bojaźni Pańskiej trwaj przez cały dzień,18 bo będziesz miał nadzieję na końcu, a oczekiwanie twe nie będzie zawiedzione.19 — Słuchaj, synu mój, a bądź mądry i kieruj na drodze duszą twoją.20 Nie bywaj na biesiadach pijaków ani na ucztach tych, którzy mięso na jedzenie znoszą;21 bo którzy się pijaństwu oddają i którzy się na uczty składają, zniszczeją, a w łatach chodzić będzie ospałość.22 — Słuchaj ojca twego, który cię zrodził, i nie gardź matką twoją, gdy się zestarzeje.23 Kupuj prawde, a nie sprzedawaj mądrości i nauki i umiejętności.24 Raduje się bardzo ojciec sprawiedliwego; kto zrodził mądrego, weselić się będzie z niego.25 Niech się weseli ojciec twój i matka twoja, a niech się raduje, która cię urodziła!26 Daj mi, synu mój, serce twoje, a oczy twoje niech strzegą dróg moich,27 bo dołem głębokim jest nierządnica, a studnią ciasną — cudza.28 Czyha na drodze jak zbójca, a jeśli niebaczych ujrzy, zabije ich. PIJAŃSTWO I JEGO SKUTKI (23, 29-35).29 Komu biada? czyjemu ojcu biada? komu swary ? komu doły ? komu bez przyczyny rany ? komu płynienie oczu ?30 Czyż nie tym, którzy zasiadają przy winie i bawią się kubków wypróżnia I niem ? 31 Nie patrz na wino, gdy się rumieni, gdy się rozjaśni w szklanicy barwa jego;32 łagodnie wehodzi, ale na końcu ukąsi jak wąż i jak żmija jad rozpuści.33 Oczy twe będą patrzeć na cudze, a serce twe będzie mówić przewrotności.34 I będziesz jak śpiący wpośród morza i jak uśpiony sternik, gdy ster straci.35 I rzeczesz: «Bili mię, ale mnie nie bolało; ciągnęli mię, a nie czułem. Kiedyż się ocucę i znowu wino znajdę ?» NOWE PRZEPISY (24,1-22). Nie zazdrościć bezbożnym (1-2). Praktyczne korzyści wypływające z mądrości (3-7). Człowiek złośliwy i obmówca (8-9). Męstwo w przeciwnościach (10). Nieść pomoc uciśnionym (11-12). Miód i mądrość (13-14). Nie stawiać zasadzek sprawiedliwemu (15-16). Nie cieszyć się z nieszczęścia wroga (17-18). Nie zazdrościć bezbożnym (19-20). Bojaźń Boga i króla (21-22).
241 Nie zazdrość ludziom złynl ani nie pożądaj być z nimi.2 Albowiem serce ich myśli o drapiestwie, a usta ich mówią oszustwo.3 — Mądrością będzie zbudowany dom, a roztropnością umocniony będzie.4 Przez umiejętność napełniają się spiżarnie wszelaką majętnością kosztowną i piękną.5 Człowiek mądry mocny jest, a mąż uczony silny i potężny.6 Bo z rozważnym przygotowaniem zaczyna się wojnę, a będzie pomyślność, gdzie jest wiele rady.7 Za wysoka dla głupiego mądrość, nie otworzy w bramie ust swoich.8 — Kto myśli źle czynić, głupim nazwany będzie.9 Myślą głupiego jest grzech, a obrzydliwością dla ludzi obmówca.10 — Jeśli utrudzony zwątpisz w dzień ucisku, umniejszy się siła twoja.11 — Wybawiaj tych, których na śmierć wiodą, a których ciągną na stracenie, wyzwalać nie przestawaj.12 Jeśli rzeczesz: «Nie mam na to siły,» który patrzy na serce, ten rozumie, a stróża duszy twej nic nie omyli i odda człowiekowi według uczynków jego.13 — Jedz miód, synu mój, bo dobry jest, i plastr najsłodszy gardłu twojemu.14 Tak i umiejętność mądrości duszy twojej; gdy ją znajdziesz, będziesz miał nadzieję na ostatku, a nadzieja twoja nie zginie.15 — Nie czyhaj i nie szukaj bezbożności w domu sprawiedliwego, i nie mąć spokoju jego;16 bo siedemkroć upadnie sprawiedliwy, i powstanie, lecz bezbożni w zło wpadną.17 — Gdy upadnie nieprzyjaciel twój, nie wesel się, i z upadku jego niech się nie raduje serce twoje,18 aby nie ujrzał Pan i nie miał ci za złe, i nie odwrócił gniewu swego od niego.19 — Nie sprzeczaj się ze złymi ani nie zazdrość bezbożnym,20 bo źli nie mają nadziei na przyszłość, a świeca bezbożnych zagaśnie.21 — Bój sig Pana, synu mój, i króla, a z obmówcami nie wdawaj się,22 bo nagle nadejdzie zatracenie ich, a upadek obydwu któż zna ?DRUGI ZBIÓR (24,23-34)23 I to też od mędrców:Sprawiedliwość w sądzie (24,23b-25).Mieć wzgląd na osobę u sądu, niejest rzeczą dobrą.24 Którzy mówią bezbożnemu: «Jesteś sprawiedliwy,» będą ich ludzie przeklinać i brzydzić się nimi będą pokolenia.25 Którzy go karzą, będą chwaleni; przyjdzie na nich błogosławieństwo.Różne zasady (24,26-29).26 W wargi całuje, kto odpowiada słowa dobre.27 Gotuj na dworze dzieło twoje i uprawiaj pilnie rolę twoją, abyś potem dom twój zbudował.28 Nie świadcz niepotrzebnie przeciw bliźniemu twemu i nie zdradzaj nikogo wargami twymi.29 Nie mów: «Jak on mi uczynił, tak mu uczynię, oddam każdemu według uczynku jego!»Pole leniwego (24,30-34).30 Szedłem przez pole człowieka leniwego i przez winnicę męża głupiego,31 a oto wszystko zarosło pokrzywami, ciernie pokryły grunt jego, i rozwalił się płot kamienny.32 Ujrzawszy to schowałem w sercu swoim, a z przykładu nauczyłem się rozumu.33 — Trochę, mówię, pośpisz, trochę podrzemiesz, trochę ręce złożysz dla odpoczynku:34 aż ci przyjdzie jako poseł ubóstwo, a żebractwo jako mąż zbrojny.III. DRUGI ZBIÓR SALOMONA (25,1- 29,27)
251 I te przypowieści Salomonowe, które spisali mężowie Ezechiasza, króla judzkiego.2 Chwałą Bożą jest taić słowo, a chwałą królów wybadać mowę.3 Niebo wysoko, a ziemia nisko, a serce królewskie jest niewybadane.Król a bezbożność (25,4-5).4 Wydziel żużel od srebra, a zrobi się naczynie czyste;5 usuń bezbożność od oblicza królewskiego, a umocni się sprawiedliwością stolica jego.Pokora wobec wielkich (25,6-7).6 Nie staraj się błyszczeć wobec króla i na miejscu wielmożnych nie stawaj.7 Bo lepiej, iż ci rzeką: «Wstąp wyżej,» niżbyś miał być poniżony przed książęciem.Chowanie tajemnicy (25,8-10b).8 Co widziały oczy twoje, tego wnet nie powiadaj w swarze, byś potem poprawić tego nie mógł, gdybyś zelżył przyjaciela swego.9 Prowadź sprawę z przyjacielem twoim, a tajemnicy obcemu nie odkrywaj;10 by snadź usłyszawszy nie natrząsał się z ciebie i nie przestałby ci w oczy wyrzucać. Łaska i przyjaźń wolnym czynią; chowaj je sobie, byś nie był pośmiewiskiem. 11 Jabłka złote na srebrnych łóżkach — kto mówi słowo czasu swego.12 Nausznica złota i perła świecąca13 — kto strofuje mądrego i ucho posłuszne.13 Jak zimno śnieżne we żniwa, tak posłaniec wierny temu, który go posłał: duszy jego uspokojenie sprawia.14 Obłok i wiatr, a deszcz za nimi nie idzie — mąż wychwalający się, a nie spełniający obietnic.15 Cierpliwością będzie książę ubłagany, a język łagodny złamie twardość.Być powściągliwym nawet wobec przyjaciół (25,16-17).16 Miód znalazłeś ? jedz tyle, ile ci potrzeba, byś snadź objadłszy się go, nie zrzucił.17 Powściągnij nogę twoją od domu bliźniego twego, by kiedy, będąc syt, nie miał cię w nienawiści.18 Oszczepem i mieczem i strzałą ostrą jest człowiek, który mówi przeciw bliźniemu swemu fałszywe świadectwo.19 Ząb spróchniały i noga zmęczona — kto ma nadzieję w niewiernym w dzień ucisku,20 i traci płaszcz w dzień zimna. Ocet w saletrze — kto śpiewa pieśni sercu znękanemu. Jak mól odzieniu, a robak drzewu, tak smutek męża szkodzi sercu.Szlachetna zemsta (25,21-22).21 Jeśli łaknie nieprzyjaciel twój, nakarm go; jeśli pragnie, daj mu się wody napić,22 bo węgle ogniste zgromadzisz na głowę jego, a Pan ci to nagrodzi.23 Wiatr północny rozpędza deszcze, a oblicze smutne język uwłaczający.24 Lepiej siedzieć w kącie dachu niźli z żoną swarliwą we wspólnym domu.25 Zimna woda dla duszy pragnącej, a poselstwo dobre z ziemi dalekiej.26 Żródło nogą zamącone i zdrój zepsuty — sprawiedliwy upadający przed bezbożnikiem.27 Jak temu, który je wiele miodu, nie jest zdrowo, tak, kto chce wybadać majestat, będzie przygnieciony przez chwałę.28 Jak miasto otwarte i bez murów, tak człowiek, który w mowie nie może powściągnąć ducha swego.
261 Jak śnieg w lecie, a deszcz we żniwa, tak nie przystoi głupiemu chwała.2 Jak ptak przelotny i wróbel tam i sam latający, tak przekleństwo bez przyczyny wymówione na kogoś przyjdzie.Głupi (26,3- I 2).3 Bicz na konia, wędzidło na osła, a kij na grzbiet głupiego.4 Nie odpowiadaj głupiemu według głupoty jego, abyś nie był jemu podobny. 5 Odpowiedz głupiemu według głupoty jego, aby siebie nie uważał za mędrca.6 Chroma na nogi i nieprawość pije, kto posyła słowa przez posła głupiego.7 Jak chromy na darmo ma piękne golenie, tak nieprzystojna jest przypowieść w ustach głupiego.8 Jak kto rzuca kamień na stos Merkurego, tak kto oddaje cześć głupiemu.9 Jak gdyby cierń urósł w ręce pijanego, tak przypowieść w ustach głupiego.10 Sąd nadaje koniec sprawom, a kto głupiemu rozkaże milczenie, gniew uśmierza.11 Jak pies, który się wraca do wymiotów swoich, tak głupi, który powtarza głupstwo swoje.12 Widziałeś człowieka, który siebie poczytuje za mędrca? większą nadeń nadzieję będzie miał głupi.Leniwiec (26, 13-16).13 Mówi leniwiec: «Lew jest na drodze i lwica na drogach.»14 Jak drzwi obracają się na zawiasach swoich, tak leniwiec na łóżku swoim. 15 Kryje leniwiec rękę pod pachą swoją i z trudem ją podnosi do ust swoich. 16 Leniwiec zda się sobie mędrszy, niźli siedmiu mężów mądrze mówiących.17 Jak gdy kto psa złapie za uszy, tak kto niecierpliwy mimo idąc wdaje się w swary drugiego.18 Jak jest winny ten, który wypuszcza strzały i włócznie na zabicie, tak człowiek,19 który podstępnie szkodzi przyjacielowi swemu, a gdy go przychwycą, mówi: «W żarcie to zrobiłem.»Podżegacz (26,20-22).20 Gdy nie stanie drew, zgaśnie ogień; gdzie nie ma podszczuwacza, ustaną zwady.21 Jak węgle do żaru i jak drwa do ognia, tak człowiek gniewliwy swary pobudza.22 Słowa podszczuwacza jakoby proste, a one przenikają aż do wnętrzności żywota.Człowiek żywiący nienawiść (26,23-26).23 Jak gdybyś naczynie gliniane srebrem nieczystym chciał zdobić, tak wargi nadęte ze złym sercem złączone.24 Po mowie swej bywa poznany nieprzyjaciel, kiedy w sercu rozmyśla zdrady;25 gdy zniży głos swój, nie wierz mu, bo siedem złości jest w sercu jego.26 Kto pokrywa nienawiść zdradliwie, tego złość będzie odkryta przed radą.27 Kto kopie dół, wpadnie weń, a kto toczy kamień, obróci się nań.28 Język kłamliwy nie miłuje prawdy, a usta śliskie powodują zatracenie.
271 Nie chlub się dniem jutrzejszym nie wiedząc, co przyszły dzień przyniesie. 2 Niech cię chwali cudzy, a nie usta twoje, obcy, a nie wargi, twoje.3 Ciężki jest kamień i wagę ma piasek, ale gniew głupiego nad oboje cięższy. 4 Gniew nie ma miłosierdzia ani nagła zapalczywość, a popędliwość wzburzonego ducha kto będzie mógł znieść?5 Lepsza jest jawna nagana niż miłość tajemna.6 Lepsze są rany od miłującego, niż zdradliwe pocałunki od nienawidzącego. 7 Dusza nasycona podepcze plastr miodu, a dusza głodna i gorzkie przyjmie za słodkie.8 Jak ptak przenoszący się z gniazda swego, tak człowiek, który opuszcza miejsce swoje.9 Olejkami i rozmaitą wonią uwesela się serce, a dobrymi radami przyjaciela dusza się cieszy.10 Przyjaciela twego i przyjaciela ojca twego nie opuszczaj, a w dom brata twego nie wchodź w dzień zmartwienia twego. Lepszy jest sąsiad bliski niźli brat daleki.11 Ucz się mądrości, synu mój, a uweselaj serce moje, abyś mógł urągającemu odpowiedzieć słowo.12 Przemyślny ujrzawszy niebezpieczeństwo, skrył się, niedoświadczeni mijając ponieśli szkodę.13 Weźmij suknię tego, który ręczył za obcego, a za obcych weź zastaw od niego.14 Kto wstawszy o świcie, wielkim głosem błogosławi bliźniemu swemu, będzie podobny złorzeczącemu.15 Dach, przez który kapie w dzień zimny, i niewiasta swarliwa są podobni do siebie;16 kto ją usiłuje powstrzymać, jakoby wiatr chwytał i o oliwę dla prawicy swej wołać będzie.17 Żelazo ostrzy się żelazem, a człowiek zaostrza oblicze przyjaciela swego.18 Kto strzeże drzewa figowego, będzie jadł owoc jego, a kto strzeże pana swego, uczczony będzie.19 Jak w wodzie pokazują się twarze patrzących, tak serca człowiecze jawne są mądrym.20 Otchłań i zatracenie nie bywają nigdy napełnione: tak i oczy człowiecze nienasycone.21 Jak próbują srebro w ogniu, a złoto w piecu tak człowiek bywa próbowany ustami chwalącego. Serce niegodziwca wynajduje złości, a serce dobre szuka umiejętności.22 Choćbyś stłukł głupiego w stępie jak krupy, bijąc z wierzchu stęporem, nie będzie odjęta od niego głupota jego.Pilna troska o oborę przynosi miłe owoce (27,23-27).23 Pilnie poznawaj wygląd bydła twojego i miej staranie o trzody twoje, bo nie zawsze będziesz miał moc,24 ale korona przejdzie z pokolenia w pokolenie.25 Otworzyły się łąki i ukazały się trawy zielone, i zebrano siano z gór.26 Owce na szaty twoje, a kozły na zapłatę pola.27 Niech ci starczy kozie mleko na żywność dla ciebie i na potrzeby domu twego, i na pożywienie dla służebnic twoich.
281 Ucieka bezbożny, choć go nikt nie goni, ale sprawiedliwy jak lew śmiały, bez bojaźni będzie.2 Dla grzechów ziemi wielu jest książąt jej, a dla mądrości człowieka i wiadomości tego, co się mówi, przedłuży się żywot książęciu.3 Człowiek ubogi, uciszający ubogich, jest podobny do deszczu gwałtownego, który głód przynosi.4 Którzy odstępują zakonu, chwalą bezbożnego; którzy go strzegą, zapalają się przeciw niemu.5 Źli ludzie nie myślą o sądzie, lecz którzy szukają Pana, baczą na wszystko. 6 Lepszy jest ubogi chodzący w prostocie swej, aniżeli bogaty na drogach przewrotnych.7 Kto strzeże zakonu, synem mądrym jest, ale kto karmi obżerców, zawstydza ojca swego.8 Kto zbiera bogactwa z lichwy i z procentu, zbiera je szczodremu dla ubogich. 9 Kto odwraca uszy swe, aby nie słuchać zakonu, modlitwa jego obrzydła będzie.10 Kto zwodzi sprawiedliwych na złą drogę, w upadku swym zginie, a prości posiądą dobra jego.11 Człowiek bogaty zda się sobie mądrv, ale ubogi roztropny wybada go.12 Gdy się radują sprawiedliwi, wielka jest sława, gdy królują bezbożni, upadają ludzie.13 Kto ukrywa złości swe, szczęścia mieć nie będzie, lecz kto wyznaje i opuści je, miłosierdzie otrzyma.14 Błogosławiony człowiek, który się zawsze boi; lecz który jest twardego serca, w nieszczęście wpadnie.15 Lew ryczący i niedźwiedź łaknący — pan bezbożny nad ubogim ludem.16 Książę nie mający roztropności wielu uciśnie przez zdzierstwo; a kto nienawidzi chciwości, dni jego będą przedłużone.17 Człowieka, który gwałt zadaje krwi duszy, choćby aż do grobu uciekał, nikt nie podtrzymuje.18 Kto chodzi w prostocie, zbawiony będzie; kto przewrotnymi drogami idzie, naraz upadnie.19 Kto uprawia rolę swą, naje się chleba, lecz kto się próżnowaniu oddaje, będzie syt ubóstwa.20 Mąż wierny wielce chwalony będzie, lecz kto się prędko chce wzbogacić, nie będzie bez winy.21 Kto w sądzie ma wzgląd na osobę, niedobrze czyni; ten i dla kęsa chleba odstępuje prawdy.22 Człowiek, który się prędko chce wzbogacić, a innym zazdrości, nie wie, iż przyjdzie nań niedostatek.23 Kto gani człowieka, większą potem łaskę znajdzie u niego niźli ten, który łagodnym językiem zwodzi.24 Kto bierze co u ojca swego albo u matki, a mówi, że to nie grzech, jest towarzyszem mężobójcy.25 Kto się chlubi i pyszni, wszczyna zwady, lecz kto ma nadzieję w Panu, uzdrowiony będzie.26 Kto ufa sercu swojemu, głupi jest, ale kto mądrze sobie postępuje, ten zbawiony będzie.27 Kto daje ubogiemu, nie zubożeje; kto gardzi proszącym, będzie niedostatek cierpiał.28 Gdy powstają bezbożnicy, wtedy się kryją ludzie; gdy oni zginą, mnożyć się będą sprawiedliwi.
291 Człowieka, który karcącym uporczywie gardzi, nagła zguba spotka i nie przyjdzie do zdrowia.2 Kiedy się mnożą sprawiedliwi, będzie się radowało pospólstwo; gdy bezbożni władzę pochwycą, wzdychać będzie lud.3 Człowiek, który miłuje mądrość, uwesela ojca swego, ale kto żywi wszeteczne niewiasty, utraci majętność.4 Król sprawiedliwy podnosi ziemię, mąż chciwy wywróci ją.5 Człowiek, który łagodnymi a obłudnymi słowami mówi do przyjaciela swego, sieć zastawia na nogi jego.6 Grzeszącego męża niesprawiedliwego uwikła sidło, a sprawiedliwy chwalić i weselić się będzie.7 Zna sprawiedliwy sprawę ubogich, bezbożny nie rozumie umiejętności.8 Ludzie występni rozpraszają miasto, a mądrzy gniew odwracają.9 Jeśli człowiek mądry będzie się z głupim spierał, czy się gniewa, czy się śmieje, nie znajdzie pokoju.10 Mężowie krwawi nienawidzą prostego, ale sprawiedliwi szukają duszy jego.11 Wszystkiego ducha swego pokazuje głupi, mądry odkłada i chowa na przyszłość.12 Władca, który rad słucha słów kłamliwych, wszystkich sług ma bezbożnych.13 Ubogi i wierzyciel spotkali się: obydwu Pan oświeca.14 Król, który sądzi ubogich według prawdy, stolica jego będzie na wieki utwierdzona.15 Rózga i karanie daje mądrość, ale dziecię puszczone na swą wolę, przynosi wstyd matce swojej.16 Gdy się mnożą bezbożni, mnożyć się będą przestępstwa, lecz sprawiedliwi ujrzą ich upadek.17 Ćwicz syna twego, a pocieszy cię i przyniesie rozkosz duszy twojej.18 Gdy ustanie proroctwo, rozproszy się lud, ale kto strzeże zakonu, jest błogosławiony.19 Niewolnik nie może być słowami ukarany, bo rozumie, co mówisz, a odpowiadać nie chce.20 Widziałeś człowieka prędkiego do mówienia? Więcej się trzeba głupstwa spodziewać, niż poprawy jego.21 Kto w rozkoszy od młodości chowa sługę swego, potem dozna krnąbrności jego.22 Człowiek gniewliwy wzbudza zwady, a kto jest prędki do gniewu, będzie ku grzeszeniu skłonniejszy.23 Za pysznym chodzi poniżenie, a pokornego duchem ogarnie chwała.24 Kto jest wspólnikiem złodzieja, ma w nienawiści duszę swoją: słucha poprzysięgającego, a nie wydaje.25 Kto się boi człowieka, prędko upadnie; kto ma nadzieję w Panu, podniesiony będzie.26 Wielu szuka oblicza księcia, ale od Pana wychodzi sąd każdego.27 Brzydzą się sprawiedliwi mężem bezbożnym, a bezbożni brzydzą się tymi, którzy są na prostej drodze. Syn strzegący słowa ujdzie zatracenia.IV. Różne zbiory. (30,1 — 31,31) 1. SŁOWA AGURA (30,1-14). Natura Boga przewyższa rozum ludzki (1-4). Słowo Boże (5-6). Złoty środek (7-9). Nie oczerniać sługi(10). Rodzaj przewrotny (11-14).
301 Słowa Zgromadzającego, syna Zwracającego. Widzenie, które powiadał mąż, z którym Bóg jest i który, przez Boga z nim mieszkającego umocniony, rzekł: 2 Jestem najgłupszy między mężami i mądrości człowieczej nie ma we mnie.3 Nie nauczyłem się mądrości i nie znam umiejętności świętych.4 Któż wstąpił do nieba i zstąpił ? kto zatrzymał wiatr w rękach swoich ? kto zawiązał wody jakby w szacie? kto założył wszystkie krańce ziemi ? Jakie jest imię jego ? i jakie imię syna jego, jeśli wiesz?5 — Wszelka mowa Boża ognista, tarczą jest mającym nadzieję w nim.6 Nie przydawaj nic do słów jego, aby cię nie przekonał i nie znalazł kłamcą.-7 O dwie rzeczy prosiłem Ciebie, nie odmawiaj mi, pókim żyw!8 Marność i słowa kłamliwe oddal ode mnie, żebractwa i bogactwa nie dawaj mi, daj tylko to, co potrzebne do utrzymania mego,9 bym snadź nasycony nie był przywiedziony do zaparcia się i nie rzekł: «Któż jest Pan ?» albo ubóstwem przyciśniony, nie jął.się kradzieży i fałszywie nie przysięgał przez imię Boga mego.10 — Nie oskarżaj sługi przed panem jego, aby cię snadź nie przeklinał i byś nie upadł.11 Rodzaj, który ojcu swemu złorzeczy, i który matce swej nie błogosławi;12 rodzaj, który się sobie zda być czysty, a przecież nie obmył się z plugastwa swego;13 rodzaj, który ma wyniosłe oczy, a powieki ku górze odwrócone;14 rodzaj, który ma zamiast zębów miecze i żuje trzonowymi swymi, aby wygryźć biednych z ziemi i ubogich spomiędzy ludzi. ZBIÓR BEZIMIENNY (30,15-33). Cztery rzeczy nienasycone (15-16). Syn niewdzięczny (17). Cztery rzeczy trudne do poznania (18-20). Cztery rzeczy nie do zniesienia (21-23). Cztery gatunki zwierzątek mądrych (24-28). Cztery rzeczy o pięknej postawie (24-31). Pycha i gniew (32-33).15 Pijawka ma dwie córki mówiące: «Przynieś, przynieś!» Trzy rzeczy są nienasycone, a czwarta, która nigdy nie rzecze:16 «Dosyć»: otchłań, łono niewiasty i ziemia, która się nie nasyca wodą, a ogień nigdy nie mówi: «Dosyć.»17 — Oko, które urąga ojcu i które gardzi rodzeniem matki swojej, niech wykłują kruki znad potoków i niech je wyjedzą orlęta18 — Trzy rzeczy są dla mnie trudne, a czwartej zgoła nie pojmuję:19 drogi orła w powietrzu, drogi węża na skale, drogi okrętu wpośród morza i drogi męża w młodości.20 Taka jest też droga cudzołożącej niewiasty, która zjadła, i ucierając usta swoje mówi: «Nie uczyniłam nic złego.»21 — Pod trzema rzeczami drży ziemia, a czwartej znieść nie może:22 pod sługą, kiedy króluje, pod głupim, kiedy się naje chleba,23 pod nienawistną niewiastą, kiedy za mąż poszła, i pod służebnicą, kiedy się stanie dziedziczką po pani swojej.24 — Cztery rzeczy są maluczkie na ziemi, a one są mędrsze nad mędrców:25 mrówki, lud słaby, który przygotowuje we żniwa żywność sobie; zajączek, gmin nieduży,26 który czyni sobie w skałach łoże swoje;27 szarańcza króla nie ma, a wszystka hufcami swymi wychodzi;28 pająk na rękach się wspiera, a mieszka w pałacach królewskich.29 — Trzy rzeczy są, które dobrze chodzą, a czwarta, która szczęśliwie kroczy: 30 lew, najmocniejszy między zwierzętami, niczyjego się spotkanIa nie zlęknie;31 kur mający biodra przepasane, i baran, a i króla nie masz, któryby mu się sprzeciwił.32 — Jest, który się głupim pokazał, skoro w górę został wyniesiony; bo gdyby był rozumiał, zatkałby był ręką usta swoje.33 A kto mocno ściska wymiona, chcąc wydoić mleko, ten wyciska masło, a kto bardzo nos wyciera, wyciska krew, a kto wzbudza gniewy, powoduje niezgody. SŁOWA LAMUELA (31,1-9). Napis (I). Niewiasty (2-3). Wino (4-7). Opieka dla słabych (8-9).
311 Słowa Lamuela króla. Widzenie, którym go pouczała matka jego.2 — Cóż miły mój, cóż, miły żywota mego, cóż, miły ślubów moich?3 Nie dawaj niewiastom majętności twojej, i bogactw twoich na zniszczenie królów.4 — Nie dawaj królom, o Lamuelu, nie dawaj królom wina, bo tam nie ma żadnej tajemnicy, gdzie panuje opilstwo;5 by snadź nie pili i nie zapomnieli sądów, a nie spaczyli sprawy synów ubogiego.6 Dawajcie sycery smutnym i wino tym, których serce jest w gorzkości:7 niech piją i zapomną o nędzy swojej, a boleści swojej więcej niech nie wspominają.8 — Otwórz usta swe dla niemego i dla spraw wszystkich synów przemijących! 9 Otwórz usta twoje, wskaż, co jest sprawiedliwego, a sądź biednego i ubogiego! POCHWAŁA DZIELNEJ NIEWIASTY (31,10-31).10 Niewiastę mężną któż znajdzie ? Daleko i od ostatecznych granic cena jej.11 Ufa jej serce męża jej, a zdobyczy nie będzie potrzebował.12 Odda mu dobrem, a nie złem, po wszystkie dni żywota swojego.13 Szukała wełny i lnu, i robiła zręcznością rąk swoich.14 Stała się jak okręt kupiecki, z daleka przywożąc żywność swoją.15 I w nocy wstawała i dała zdobycz domownikom swoim i pokarmy służebnikom swoim.16 Obejrzała rolę i kupiła ją, z zarobku rąk swoich zasadziła winnicę.17 Przepasała mocą biodra swoje i wzmocniła ramiona swoje:18 Skosztowała i ujrzała, że dobre jest kupiectwo jej, nie zgaśnie w nocy kaganiec jej.19 Rękę swą przyłożyła do mocnych rzeczy, a palce jej ujęły wrzeciono.20 Rękę swą otworzyła ubogiemu, a dłonie swe wyciągnęła ku biednemu.21 Nie będzie się bała dla domu swego zimna śnieżnego, bo wszyscy domownicy jej mają po dwie suknie.22 Obicie sprawiła sobie, bisior i szkarłat odzieniem jej.23 Poważany jest mąż jej w radzie, gdy usiądzie między starszymi ziemi.24 Płótno delikatne zrobiła i sprzedała, i pas podała Chananejczykowi.25 Moc i uroda ubiorem jej, i śmiać się będzie w czas ostatni.26 Usta swe otwiera mądrości, a uprzejme pouczenie na języku jej.27 Upatrywała ścieżki domu swego, a chleba próżnując nie jadła.28 Powstali synowie jej, i szczęśliwą sławili, mąż jej, i chwalił ją:29 «Wiele córek zebrało bogactwa; tyś przewyższyła wszystkie.»30 Zwodnicze wdzięki i marna jest piękność: niewiasta bojąca się Boga, ta będzie chwalona.31 Dajcie jej z owoców rąk jej, i niech ją chwalą w bramach uczynki jej!